Türk Hava Yolları (THY) uçağının kokpit ekibinin, İran’da düşen jeti sistemde gördüğü ve dakikalarca bağlantı kurmaya çalıştığı ortaya çıktı.
Başaran Holdinge ait özel Türk jeti 11 Mart 2018 tarihinde sebebi bilinmeyen bir sebeple İran’ın Çaharmahal ve Bahtiyari eyaletine düşmüştü. Pilotun acil iniş istediği bilgisinden sonra jetin düşme sebebinin anlaşılması için uçağın kara kutusu açıldı. İran Sivil Havacılık Kurumu uçuşun ayrıntılarının ve telsiz konuşmalarının yer aldığı ön raporu yayınladı.
Raporda pilotların birbiriyle mikrofonla konuşmadığı bu sebeple de kulaklıklarını takmadıkları tahmin ediliyor. Pilotlar mikrofon olmadan konuştukları için ses kayıtlarını çözen araştırma ekibi, ses kayıtlarını filtreleyerek, anlaşılabilir hale getirmiş. Kaptan Pilot Beril Gebeş ile yardımcı pilot Melike Kuvvet’in sağlık durumlarının uçuşa engel olmadığı ve uçağın tüm bakımlarının yapıldığı da raporda belirtildi.
Ses kayıtlarında ve teknik kayıtlarda iki pilotun hız göstergeleri bilgilerinin farklı olduğu tespit edildi. Bu sırada oto pilottan çıkarılan uçağın hızı gittikçe düşüyor ve stall yani havada tutunamayan uçak hızla irtifa kaybederek düşüyor. Pilotlar, hızla irtifa kaybedince Tahran’daki hava trafik kontrolü görevlisiyle iletişime geçiyor.
Bir süre sonra Tahran hava trafik kontrolörü TC-TRB uçağını radarında göremiyor. O sırada yakın bir noktada uçağı gören bir Türk Havayolları uçağı THY757’nin pilotundan TC-TRB’ye çağrı yapmasını talep ediyorlar. THY uçağı pilotu, İranlı kontrolöre birçok kez TC-TRB’ye ulaşmaya çalıştığını ancak cevap alamadığını söylüyor. Ardından THY pilotu TC-TRB uçağını gördüğünü, kendilerinde 6 bin feet aşağıda olduğunu söylüyor. Ardından THY uçağı uçakla bağlantılarının tamamen koptuğunu ve son gördüklerinde TC-TRB uçağının son hızla alçaldığını söylüyor.
Kara kutudan çıkan kokpit konuşmaları:
14:31:47: Kaptan Beril Gebeş (BG): 38 bin (feet) tırmanma.
14:31:49: BG: Dikey hız ile tırmanıyorum.
14:31:53: Tek bir uyarı sesi duyuluyor. İki pilotun arasındaki göstergelerde 10 Knot’luk fark var.
14:31:55: BG: Allah Allah Seninki ile benimkinin süratleri farklı.
14:32:17: TC-TRB kuyruk tescili ile hava trafik kontrolörüne 38 bin feet’e tırmanış istiyorum.
14:32:22: BG: Check list’i açar mısın? (Arıza meydana geldiği için pilotlar check-list’e bakarak yapılması gerekenleri uygularlar)
14:32:24: Kule tırmanışa izin veriyor.
14:32:43: Sesten anlaşıldığına göre uçakta güç düşüşü var. (Motora verilen yakıt düşürülüyor)
14:33:47: Tekli bir uyarı sesi. Uyarı mesajı.
14:33:01: BG: Seviyeyi muhafaza edelim. Check-list’i açalım.
14:33:05: İkinci pilot Melike Kuvvet (MK) check-list’te uçuş göstergeleri bölümünü açıyor.
14:33:07: Bir uyarı mesajı daha geliyor.
14:33:05: MK tekrar başlığı okuyor.
14:33:16: BG:37 bin feet istiyor.
14:33:31: Seviye uyarısı geliyor.
14:33:33: Gaz kesmeye benzeyen bir ses duyuluyor.
14:33:38: Süratle ilgili çeşitli kaygıları var onun hakkında iki pilot konuşuyor.
14:33:39: BG: İkimizin sürati aynı değil.
14:33:47: MK Check-list’deki tanımlamaları okuyor.
14:33:53: Uçağın aşırı sürat aşımında verdiği sesli ikaz duyuluyor.
14:34:02: MK: Benim süratim düşüyor.
14:34:10: Pilotlar yer kontrolünden 37 bin feet’e alçalma talep ediyor.
14:34:23: MK: Kaptanım burnu indirin. Siz indirmiyorsunuz burnu. (Stall olduğunda uçağın burnunu aşağı vermek gerektiği için Melike Kuvvet, Beril Gebeş’i uyarıyor).
14:34:23: Süratle ilgili problem olduğu konusunda kokpit ekibi hem fikir oluyor.
14:34:32: Arıza ile ilgili uçağın kitapçığına bakıyorlar.
14:34:36: Melike Kuvvet check-list maddelerini uygulamaya başlıyor.
14:34:37: Sürat aşımı ikaz sesi geliyor 20 saniye boyunca geliyor. (Üreticinin izin verdiği maksimum süratin üzerine geçilirse parça kopması olabilir.)
14:34:37: Pilotlar hava trafik kontrolöründen arıza nedeniyle 370 bin feete alçalma talep ediyor.
14:34:38: BG: Bir dakika bekleyin lütfen
14:34:40: BG yolculara: korkmanıza gerek yok, problem yok diyor
14:34:45: Pilotlar hava trafik kontrolöründen 340 bin feete alçalma talep ediyor
14:34:45: Hava trafik kontrolörü cevap veriyor (Uçak hala 380 bin feette)
14:34:46: Düşen sürat nedeniyle kaygılanıyorlar
14:34:46: Oto pilotun attığının sesi duyuluyor.(Ya kendileri atıyor ya da oto pilot kendisi çıkıyor)
14:34:52: TC-TRB kuleden 37 bin feet alçalma talep ediyor
14:34:54: BG: 85’deyiz diyor(muhtemelen motor gücüyle ilgili)
14:34:57: Kule uçağa alçalmaya izin veriyor.
14:34:57: Stall warning uyarısı ve stick shaker meydana geliyor. Uçak stalla giriyor. Yani süratsiz kalıp havada tutunamıyor. Stall uyarısı ve lövyenin sallanması başlıyor.(Uçak stalla girdiğinde uyarmaya başlar lövye titreyerek tepki veriyor)
14:35:01: BG: 85 N1de benimki(Motor devri)
14:35:00: Stall uyarısı ve lövye titremesi
14:35:04: Stall uyarısı ve lövye titremesi
14:35:06: MK: Bırak! Beden burnu tutuyorsun
14:35:07: Stall uyarısı ve lövye titremesi
14:35:13: Seviye uyarısı var
14:35:15: Stall uyarısı ve lövye titremesi
14:35:16: BG: Ben tutmuyorum! Kendi kendine oluyor(Kumanda almıyor gibi yorumlanabilir)
14:35:20: Stall uyarısı ve lövye titremesi
14:35:21: MK: Niye çekiyorsun anlamıyorum (çekmemesi gerekiyor burnu aşağı doğru iterek vermesi lazım. Burnu alçaltması lazım)
14:35:23: Stall uyarısı ve lövye titremesi
14:35:26: MK: Ne yapabilirim
14:35:28: lövye titremesi benzeri ses duyuluyor
14:35:32: Stall uyarısı ve lövye titremesi
14:35:33: BG: Bana bir şey ver
14:35:36: Stall uyarısı ve lövye titremesi
14:35:44: Lövye titremesi sesi
14:35:47: BG yolculara: korkmanıza gerek yok, problem yok diyor
14:35:49: Stall uyarısı ve lövye titremesi
14:35:52: Stall uyarısı ve lövye titremesi
14:35:53: BG: Flight direktörleri alır mısın?
14:35:56: Stall uyarısı ve lövye titremesi
14:36:01: N1 gitti (Motor devir göstergeleri kaybolduğu yorumlanıyor)
14:36:05: Stall uyarısı ve lövye titremesi
14:36:09: Stall uyarısı ve lövye titremesi
14:36:12: Stall uyarısı ve lövye titremesi
14:36:15: Stall uyarısı ve lövye titremesi
14:36:22: Stall uyarısı ve lövye titremesi
14:36:36: Stall uyarısı ve lövye titremesi
14:36:45: N1 gitmesiyle ilgili kaygılanıyorlar onunla meşgul oluyorlar
14:37:17: Üçlü uyarı sesi geliyor
14:37:24: Üçlü uyarı sesi geliyor
14:37:27:Üçlü uyarı sesi geliyor
14:37:29: Uyarı sesi geliyor, motor yağı ikazı veriyor. Düşük yağ ikazı geliyor. Uçak yağ ikazı veriyor.
14:37:37: tekli uyarı sesi
14:37:49: tekli uyarı sesi
14:37:54: üçlü uyarı sesi
14:37:56: Bundan sonra sürekli stall uyarısı ve lövye titremesi devem ediyor
14:37:57: TC-TRB hava trafik kontrolörüne acil durum ilan ediyor
14:38:00: Kokpitte tek bir uyarı sesi
14:38:49: Uçak irtifa kaybetmeye devam ediyor
14:39:39: Ses kaydının sonu
Tahran hava kontrolörünün bağlantıyı kaybettikten sonraki ses kaydı:
14:40:17: Uçak İranlı kontrolörün radarında kayboluyor. O sırada yakın bir noktada uçağı gören bir Türk Havayolları uçağı THY757’nin pilotundan TC-TRB’ye çağrı yapmasını talep ediyorlar.
14:40:58: THY uçağı pilotu, İranlı kontrolöre birçok kez TC-TRB’ye ulaşmaya çalıştığını ancak cevap alamadığını söylüyor. Ardından THY pilotu TC-TRB uçağını gördüğünü, kendilerinde 6 bin feet aşağıda olduğunu söylüyor. Ardından THY uçağı uçakla bağlantılarının tamamen koptuğunu ve son gördüklerinde TC-TRB uçağının son hızla alçaldığını söylüyor.
