Balyoz, Ergenekon, KCK ve 12 Eylül gibi önemli davalara bakan özel yetkili mahkemelerin yetkilerinin kısıtlanması için Ankara'da özel bir çalışma yürütüldüğü haberleri, gözleri Batı ülkelerindeki uygulamalara çevirdi. İhtisas mahkemesi olarak görev yapan özel yetkili mahkemelerin benzerleri, birçok Avrupa ülkesinin hukuk sisteminde de yer alıyor. İtalya, Gladio ve Temiz Eller, İspanya, ETA terör örgütü ile mafya davaları, Almanya ise çete, mafya ve antidemokratik girişim davalarını bu mahkemeler sayesinde sonuçlandırabildi. İspanya, yakın zamana kadar mücadele ettiği ETA terörünün üstesinden, Audence National'in yetkilerini daha da genişleterek gelebildi. İtalya'da Gladio'yu bitiren savcı Felipe Casson, derin yapıyı nasıl bitirdiklerini anlatırken 'geniş yetki'nin altını çizmişti. DGM'leri kaldıran Fransa, çete suçlarının soruşturma ve kovuşturma yetkisini bizzat Paris cumhuriyet savcısı ile Paris Ceza Mahkemesi'ne verdi. Almanya ise 16 eyaletinde ayrı ayrı özel yetkili mahkemeler ihdas etti. Bütün bu ülkelerin ortak yanı, terör ve organize çete faaliyetlerinin yargılamasını, Türkiye'deki gibi uzmanlaşmış hakim ve savcıların yapması.
İtalya, İspanya, İngiltere ve Fransa gibi terörle mücadele eden ülkelerde kurulan özel mahkemeler, bugüne kadar terör faaliyetlerinin yanı sıra bu grupların bağlantılı olduğu birçok örgütlü suç ve illegal faaliyeti ortaya çıkardı. Avrupa'da bu mahkemeler, örgütlü suçlara da bakıyor. Buralarda daha etkin yargılama yapılarak sanıklar arasındaki bağlantılar ortaya çıkarılıyor. İtalya'da Gladio ve Temiz Eller, İspanya'da ETA terör örgütü ve mafya davaları, Almanya'da çete, mafya ve antidemokratik girişim davaları özel yetkili mahkemeler eliyle açıklığa kavuşturulup sonuçlandı. Yakın zamana kadar ayrılıkçı ETA terörüyle mücadele eden İspanya'da Audence National'ın ülke genelinde terör suçlarıyla ilgili yargılama yetkisi bulunuyor. Fransa'da bazı fiillerin terör, baskı veya tehdit vasıtasıyla işlenmesi halinde soruşturma ve kovuşturma yetkisi Paris cumhuriyet savcısı ve Paris Ceza Mahkemesi'ne ait.
İtalya'da pek çok terör saldırısından sorumlu olan Gladyo da özel yetkili mahkemeler sayesinde açığa çıkarıldı. Savcı Felipe Casson, 1972'de üç jandarmanın öldürüldüğü Pateano suikastında kullanılan patlayıcıların Gladio'a ait gizli bir silah deposundan tedarik edildiğini ispatladı. 1984'te başlayan ve 6 yıl süren soruşturma ilerledikçe 30 general, bir eski başbakan, 4 bakan, istihbarat örgütü şefleri, çok sayıda gazeteci, medya patronları, işadamları, 19 yüksek yargı mensubu ve 58 profesör mahkûm oldu. Savcı Casson, dönemin Cumhurbaşkanı Francesco Cossiga, P2 Mason Locası ve Başbakan Giulio Andreotti'nin örgütle ilişkilerini gün yüzüne çıkardı.
Gladio soruşturmasının ardından İtalya, 1990'lı yıllarda bir de 'Temiz Eller' operasyonuna tanıklık etti. Bu operasyon siyaset, bürokrasi, iş dünyası ve mafya arasındaki karanlık ve karmaşık ilişkileri gözler önüne serdi. Temiz Eller operasyonunun savcısı Antonio Di Pietro, 7 bin 417 kişi hakkında suç duyurusunda bulundu. Bunlardan 4 bin 436'sı için yasal işlem başlattı.
ETA'YI ÖZEL YETKİLİ MAHKEME BİTİRDİ
İspanya'nın Bask bölgesinin özgürlüğü için savaşan ayrılıkçı terör örgütü ETA hakkındaki davaya, 4 Ocak 1977'de kurulan İspanya Milli Mahkemesi (Audiencia Nacional de Espana) baktı. Olağanüstü yetkilere sahip olan bu özel mahkeme, alt derece mahkemelerin verdikleri kararları tekzip edebiliyor. Kararları ise sadece İspanya Yargıtay'ı tarafından temyiz edilebiliyor. Bu özel mahkeme, binin üzerinde ETA mensubunu yargıladı. Ayrıca örgüt yanlısı Ekin Hareketi ve gazetesi mensupları ile örgüte destek veren sivil toplum kuruluşları da yargılandı. Etkin yargılama ve operasyonlar karşısında gücünü kaybeden ETA, cezaevindeki liderleri ve üyelerinin çağrısıyla 20 Ekim 2011'de silah bıraktığını duyurdu. Avrupa'da özel yetkili mahkemelerin bulunduğu başka bir ülke de Almanya. 16 eyaleti bulunan Almanya'nın her eyaletinde özel yetkili mahkeme olarak görev yapabilen hukuki bir birim bulunuyor. Eyalet mahkemelerinin bir dairesi Türkiye'deki ağır ceza mahkemelerine denk şekilde özel yetkilerle donatılabiliyor.
Fransa'da ise bazı fiillerin terör, baskı veya tehdit vasıta kılınarak mevcut kamu düzenini bozmak amacıyla ferdi veya toplu olarak işlenmesi halinde, soruşturma ve kovuşturma yetkisi, Paris cumhuriyet savcısına, sorgu hâkimine ve Paris Ceza Mahkemesi'ne aktarılabiliyor. Böylece terör eylemlerinin yargılanmasında merkezileşmeye ve uzmanlaşmaya gidiliyor. İngiltere'de terör suçlarının yargılamasını Crown Court (Kraliyet Yüksek Mahkemesi) yapıyor. İrlanda'da da Türkiye'deki özel yetkili mahkeme tarzında mahkemeler bulunuyor.
Zaman
