Türkiye Devletinin vatandaşlarına verdiği siyasi haklardan bazıları şunlardır;
*Türk vatandaşlığı hakkı
*Seçme Hakkı
*Seçilme Hakkı
*Siyasi Parti Kurma Hakkı
*Siyasi Partiye Katılma Hakkı
*Halkoylamasına Katılma Hakkı
*Kamu hizmetlerine girme hakkı
*Vergi ödeme
*Dilekçe hakkı
Şimdi bu haklar ve ödevler hakkında sizi biraz bilgilendireceğim.
Vatandaşlık hakkı; insan haklarının benimsendiği, hukuk üstünlüğüne dayalı devlet yapısında insan olmaktan kaynaklanan haklardır. Anayasamızda Türk vatandaşlığı hakkı 66. maddede belirlenmiştir. Bu madde; “Türk Devleti’ne vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türk’tür.” şeklinde ifade edilmiştir. Siyasi hakların kullanımı vatandaşlıkla başlar.
Tüm vatandaşlar kanunda bulunan şartlara göre seçme, seçilme ve siyasi faaliyet hakkına sahiptir. Seçimler ve halk oylaması serbest, eşit, gizli, tek dereceli, genel oy, açık sayım ve döküm esasına göre yapılır. 18 yaşını doldurmuş her vatandaş seçme ve halk oylamasına katılma hakkına sahiptir. Silah altındaki er ve erbaşlar, askeri öğrenciler ve cezaevinde bulunan hükümlüler oy kullanamazlar.
Her vatandaş siyasi partilere girme ve ayrılma hakkına sahiptir. Bir partiye üye olabilmek için 18 yaşını doldurmuş olmak gerekir. Siyasi partiler önceden izin alınmaksızın serbestçe kurulur ve kanunlara uygun olarak faaliyet gösterirler. Partilerin faaliyetleri, parti içi düzenleme ve çalışmaları demokrasi ilkelerine uygun olmalıdır. Ticari herhangi bir faaliyet gösteremezler. Gelir ve giderlerinin amaçlarına uygun olması esastır. Siyasi partilerin kapatılması Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının açacağı dava ile Anayasa Mahkemesi tarafından kesin olarak karara bağlanır. Parti tüzük veya programı 68. maddenin 4. fıkrasına aykırı olur ise parti hakkında temelli kapatma kararı verilir. Temelli kapatılan bir parti farklı bir isim altında da toplanamaz.
Siyasî hakların kullanılmasının engellenmesi Türk Ceza Kanunu 114. Maddesinde " - (1) Bir kimseye karşı; a) Bir siyasî partiye üye olmaya veya olmamaya, siyasî partinin faaliyetlerine katılmaya veya katılmamaya, siyasî partiden veya siyasî parti yönetimindeki görevinden ayrılmaya, b) Seçim yoluyla gelinen bir kamu görevine aday olmamaya veya seçildiği görevden ayrılmaya, Zorlamak amacıyla, cebir veya tehdit kullanan kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. (2) Cebir veya tehdit kullanılarak ya da hukuka aykırı başka bir davranışla bir siyasî partinin faaliyetlerinin engellenmesi hâlinde, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezasına hükmolunur" seklinde yer alarak, siyasi hakların güvence altına alındığı belirtilmiştir.
Her Türk, kamu hizmetine girme hakkına sahiptir. Kamu hizmetlerine giren kişiler mal bildiriminde bulunma yükümlülüğü altındadır. Ayrıca tüm vatandaşlar kamu giderlerinin karşılanması için mali durumu oranında vergi ödemekle yükümlüdür. Adaletli ve dengeli vergi yükü dağılımı esastır.
Vatandaşlar ve ülkemizde ikamet eden yabancılar kendileri yada kamu ile ilgili istek ve şikayetleri hakkında yetkili makamlara ve TBMM’ye yazı ile başvurma hakkına sahiptir. Başvuruların sonucu gecikmeksizin dilekçe sahiplerine yazılı biçimde bildirilir. Dilekçe sayesinde insanlara haklarını aramaları konusunda kolaylık sağlanmıştır.
Siyasi haklar vatandaşlara tanınmış olan toplumsal düzeni sağlamaya yönelik haklardır. Bu hakların ihlal edilmesi ya da hakkın kullanılmasının engellenmesi toplumsal düzeni bozacağından dolayı, kanunlarla sıkı güvenceler altına alınmıştır. Siyasi Haklarımıza sahip çıkıp siyasi ödevlerimizi yerine getirerek düzgün bir birey olarak yaşamımızı sürdürmeliyiz.
Enes Şahin / hukukihaber.net
