'Saadet zinciri' Tüketici Kanun Tasarısı ile yasaklandı

Canan SAKARYA

ANKARA - Yoğun tüketici mağduriyetinin yaşandığı 'saadet zinciri' benzeri yapılar Tüketici Kanun Tasarısı ile yasaklandı. 'Piramit Satış Sistemleri' başlığıyla tasarıya giren düzenlemeye göre piramit satış sisteminin kurulması, yayılması ve tavsiye edilmesi yasaklandı.

Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun Tasarısı, Meclis Sanayi Komisyonu'nda kabul edildi ancak kanunlaşması sonbahara kaldı. Tasarının ekim ayında Meclis'in açılmasıyla birlikte öncelikli olarak ele alınması bekleniyor. Tasarıya komisyonda 'Piramit Satış Sistemleri' başlığıyla yeni bir madde eklendi. Piramit satışın tanımı, 'katılımcılarına bir miktar para veya malvarlığı ortaya koymak karşılığında, sisteme aynı şartlar altında başka katılımcılar bulma koşuluyla bir para veya malvarlığı kazancı olanağı ümidi veren ve malvarlığı kazancının elde edilmesini tamamen veya kısmen diğer katılımcıların da koşullara uygun davranmasına bağlı kılar; gerçekçi olmayan veya gerçekleşmesi çok güç olan kazanç beklenti sistemi' olarak yapıldı. Piramit satış sisteminin kurulması, yayılması veya tavsiye edilmesi yasaklandı. Bakanlık piramit satış sistemleriyle ilgili inceleme yapmaya yetkili olacak. Böylece yoğun tüketici mağduriyetinin yaşandığı, belli kişilerin para kazanması sistemine dayanan saadet zinciri benzeri yapıları önlemeye dönük bir düzenleme kanuna girmiş oldu.  

Sanayi Komisyonu'nda kabul edilen 87 maddelik tasarı, bankaları faiz dışında alacakları ücret, komisyon ve masrafları tüketici lehine koruyacak şekilde belirleme yetkisini BDDK'ya verirken, ayıplı mal, taksitli satışlar, ön ödemeli konut satışları, abonelik sözleşmeleri, tüketici haklarını ihlal edenlere ilişkin yaptırımlar konusunda düzenlemeler içeriyor. Tasarıda yer alan düzenlemeler satır başlarıyla şöyle:

Tasarıya göre tüm tüketici sözleşmeleri artık en az 12 punto büyüklüğünde düzenlenecek. Sözleşmede öngörülen koşullar, sözleşme süresi içerisinde tüketici aleyhine değiştirilemeyecek. Tüketiciden haksız olarak ek bir bedel talep edilemeyecek. Tüketiciden talep edilecek her türlü ücret ve masrafa ilişkin bilgiler, sözleşmenin eki olarak tüketiciye ayrıca verilecek. Bankacılık işlemlerinde faiz dışında hangi hizmetlerden ücret, komisyon ve masraf alınacağı, kanunun ruhuna uygun ve tüketiciyi koruyacak şekilde Bakanlığın görüşü alınarak BDDK tarafından belirlenecek. Bankalar tüketiciye, yıllık üyelik aidatı ve benzeri isim altında ücret tahsil edilmeyen bir kart verecek. Tasarıyla birlikte, tüketici işlemlerinde bileşik faiz uygulanmasına da son veriliyor.

Cayma hakkı süresi kapıdan yapılan satışlarda ve mesafeli satışlarda 7 gün, devre tatil sözleşmelerinde ise 14 güne çıkarıldı. Ön ödemeli konut satışları, tüketici kredisi sözleşmeleri ve finansal hizmetlere ilişkin mesafeli sözleşmelerde tüketicilere 14 günlük, taksitle satış sözleşmelerinde ise Borçlar Kanunu’na paralel olarak 7 günlük cayma hakkı getirildi. Ayıplı mallarda satıcının sorumluluğu taşınır mallarda, malın tesliminden itibaren 2 yıl, taşınmaz mallarda ise 5 yıl olarak belirlendi. Zamanaşımı süresi içerisinde kalmak kaydıyla, ilk 6 ay içinde ortaya çıkan ayıplarda malın ayıplı olmadığını satıcı ispat edecek. Ayıp, ağır kusur veya hile ile gizlenmişse, zamanaşımı süresinden yararlanılamayacak.

Tüketici kredisi ve konut finansmanı sözleşmelerine ilişkin yapılan düzenlemeye göre, kredi sözleşmesi imzalanmadan önce, tüketici sözleşme şartları ile ilgili bilgilendirilecek. Tüketicilerin, tüketici kredisi sözleşmesinden 14 gün içinde cayma hakkı olacak. Tüketicinin açık talebi olmaksızın krediyle ilgili sigorta yaptırılamayacak, tüketicinin sigorta yaptırmak istemesi halinde ise istediği sigorta şirketi ile imzaladığı poliçe kredi veren tarafından kabul edilecek. Kredinin ödenmesi için açılan hesaplardan herhangi bir ücret ya da masraf talep edilemeyecek. Tüketicinin açık talimatı olmadan  kredi sözleşmesi ile ilişkili bir kredili mevduat sözleşmesi yapılamayacak.

Maketten satış olarak da bilinen ön ödemeli konut satışlarına ilişkin yapılan düzenlemelere göre, yapı ruhsatı alınmadan, tüketicilerle ön ödemeli konut satışı sözleşmesi yapılamayacak. Bakanlıkça belirlenen büyüklüğün üzerindeki projeler için bina tamamlama sigortası yaptırılması zorunlu olacak. Tüketici, 14 gün içinde ön ödemeli konut satış sözleşmesinden cayma hakkına sahip olacak.  Bina tamamlama sigortasının kapsamı, koşulları ve uygulama esasları Hazine Müsteşarlığınca, istisnaları ise Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından belirlenecek.

Mevcut kanunda 30 ay olan konutun teslim süresi 36 aya çıkarıldı. Devir ve teslim tarihine kadar tüketiciye belli masrafları ve sözleşme bedelinin yüzde 2’sine kadar tazminat ödemek suretiyle sözleşmeden dönme hakkı veriliyor.

Devre tatil uygulamaları konusunda yapılan düzenlemelere göre ise devre tatil kavramı netleştirilerek devre mülkler ve alternatif tatil üyelikleri (devre yat, kulüp üyeliği vb.) de kapsama dahil edildi. Devre tatillerde cayma hakkı süresi 10 günden 14 güne çıkarıldı. Yapı ruhsatı alınmadan, tüketicilerle ön ödemeli devre tatil sözleşmesi yapılamayacak. Bakanlıkça belirlenen büyüklüğün üzerindeki projeler için bina tamamlama sigortası yaptırılması zorunlu olacak. Devre tatile konu taşınmazın teslim süresi 36 ayı geçemeyecek.

Elektrik, su, doğalgaz, internet, telefon gibi tüm aboneliklerde tüketici, belirsiz süreli veya süresi 1 yıldan daha uzun olan belirli süreli abonelik sözleşmesini istediği zaman, süresi 1 yıldan az olan belirli süreli abonelik sözleşmelerini ise satıcı veya sağlayıcının sözleşmede değişiklik yapması halinde feshetme hakkına sahip olacak. Aboneliğe son verme isteği süresi içinde yerine getirilmezse, abonelikten faydalanılmış olsa dahi tüketiciden herhangi bir bedel talep edilemeyecek.

Tasarıyla gerçeği yansıtmayan indirimli satış kampanyalarına sınırlama getirildi. Yeni düzenlemeye göre, indirimli satışa konu edilen mal veya hizmetlerin indirimli satış fiyatı, indirimden önceki fiyatı etiketlerinde gösterilecek. İndirimden önceki fiyatın gerçekliğinin ispatı satıcı veya sağlayıcıya ait olacak. Bakanlık, ilgili odalar ve Belediyeler bu konuda denetim yapacak.

Tasarıyla reklam kurulu üye sayısı 20'den 11'e düşürülürken, Tüketici Hakem Heyet'lerinin  karar alma sınırı bin 191,52 TL’den ilçelerde 2 bin TL’ye, illerde 3 bin liraya yükseltildi.