MİRAS PAYLAŞIMINDA, SAKLI PAY HESAPLAMASI YAPILIŞ ŞEKLİ

(4722 S. K. m. 17) (1086 S. K. m. 75) (743 S. K. m. 453, 503, 505, 506, 512) (YİBK. 11.11.1994 T. 1994/4 E. 1994/4 K.)

ÖZET: Somut davada, murisin terekesi belirlenmemiştir. Tenkis davalarında tereke mevcudunun mahkemece resen araştırılması zorunludur. Tarafların sonradan terekeye dahil taşınır veya taşınmaz başka mal bulunduğunu iddia etmeleri, iddia veya savunmanın genişletilmesi niteliğinde kabul edilemez. Öncelikle terekenin tespiti muris adına olan mal varlığı taraf vekillerinin beyanı da alınarak belirlenmelidir.

DAVA: Taraflar arasındaki davanın yapılan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen ve yukarıda tarih numarası gösterilen hükmün temyizen murafaa icrası suretiyle tetkiki istenilmekle duruşma için tayin olunan bugün temyiz eden vekili Av. A.U. ile karşı taraf vekili Av. Y.Y. geldiler. Gelenlerin konuşması dinlendikten sonra işin incelenerek karara bağlanması için duruşmadan sonraya bırakılması uygun görüldü. Bugün dosyadaki bütün kağıtlar okunup gereği görüşülüp düşünüldü.

Miras ölüm günündeki hükümlere göre mirasçılara intikal eder (4722 S.K. md.17).

KARAR : 1- Mahkemece bozma ilamlarına uyulmuş ancak bozma gerekleri yerine getirilmemiştir.

2- Murisin terekesi belirlenmemiştir. Tenkis davalarında tereke mevcudunun (temlik içi-temlik dışı) mahkemece resen araştırılması zorunludur. Tarafların sonradan terekeye dahil taşınır veya taşınmaz başka mal bulunduğunu iddia etmeleri, iddia veya savunmanın genişletilmesi niteliğinde kabul edilemez. Şu halde öncelikle terekenin tesbiti muris adına olan mal varlığı taraf vekillerinin beyanı da alınarak belirlenmelidir (HUMK. 75. m.).

3- Tereke kapsamındaki menkul- gayrimenkul mal varlığı hakkındaki bilgi, belge ve kayıtlar dosyaya celbedilmelidir. Bu bağlamda dosya içinde dava konusu 533 parsel nolu taşınmaz ile temlik dışı 54 parsel nolu taşınmaz dışında diğer taşınmazların tapu kayıtları bulunmamaktadır. Kayıtların dosyaya intikali sağlanmalıdır.

4- Tereke mevcudu belirlenmediği gibi, terekenin murisin ölüm tarihi itibariyle değeri ve özellikleri de belirlenmemiştir. 28.6.1999 tarihli raporda yalnızca 533, 749, 1256 parsel nolu taşınmazların murisin ölüm tarihi itibariyle değerleri belirlenmiş, uyulan ikinci bozmadan sonra ise 2002 yılı itibariyle hesaplama yapılmıştır.

Davaya konu ve murisin adına olan tüm terekenin (temlik içi-temlik dışı) murisin ölüm tarihi itibariyle değerinin tesbiti; gerek sabit tenkis oranının hesaplanması, gerekse ihlal edilen mahfuz hissenin belirlenmesi için zorunludur. Dosya içinde bir kısım parseller hakkındaki değerlerin nasıl belirlendiği anlaşılamamakta, bu konuda ehil ve uzman bilirkişi raporları dosyada bulunmamaktadır. Bu sebeple tenkis raporundaki denetime elverişli olmayan hayali olarak tesbit edilen değerlere ve buna bağlı sabit tenkis oranına itibar edilemez. Yine Türk Kanunu Medenisinin 506. maddesindeki bölünmezlik durumunun da doğru, sabit tenkis oranına göre araştırılması, bölünemezlik durumunun tesbiti halinde davalıya tercih hakkının kullandırılması gerekir. Belirtilen hususlar yerine getirilmeden kullanılan tercih hakkı geçersiz olup hiçbir sonuç doğurmaz.

Tenkis (indirim) davası, miras bırakanın saklı payları zedeleyen ölüme bağlı veya sağlar arası kazandırmaların (tebberru) yasal sınıra çekilmesini amaçlayan, öncesine etkili, yenilik doğurucu (inşai) davalardandır.

Tenkis davasının dinlenebilmesi için öncelikli koşul; miras bırakanın ölüme bağlı veya sağlar arası bir kazandırma işlemi ile saklı pay sahiplerinin haklarını zedelemiş olmasıdır. Saklı payların zedelendiğinden söz edilmesi ise kazandırma konusu tereke ile kazandırma (temlik) dışı terekenin tümü ile bilinmesiyle mümkündür. Tereke miras bırakanın ölüm tarihinde bırakmış olduğu mameleki kıymetler ile, iadeye ve tenkise tabi olarak yaptığı kazandırmalardır. Bunlar terekenin aktifini oluşturur. Miras bırakanın borçları, bakmakla yükümlü olduğu kişilerin bir aylık nafakası, terekenin defterinin tutulması, mühürlenmesi, cenaze masrafları gibi giderler de pasifidir. Aktiften, belirtilen borçların indirilmesi net terekeyi oluşturur. Tereke bu şekilde tesbit edildikten sonra mirasın açıldığı tarihteki fiyatlara göre değerlendirilmesi yapılarak parasal olarak miktarının tesbiti gerekir (MK.454). Miras bırakanın Medeni Kanunun 453. maddesinde belirlenen mahfuz hisseye tecavüz edip etmediği bulunan bu rakam üzerinden hesaplanır. Tasarruf oranı aşılmış ise tasarrufun niteliğine göre icap ederse kazandırma işleminde, saklı payları zedeleme kastının bulunup bulunmadığı objektif (nesnel) ve sübjektif (öznel) unsurlar dikkate alınarak belirlenmelidir. Zira tasarruf oranını aşan her kazandırmada saklı paylan zedeleme kastının varlığından söz edilemez.

Mutlak olarak tenkise tabi tasarruflarda (ölüme bağlı tasarruflar veya Medeni Kanunun 507. maddesinin 1, 2 ve 3 fıkrasında gösterilenler) veya mahfuz hisseyi ihlal kastının varlığı kesin olarak anlaşılan diğerlerinde özellikle muayyen mal hakkında tenkis uygulanırken Medeni Kanunun 512. maddesindeki sıralamaya dikkat etmek, davalı mahfuz hisseli mirasçılardan ise aynı kanunun 503. maddesinde yer alan mahfuz hisseden fazla olarak alınanla sorumluluk ilkesini gözetmek, dava konusu olup olmadığına bakılmayarak önce ölüme bağlı tasarruflarla davacının saklı payını tamamlamak, sonra sağlar arası tasarrufları dikkate almak gerekir. Bu işlem sırasında dava edilmeyen kişi veya tasarrufların tenkisi gerekeceği sonucu çıkarsa, davacının onlardaki hakkını dava etmemesinin davalıyı etkilemeyeceği ve birden çok kişiye yapılan teberru tenkise tabi olursa 505. maddede yer alan, alınanla mütenasip sorumluluk kuralı gözetilmelidir.

Davalıya yapılan tasarrufun tenkisine sıra geldiği takdirde, tasarrufun tümünün değeri ile davalıya yapılan fazla teberru arasında kurulan oranda (SABİT TENKİS ORANI) tasarrufa konu malın paylaşılmasının mümkün olup olmayacağı (MK.506) araştırılmalıdır. Bu araştırma sonunda tasarrufa konu mal sabit tenkis oranında bölünebilirse, bu kısımların bağımsız bölüm halinde taraflar adına tesciline karar verilmelidir.

Tasarrufa konu malın sabit tenkis oranında bölünmezliği ortaya çıktığı takdirde, sözü geçen 506. maddedeki tercih hakkı gündeme gelecektir. Böyle bir durum ortaya çıkmadan davalının tercih hakkı doğmadan, davalının tercihinin kullanması söz konusu olamaz. Daha önce bir tercihten söz edilmişse, sonuç doğurmaz. O zaman davalıdan tercihi sorulmak ve 11.11.1994 günlü 4/4 sayılı içtihadı birleştirme kararı uyarınca sür’atle dava konusu olup sabit tenkis oranına göre bölünemeyen malın, tercih hakkının kullanıldığı gündeki fiyatlara göre değeri belirlenmeli ve bu değerin sabit tenkis oranıyla çarpımından bulunacak naktin ödetilmesine karar verilmelidir.

5- Kabule göre de;

Mahkemece taşınmazların bölünemezliği kabul edilmiş, ancak davacılar ve davalı adına hisseli tapu oluşturulmuştur.

Kıymetine noksan gelmeksizin taksimi kabil olmayan muayyen bir mal vasiyet edilipte işbu vasiyet tenkise tabi olursa, lehine vasiyet yapılan kimse, dilerse, tasarruf nisabı miktarını nakden alır, dilerse tenkisi lazım gelen miktarın kıymetini verip o malı talep eder (TKM. 506. m). Maddede öngörülen bu kuralın sadece mal vasiyetlerinde değil, sağlar arası tenkise tabi tasarruflarda da uygulanacağı hususunda Yargıtay ve doktrin görüş birliği halindedir. Türk Kanunu Medenisinin 506. maddesi uyarınca ödenecek naktin (kıymet), aynı hükme göre kullanılan tercih hakkı günündeki fiyatlar dikkate alınarak belirlenmesi gerekir (11.11.1994 gün 4/4 sayılı İ.B.K. gerekçesinden).

Buna göre bölünme mümkün ise verilir. Aksi halde davalının seçim hakkına göre ya temlike konu şey davacıya bırakılır ve davalı tasarruf nisabını (mahfuz hisselerin alınmasından sonra geriye kalan kısmı) nakten alır, ya da davalı saklı payı vererek malı alıkor.

Mahkemece yasa hükmünün uygulanmasında hataya düşülmüş olup, yazılı şekilde karar verilmesi de doğru değildir.

SONUÇ: Yukarıda açıklanan nedenlerle temyize konu hükmün 1, 2, 3 ve 4. bentlerdeki sebeplerle BOZULMASINA, bozma nedenine göre sair hususların incelenmesine şimdilik yer olmadığına, duruşma için takdir olunan 275.000.000 TL. vekalet ücretinin davacıdan alınıp davalıya verilmesine, temyiz peşin harcının yatırana geri verilmesine, oybirliği ile karar verildi.

DAVA: Taraflar arasındaki davanın yapılan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen ve yukarda tarih numarası gösterilen hüküm temyiz edilmekle evrak okunup gereği görüşülüp düşünüldü:

KARAR: Miras bırakan 27.10.2003 tarihinde vefat etmiş olup, geriye mirasçı olarak davacı eş Emine ile çocukları Nilgün, Nilüfer ve torunu Fırat ile davalı Yusuf kalmıştır. Sağ kalan eş için saklı pay, altsoy ile birlikte mirasçı olduğunda yasal miras payının tamamı, altsoy için saklı pay ise, yasal miras payının yarısıdır. ( T.M.K.md.506/1-4 ) Tasarruf edilebilir kısım, terekenin miras bırakanın ölümü günündeki durumuna göre hesaplanır. ( T.M.K.md. 507/1 )

Mahkemece hükme esas alınan, tasarruf nisabı ve saklı payın hesabına ilişkin 9.4.2008 tarihli ek raporda terekenin miras bırakanın ölüm tarihindeki değerleri değil, keşfin icra edildiği 12.5.2006 tarihindeki değeri esas alınarak saklı pay hesabı yapılmıştır. Ayrıca yapılan bu saklı pay hesabında, murisin tasarruf edebileceği kısım ( tasarruf nisabı ) altsoyun miras paylarının 1/2'si iken tamamının dikkate alınması da yanlıştır. Bu haliyle tasarruf nisabı ve saklı payın hesabına ilişkin, bilirkişi raporu hüküm kurmaya elverişli değildir. O halde mahkemece yapılacak iş, terekenin ölüm günündeki değeri esas alınarak saklı payın hesaplanması ile bulunacak sabit tenkis oranını, tercih tarihindeki değerle çarpmak ve hasıl olacak sonuç uyarınca hüküm kurmaktan ibarettir. Bu yönler gözetilmeden yazılı şekilde hüküm tesisi doğru görülmemiştir.

SONUÇ: Temyiz edilen hükümün yukarda gösterilen sebeplerle BOZULMASINA, istenmesi halinde temyiz peşin harcının yatırana geri verilmesine, işbu kararın tebliğinden itibaren 15 gün içinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere, 27.9.2010 günnde oybirliğiyle karar verildi.


kararara.com