Avukatlığın Özellikleri
- Avukatlığın kamu hizmeti özelliği
- Avukatlığın serbest meslek özelliği
- Avukatlıkta meslek tekeli
- Avukat bağımsızlığı
- Avukat-Devlet ilişkisinde bağımsızlık
- Avukat-Müvekkil ilişkisinde bağımsızlık
- Avukatın toplumdan bağımsızlığı
- İddia ve savunma dokunulmazlığı
Avukatlık Mesleğine Kabul İçin Aranan Olumlu Şartlar
- Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak
- Türk hukuk fakültelerinden mezun olma veya denklik almak
- Staj bitim belgesi almış olmak
- Levhasına yazılı bulunduğu baro sınırlarında ikametgâhı bulunmak
- Kasten istenen bir suçtan dolayı 2 yıldan fazla hapis cezası alan kişi avukatlık yapamaz
- Avukatlık mesleğine yanaşmayacak tutum ve davranışları çevresinde bilinmiş olmak avukatlığa girişe engeldir.
- Avukatlık mesleği ile birleşmeyecek bir işle uğraşmak avukatlığa girişe engeldir.
- Avukat olmak için mahkeme kararı ile kısıtlanmamış olmak lazımdır.
- İflas etmiş olup da itibarı iade edilmiş olmak da mesleğe kabule engeldir.
- Hakkında aciz vesikası verilmiş olup da bunun kaldırılmamış olması da mesleğe girişe engeldir.
- Avukatlığı sürekli olarak gereği gibi yapmaya engel vücut veya akılca malul olmak mesleğe girişe engeldir.
Sigorta prodüktörlüğü, tacirlik ve esnaflık gibi ticari işler veya mesleğin onuru ile bağdaşması mümkün olmayan diğer her türlü iş.
Avukat-Müvekkil İlişkisi (Vekâlet Sözleşmesi)
Avukatlık sözleşmesi serbestçe düzenlenir. Yazılı olmayan anlaşmalar genel hükümlere göre ispatlanır.
Avukatlık Sözleşmesinin Özellikleri
- Avukatlık sözleşmesi her iki tarafa borç yükler
- Hukuki yardım ücret karşılığı yapılmalıdır.
- İşin ifa edilmesi
- Sürenin dolması
- Tek yanlı irade beyanıyla azil
- Avukatın vekillikten çekilmesi
- Müvekkilin veya avukatın vefatı, mahkeme kararıyla ehliyet yitimi
- Avukatlık sıfatının yitimi
İvazlı bir sözleşme ilişkisidir. Avukat müvekkilden bağımsızdır. Vekâlet akdine göre hizmet veren bağımsız avukat müvekkile belli bir sonucun elde edileceğini taahhüt edemez.
Avukatın Vekâlet İlişkisinden Kaynaklanan Hakları
–Ücret Hakkı: Avukat açısından müvekkilinden ücret talep edilmeyecek haklı bir gerekçe bulunması halinde, avukat bu durumu bağlı olduğu baroya bildirmek zorundadır.
Taraflarca sözleşmede bir belirleme yapılmadığı takdirde avukatlık ücreti;
– Değeri para ile ölçülemeyen iş ve davalarda, avukatlık asgari ücret tarifesine göre
– Değeri para ile ölçülebilen iş ve davalarda ise, asgari ücret tarifelerindeki miktarın altında kalmamak kaydıyla davanın kazanılan bölümü için avukatın emeğine göre ilamın kesinleştiği tarihteki müddeabihin değerinin yüzde onu ile yüzde yirmisi arasındaki bir miktar olarak belirlenir.
Yüzde yirmi beşi aşmamak üzere dava veya hüküm olunacak şeyin değeri yahut paranın belli bir yüzdesi avukatlık ücreti olarak taraflar serbestçe kararlaştırabilir. Yüzde yirmi beşlik oranı aşan ücret miktarı geçersiz sayılır.
Avukatın Ücret Alacağına İlişkin Hapis ve Rüçhan Hakkı
Avukatın hapis hakkını kullanabilmesi için ücret alacağının vadesi gelmiş olmalıdır. İş sahibinin iflası halinde de avukatın vekâlet ücreti alacağı rüçhanlı alacaklar arasında yer alır.
Sulh Azil ve İstifa Hallerinde Avukatlık Ücreti
Taraflar arasında anlaşma ile sonuçlanan ve takipsiz bırakılan işlerde her iki taraf, avukatın ücretinin ödenmesi hususunda müteselsil borçlu sayılır. Üstlendiği işi haklı bir sebep olmaksızın takipten vazgeçen avukat, hiçbir ücret isteyemeyeceği gibi peşin aldığı ücreti de iade etmek zorundadır.
Avukatın azli halinde, vekil eden avukatlık ücretinin tamamını ödemelidir. Ancak avukatın azli kendi kusur veya ihmalinden dolayı söz konusu olmuşsa, avukata ücret ödenmesi gerekmeyecektir.
Haklı sebeple istifa halinde avukata ifaya dair olan menfaatinin tümünü yani tam ücretini isteyebilme hakkı vermiştir. Ayrıca yasada keyfi olarak istifa halinde, avukatın müvekkilinin müspet zararının tümünü ödemekle yükümlü tutulması esası getirilmiştir. Azlin avukatın kusur veya ihmalinden ötürü gerçekleşmesi halinde, avukata ücret ödenmesi kural olarak gerekmez. Ancak avukat azle sebep olan davranışında kötü niyetli olmadığı ve bu davranışı ile müvekkile zarar vermediği takdirde, azil anına kadar harcadığı emeğin karşılığı avukata ödenmelidir.
İlk avukatın muvafakati ile işin başka avukatlar tarafından yürütülmesi halinde, iş sahibi bu sebeple, ilk avukatın ücretinden kısıntı yapamaz.
Davadan Feragat, Davayı Kabul Hallerinde Yargılama Gideri Niteliğindeki Avukatlık Ücreti
Davalının, avukat vasıtasıyla yürüttüğü davalarda, mahkeme, açtığı davadan feragat eden davacıyı davalıya bir vekâlet ücreti ödemeye mahkûm eder. Söz konusu vekâlet ücreti davalının avukatına ait olur.
Davacının davasından feragati, delillerin toplanmasına ilişkin ara kararı gereğinin yerine getirilmesi öncesinde gerçekleşirse, tarife hükümleriyle belli olan ücretin yarısına hükmedilir. Bu ücret de davalının avukatına ait olur.
Davacı açtığı davayı bir avukat vasıtasıyla yürütmüşse, mahkeme davayı kabul eden davalıyı davacıya bir vekâlet ücreti ödemeye mahkûm edecek ve bu ücreti davacının avukatı alacaktır.
Adli Yardıma İlişkin Hükümler CMK Çerçevesinde Görevlendirilen Avukatın Ücreti
Yargılama giderleri ve vekâlet ücreti hazineden ödenmeye başlamıştır. Adli yardımdan yararlanan taraf dava sonunda haksız çıkar ve tüm yargılama giderlerine mahkûm edilirse, bu kez kendisi için atanan, avukata” kendi ücret ve giderlerini” ödemek zorunda kalacaktır. İstem sahibinden işin sahibinden işin sonunda maddi bir yarar elde etmesi halinde, avukata ödenen para ile elde edilecek maddi yararın %5’ini baroya ödeyeceğine; adli yardım isteminin haksız olduğunun sonradan anlaşılması halinde, görevlendirilen avukata ödenen ücretin iki katı ve yapılmış masrafları yasal faizleri ile geri vereceğine dair bir taahhütname alınır.
Ücret Alacağının Tahsili
Avukatın üstlendiği dava ile ilgili olarak düzenlediği layiha ve yaptığı işlemler için ayrı ücret alması söz konusu değildir. Bununla birlikte icra takipleri ile temyizen ve itirazen görüşülen işlerin duruşmaları ayrı ücret gerektirir. Avukatlık anlaşmasına göre avukata peşin olarak ödenmesi gereken bir ücret ödenmemiş ise avukat işe başlamaya zorlanamaz.
Yargılama Gideri Niteliğindeki Vekalet Ücreti
Yargılama gideri niteliğindeki vekalet ücretinin hesaplanmasında kural olarak avukat ile müvekkili arasında yapılan ücret sözleşmesi ile kararlaştırılmış olan ücret dikkate alınmaz.
Bu ücret, ücret tarifeleri dikkate alınarak tayin ve takdir edilir.
Avukatın müvekkile karşı dava açabilmesi için, asıl davanın sonuçlanmış ve hükmün kesinleşmiş olması gerekmez.
Avans ve Masraf Talep Hakkı
Yolculuk giderleri peşinen ödenmedikçe avukat yola çıkmaz. Vekalet görevini yerine getime dolayısıyla uğramış olduğu zarar ve ziyanın giderilmesini talep hakkı 5 yıllık zamanaşımı süresine tabidir.
AVUKATIN STATÜSÜNDEN KAYNAKLANAN YETKİLERİ
Dosya Evrakını Tetkik Yetkisi
Avukat veya stajyer vekaletname olmaksızın dava ve takip dosyalarını inceleyebilir. Vekaletname ibraz etmeyen avukata dosyadaki kağıt ve belgelerin örneği veya fotokopisi verilmez.
Hukuk davalarında vekili dosyayı incelememiş olmasından ötürü yargılamanın başka bir güne bırakılması kural olarak söz konusu olmaz. Sadece bu durum kabul edilebilir bir özre dayanmakta ise, yargıç bir defaya özgü olmak üzere kısa bir süre verebilir. Verilen süre sonunda da dosya incelenmemiş olursa davaya devam edilir.
Hazır Bulunma Yetkisi
Görüşme Yetkisi
Müdafii vekaletname aranmaksızın şüpheli veya sanıkla konuşulanları başkalarının duyamayacağı bir ortamda her zaman için görüşmek yetkisine sahiptir.
Yazışma Yetkisi
Soru Sorma Yetkisi
Örnek Çıkarma ve Onaylama Yetkisi
Avukat vekil edenin, kendisine verdiği vekaletnamenin örneğini çıkararak aslına uygunluğunu imzasıyla onaylamak suretiyle kullanmak yetkisine sahiptir. Ayrıca asıllarının verilmesi kanunda açıkça belirtilmeyen hallerde avukatlar; takip ettikleri işlerde, aslı kendilerinde bulunan her türlü kağıt ve belgelerin örneklerini onaylayarak, yargı merciileri ile diğer adalet dairelerine verebilirler.
Tebligat Yapma Yetkisi
Duruşmayı Terk Etme Yetkisi
Meslek onurunun korunması ve kişisel sebepler zorunlu kılmışsa akabinde hemen barosuna bilgi vermek kaydıyla avukat duruşmayı terk edebilir.
Kanun Yoluna Başvuru Yetkisi
Sır Saklama Yetkisi
Avukatların kendilerine tevdii edilen iş hakkında tanıklık edebilmeleri iş sahibinin muvaffakatini almış olmalarına bağlıdır. Ancak bu halde dahi avukat tanıklık etmekten çekinebilir. Çekinme hakkının kullanılması bu hakkı kullanan avukatın hukuki ve cezai sorumluluğunu gerektirmez.
İddia ve Savunma Dokunulmazlığı
Uzlaştırma Yetkisi
Uzlaştırma tutanağı bir ilam niteliği taşır.
AVUKAT-MÜVEKKİL İLİŞKİSİNDEN KAYNAKLANAN YÜKÜMLÜLÜKLER
Aydınlatma Yükümlülüğü
Sadakat Yükümlülüğü
- Uygunsuz işlerin reddi yükümlülüğü
- Çatışan menfaatleri temsil etmekten kaçınma yükümlülüğü
- Taraf değiştirmekten kaçınma yükümlülüğü
Edimin Özenle İfa Yükümlülüğü
Edimin Şahsen Yerine Getirme Yükümlülüğü
Verilen vekaletnamede avukat başkasının tevkile yetkili kılınmış ise yazılı sözleşmede aksine hüküm bulunmadıkça, vekalet verilen avukat işi başka bir avukata vererek takip ettirebilir.
Vekaletten Uygun Olmayan Zamanda Çekilmekten Kaçınma Yükümlülüğü
Vekil Edenin Talepleri Dairesinde Vekalet Görevini Yürütme Yükümlülüğü
Vekil Edenin Menfaatlerini Koruma ve Savunmada En Güvenilir Usulün İzlenmesi Yükümlülüğü
Vekil Edene Yol Gösterme ve Tavsiyede Bulunma Yükümlülüğü
- Dava Rizikosuna dikkat çekme yükümlülüğü
- Masraf Rizikosuna dikkat çekme yükümlülüğü
- Avukatın yargısal nitelikte olmayan faaliyetine ilişkin istişare yükümlülüğü
- Sulh olunması sırasında avukata düşen dikkat çekme yükümlülüğü
Elinde Bulundurduğu Dava Evrakı İle İlgili Yükümlülükleri
Avukat, avukatlık ücreti ve yapmış olduğu giderler kendisine ödenmedikçe, elinde bulunan evrakı geri getirmekle yükümlü değildir.
Evrakı Saklama Yükümlülüğü
Avukat kendisine tevdi olunan evrakı, vekaletin sona ermesinden itibaren üç yıl süre ile saklamakla yükümlüdür. Evrakın geri alınmasının vekil edene yazı ile bildirilmesi suretiyle, üç yıllık sürenin üç aya indirilmesi de mümkündür.
Evrakın Vekil Edence İncelenmesine Katlanma Yükümlülüğü
Hesap Verme Yükümlülüğü
Sır Saklama Yükümlülüğü
Avukatın meslek sırrı ile bağlılıktan kurtulabilmesini sağlayan haller;
- Vekil edenin rızası
- Iztırar hali
- Avukatın özel hukuka dayanan tazminat istemi, ceza hukukuna dayanan yaptırım veya meslek hukukuna özgü disiplin cezası tehdidi altında bulunması hali
- Gerçeğin bulunmasına katkı sağlama yükümlülüğü
- Teklif olunan bir işi haksız yada yolsuz bulunduğunda red yükümlülüğü
- Dosyayı sürüncemede bırakmaktan kaçınma yükümlülüğü
- Tanıklarla temasa geçmek ve onları etkilemekten kaçınma yükümlülüğü
- Bilirkişilerle ilişkisi bakımından tabi olduğu yükümlülükler
Avukatın üzerinde çalıştığı dava ile ilgili yargılama ve verilen karar hakkında, davanın bitiminden sonra, objektif ve uygun bir lisanla olmak kaydıyla kamu oyunda eleştirilerde bulunması engellenemez.
AVUKATLIK STATÜSÜNDEN KAYNAKLANAN YÜKÜMLÜLÜKLER
İlk statüsel yükümlülüğü, bir büro edinmek ve baro levhasına yazılmaktır. Baro keseneklerini ödemek, baronun olağan ve olağanüstü genel kurul toplantılarına katılmak, bürosundan başka yerlerde iş kabulü amacı ile bir araya gelmekten kaçınmak. Yine avukatın çıkar karşılığı iş temin etmek, çekişmeli hakları edinmek ve bunların edinilmesine aracılık etmek, iş temin etmek için reklam sayılabilecek her türlü teşebbüs ve harekette bulunmak, özellikle tabelalarında ve basılı kağıtlarında avukat ünvanı ve akademik ünvanları dışında bir sıfat kullanmaktan kaçınmak.
AVUKATLIK MESLEK KURALLARI
Avukatlar haklarını kullanırken her zaman hukuka ve hukuk mesleğinin kabul görmüş standartlarına ve meslek ahlak kurallarına uygun davranırlar.
- Avukat, yalnız, adres değişikliğini, reklam niteliği taşımayacak biçimde, ilan yoluyla, duyurabilir.
- Avukatların başlıklı kağıtları, kartvizitleri, büro levhaları reklam niteliği taşıyabilecek aşırılıkta olamaz.
- Avukat, telefon rehberinde meslekler kısmında adres yazdırabilir. Bunun dışında farklı büyüklükte harflere ya da ilan niteliğinde yazılara yer verilemez.
- Ortak büro kuran avukatlar, büronun reklam aracı olmamasına, hukuk bürosu olma niteliğini yitirmemesine dikkat ederler.
MESLEKTAŞLAR ARASI DAYANIŞMA VE İLİŞKİLER
Avukat herhangi bir meslektaşının mesleki tutum ve davranışları hakkında düşüncelerini kamuoyuna açıklayamaz. Bu konudaki şikayetlerin yegane mercii yalnız barolardır.
Avukat hasım tarafından ancak avukatı ile görüşebilir. Hasım tarafa her temasında avukat müvekkiline bilgi verir.
Avukat dava türü ve usulü ne olursa olsun, mahkemeye verdiği layiha ve önemli belgelerin birer örneğini karşı taraf vekili meslektaşına verir.
Avukat müvekkillerine davanın sonucu ile ilgili hukuki görüşünü bunun bir teminat olmadığını belirtmek koşulu ile açıklayabiliriz.
Avukat meslek sırrı ile bağlıdır. Avukat davasını almadığı kimselerin başvurması nedeniyle öğrendiği bilgileri de sır sayar. Avukatlık sırrının tutulması süresizdir. Meslekten ayrılmak bu yükü kaldırmaz.
Barolar Birliği, üst yapı olarak kendine bağlı baroların hiyerarşik üstü olup, barolar üzerinde denetim yetkisi vardır.
Avukatın disiplin yargılamasında inceleme yapılmasını isteme hakkı var.
AVUKATLIK MESLEK ÖRGÜTLERİ
BAROLAR
Tüzel kişiliği olan, kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşudur. Anayasanın yürütme başlığı altında düzenlenmiştir.
Barolar en az 30 avukat ile kurulur. En kıdemli avukata kurma yetkisi verilir.
Baro Organları
- Baro Genel Kurulu
- Baro Yönetim Kurulu
- Baro Başkanlığı
- Baro Başkanlık Divanı
- Baro Disiplin Kurulu
- Baro Denetim Kurulu
- TBB Delegeleri
Baro Yönetim Kurulu kararına karşı tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içerisinde TBB’ne itiraz edilebilir.
TÜRKİYE BAROLAR BİRLİĞİ
TBB, 1969 yılında kurulmuştur.
TBB’nin Organları
- TBB Genel Kurulu
- TBB Yönetim Kurulu
- TBB Başkanı
- TBB Başkanlık Divanı
- TBB Disiplin Kurulu
- TBB Denetleme Kurulu
AVUKATLIKTA ORTAK ÇALIŞMA
- Tüzel Kişiliği Olan (Avukatlık Ortaklığı)
Baro Avukat Ortaklığı Sicili’ne kayıt ile tüzel kişilik kazanılır. Avukatlık ortaklığı, ortağın veya ortaklıkta çalışan avukatların mesleki görevlere ilişkin eylem, işlemle borçlarından dolayı bunlarla birlikte zincirleme ve dayanışmalı olarak, sınırsız ve birincil derecede sorumludur.
- Tüzel Kişiliği Olmayan
AVUKATIN SÖZLEŞME YAPMAK ZORUNDA OLDUĞU DURUMLAR
- İki avukatın işi reddettiği durumda, baro başkanı tarafından görevlendirilme halinde.
- Bir avukatın ölümü, meslekten çıkarılması veya işten geçici olarak yasaklanması yahut geçici olarak iş yapamaz hale gelmesi hallerinde, baro başkanı tarafından, ilgililerin yazılı istemi veya iş sahiplerinin oluruyla işin takibinde bir avukatı görevlendirmesi halinde.
- Adli yardım için görevlendirilme halinde
- CMK 150 çerçevesinde baro tarafından görevlendirilme yapıldığında
Mukabil dava, bağlantılı dava, ilişkili dava, icra kovuşturmaları, temyizen yapılan duruşmalar yapılan sözleşmenin dışındadır.
Davanın kaybı halinde ücret ödenemeyeceği, ancak kazanılması halinde ücret ödeneceğine ilişkin sözleşmeler geçersizdir.
Dava sonunda, kararla tarifeye dayanılarak karşı tarafa yükletilecek vekalet ücreti avukata aittir. Avukata ait bu ücret iş sahibinin borcu nedeniyle mahsup edilemez, haczedilemez.
Yazan: YAĞIZ GÜNDOĞDU
