DEVAMLI NİTELİKTEKİ İŞYERLERİNDE ASGARİ İŞÇİLİK UYGULAMALARI VE UZLAŞMA MÜESSESESİ

Merhabalar,

Geçen haftaki yazımda SGK tarafından yapılan asgari işçilik uygulamalarından ihale konusu işlerde yapılan işlemleri anlatmaya çalışmıştım. Bu haftaki yazımda ise devamlı nitelikte işyerlerinde yapılan asgari işçilik uygulamaları ve uzlaşma konusunu ele alacağım.

5510 Sayılı Kanunla birlikte sosyal güvenlik siteminde yapılan en önemli değişikliklerden birisi de devamlı nitelikteki işyerlerinde yapılan asgari işçilik tespit işlemleridir. İlgili kanun yürürlüğe girmeden önce yapılan asgari işçilik tespit işlemleri sadece “geçici” nitelikteki özel inşaat ve ihale konusu işlerde uygulanırken, 5510 kanun yürürlüğe girdiği tarih olan 01.10.2008 tarihinden itibaren “devamlı” nitelikteki işyerlerinde de asgari işçilik uygulamasına başlanılmıştır.   

   

5510 sayılı Kanunun 85. maddesinin 1. fıkrasında “ İşverenin işin emsaline, niteliğine, kapsam ve kapasitesine göre işin yürütümü açısından gerekli olan sigortalı sayısının, çalışma süresinin veya prime esas kazanç tutarının altında bildirimde bulunduğunu tespiti halinde, işin yürütümü açısından gerekli olan asgari işçilik tutarı; yapılan işin niteliği, kullanılan teknoloji, işyerinin büyüklüğü, benzer işletmelerde çalıştırılan sigortalı sayısı, ilgili meslek veya kamu kuruluşlarının görüşü gibi unsurlardikkate alınarak tespit edilir”denilmek suretiyleSGK’da asgari işçilik uygulaması düzenlenmiş; aynı Kanun hükmünün 9. Fıkrasında ise “ Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurları tarafındandevamlı mahiyetteki işyerlerinde yapılan asgari işçilik incelemesi sonucunda tespiti yapılan ve sigortalılara mal edilemeyen fark sigorta primine esas kazanç matrahı üzerinden gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte hesaplanacak sigorta primi ve buna bağlı uygulanacak sigorta primi ve buna bağlı uygulanacak idari para cezalarında, konuya ilişkin raporun Kurumun ilgili biriminegönderilmesinden önce işverenle uzlaşma yapılabilir” denilmek suretiyle   “devamlı mahiyetteki” işyerlerinin de asgari işçilik incelemesine tabi tutulabileceği ve uzlaşmadan faydalanılabileceği yasal olarak hüküm altına alınmıştır.

Bunun yanında 25.04.2009 tarihli ve 27210 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Asgari İşçilik İncelemelerinde Uzlaşma Yönetmeliği’nin 2. Maddesinde de “Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurları tarafından devamlı mahiyetteki işyerlerine yapılan asgari işçilik incelemesi sonucunda tespiti yapılan ve sigortalılara mal edilemeyen fark sigorta primine esas kazanç matrahı üzerinden gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte hesaplanacak sigorta primi ve buna bağlı uygulanacak idari para cezalarını kapsar” denilmek suretiyle uzlaşmanın ancak devamlı nitelikteki işyeri işverenlerince yapılabileceği belirtilmektedir.

5510 sayılı Kanunun 85. Maddesi ve Asgari İşçilik İncelemelerinde Uzlaşma Yönetmeliği’nin 2. Maddesi gereğince devamlı nitelikteki işyerlerine ilişkin asgari işçilik incelemesi sadece Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurları tarafından yapılmaktadır. Bunun yanında yapılan asgari işçilik incelemesi sonucunda tespit edilen fark işçilik prim tutarları sigortalılara mal edilememektedir. Tespit edilen fark sigorta primine esas kazanç matrahı üzerinden gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte hesaplanacak sigorta primi ve buna ilişkin uygulanacak idari para cezalarında, hesaplanan asgari işçiliğe ilişkin raporun ilgili üniteye gönderilmesinden önce işverence veya işverenin vekil tayin ettiği kişi tarafından müracaat edildiği taktirde“uzlaşma” yoluna gidilebilir.

Uzlaşma imkanı sadece devamlı nitelikteki işyerine ilişkin asgari tespit işlemlerinde bulunmakta olup özel inşaat ve ihale konusu işlerde uzlaşma imkanı bulunmamaktadır. İşyerinde inceleme yapılan ve fark işçilik tespit edilen işverenler incelemeye ilişkin tutanağın düzenlenmesinden itibaren ilgili üniteye gönderilmesine kadar geçen süre içerisinde her zaman uzlaşma talebinde bulunabilmektedir. Uzlaşma, SGK ile işveren arasında itirazsız anlaşma temeline dayanmaktadır. Uzlaşma talebinin ilgili komisyon tarafından kabul edilerek uzlaşmaya varılması halinde ise uzlaşma kesinleşir ve uzlaşma konusu yapılan tutarlar hakkında işverence dava açılamaz; hiçbirşekilde şikayet ve itirazda bulunulamaz. Bunun yanında uzlaşma yapılmayan işyerleri için ise yargıya başvuru hakkı her zaman mevcuttur.

Asgari İşçilik İncelemelerinde Uzlaşma Yönetmeliği’nin 13. Maddesi gereğince işveren veya işveren vekili tarafından uzlaşma görüşmeleri sırasında kısmi uzlaşma talebinde bulunulabilir. Bu durumda uzlaşma tutanağının açıklama bölümünde raporda belirtilen sigortalılara mal edilemeyen sigorta primine esas kazanç matrahı üzerinden hesaplanacak prim aslı tutarı veya idari para cezalarından hangileri için uzlaşma talep edildiği ve bunlara ilişkin uzlaşılan gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte hesaplanan prim aslı ve idari para cezası miktarı belirtilir.

Uzlaşmaya varılan tutarların uzlaşma tutanağının imzalanmasını müteakip bir ay içinde ödenmesi gerekmektedir. Uzlaşılan idari para cezaları için işveren ayrıca peşin ödeme indiriminden yararlandırılmamakta ve bir aylık süre içinde uzlaşılan tutarların tam olarak ödenmemesi halinde uzlaşma bozulmaktadır.

Bunun yanında devamlı nitelikteki işyerlerinde yapılan asgari işçilik tespit işlemleri neticesinde fark işçilik tespit edilmekle birlikte sigortalılara hizmet kazandırılması söz konusuysa artık uzlaşma imkanı bulunmamakta,  denetmen veya müfettiş tarafından düzenlenen rapor ilgili üniteye gönderilmekte ve işverenle uzlaşma yoluna gidilmemektedir.

Kayıt dışılığın önlenmesi ve bu sebeple Kurum gelirlerinde yaşanan kayıpların engellenmesi amacıyla yapılan asgari işçilik tespit işlemleri sonucunda hesaplanan fark işçiliğe ilişkin uzlaşma yoluile, işverenler ile SGK arasında meydana gelebilecek hukuki uyuşmazlıklar en aza inecek, yargıya intikal eden hukuki uyuşmazlıklarda bir azalma meydana gelecek dolayısıyla bu sebeple yaşanan emek, zaman, yargı giderleri gibi maliyetlerin önüne geçilmiş olacaktır.

Uzlaşma esasen işverenlerin lehine olan bir düzenlemedir. Zira tespit edilen fark işçilik her ne kadar sigortalılara mal edilmeyen eksik işçilik üzerinden hesaplansa dahi uzlaşma ile, tespit edilen prim ve idari para cezaları gecikme zamları ile birlikte bunların asıl tutarlarında da indirime gidilebilmektedir. Nitekim Asgari İşçilik İncelemelerinde Uzlaşma Yönetmeliği’nin 13. Maddesi gereğince işverene, inceleme sonucunda çıkan fark işçilik ve idari para cezasının bir kısmı için uzlaşma yapma hakkı tanınmaktadır.

Uzlaşma talebinde bulunmuş olan işveren, Uzlaşma Komisyonu tarafından belirlenen uzlaşma gününden önce yazılı olarak ilgili Rehberlik ve Teftiş Kurulu Başkanlığı’na veya Uzlaşma Komisyonuna bu talebinden vazgeçtiğini bildirme imkanına sahiptir. Bu durumda işveren uzlaşma talebinde bulunmamış gibi işlem görmektedir.

Bu hafta ele aldığım devamlı işyerlerinde uygulanan asgari işçilik uygulaması konusu ile SGK’nun uyguladığı asgari işçilikleri tamamlamış bulunuyorum. Hukuk dostu siz değerli okuyucularımın yeni yılını kutluyor 2014 yılının tüm insanlığa güzellikler getirmesini diliyorum.

Bir sonraki yazıda görüşmek üzere sağlıcakla kalın…..

                                                                                                                                                         

 

 Ülkü GÜLMEZ