Tükenmişlik Sendromu Nedir?

“Başarısız olma, yıpranma, enerji ve gücün azalması veya tatmin edilemeyen istekler sonucunda bireyin iç kaynaklarında meydana gelen tükenme durumu” anlamına gelmektedir.

Tükenmişlik sendromu yaşamakta olan kişilerin umutsuzluk, çaresizlik ve boşluk gibi duyguları depresyondaki duygular ile benzerlik göstermektedir. Belirtilerinin çeşitliliği ve gizli sürece sahip olması tanınmasını oldukça zorlaştırmakta ve depresyon ve anksiyete ile karışmasına sebep olmaktadır. Çoğu zaman depresyon ile tükenmişlik sendromu birlikte gelişebilmektedir.

İşi gereği, yoğun duygusal taleplere maruz kalan ve sürekli diğer insanlarla yüz yüze çalışmak durumunda olan kişilerde görülen tükenmişlik sendromu yaşayan insan çevresine karşı ilgisizleşir, başarısızlık duygusunda artış olur ve içine çekilme başlar.

Bu sendromu yaşayan kişilerde;

-Aile ilişkilerinde bozulma,

-Depresyon ve fiziksel belirtiler,

-İş memnuniyetinde azalma,

-Kendine olan saygıda düşme,

-Saldırganlıkta artma,

-Tatminsizlik ve heyecanın kaybedilmesi,

-Üretkenliğinde düşme, sürecin özelliklerindendir.

Tükenmişlik Sendromu Nasıl Oluşur?

Tükenmişlik sendromunun oluşmasında oldukça etkili 3 durum dikkati çeker;

Aşırı Yüklenme

Hiç kimseye hayır diyemeyerek altından kalkabileceğinden çok daha fazla sorumluluk yüklenen kişi sonuç olarak tükenme noktasına dayanabilir.

Rol Belirsizliği

Çalışan kişi kendisinden iyi bir kariyer oluşturmasının beklendiğini bilir; fakat kendisine model alacağı biri olmadığından bunu nasıl başaracağından emin olamaz. Dolayısıyla faydalı olacak hiçbir şeyi başaramadığı kanısına kapılabilir.

Rol Çatışması

Birbiriyle çakışan sorumluluklar sahibi olan kişi, önceliğe göre sorumluluklarını sıralamak yerine, her şeyi aynı düzeyde iyi yapmaya çalışabilir. Bu durumda yorgun düşer ve sonucunda tükenmişlik sendromu olabilir.

Tükenmişlik Sendromu Kimlerde Görülür?

Ev hanımlarında da görülebilen tükenmişlik sendromu, kişinin özel hayatı ile iş hayatını birbirinden ayıramadığı durumlarda sık sık karşılaşılabilmektedir. Çalışan kişi, kendini işinde başarısız, işine yetersiz, ya da mutsuz görüyorsa, tükenmişlik sendromu belirtileri ortaya çıkmaya başlıyor denilebilir. Tüm bu problemlerin temelinde, bireyin günlük gereksinimlerini yeteri kadar karşılayamaması yer alıyor. Tükenmişlik sendromu, kişilik özelliklerinden ayrı değerlendirilemez.

-Sorumluluk almayı seven,

-Hayır demeyi bilmeyen,

-Mükemmeliyetçi,

-İdealist,

-Hassas,

-Fedakâr olan kişilerde tükenmişlik sendromu görülme riski daha fazladır.

Tükenmişlik Sendromunun Belirtileri Nelerdir?

Fiziksel Belirtiler

1-Baş ağrısı,

2-Cilt hastalıkları,

3-Enerji düşüklüğü,

4-Enfeksiyonlara karşı direncin azalması,

5-Geçmeyen soğuk algınlıkları,

6-Genel ağrı ve sızılar,

7-Kabız olma sıklığında artış,

8-Kalp çarpıntısı,

9-Kas gerilmeleri,

10-Kilo kaybı veya şişmanlık,

11-Mide bağırsak hastalıkları,

12-Sindirim sistemi problemleri,

13-Solunum güçlüğü,

14-Uyku bozuklukları (uyanmada zorluk, uykuya dalmakta yaşanan zorluk),

15-Uyuşukluk,

16-Yorgunluk ve bitkinlik hissi,

17-Yüksek kolesterol,

18-Yüksek tansiyon

Psikolojik (Duygusal) Belirtiler

1-Aile içi sorunlarda artış,

2-Asılsız şüpheler ve paranoya,

3-Çaresizlik,

4-Çevreye karşı düşmanlık duygusu,

5-Çevreye yabancılaşma,

6-Çökkünlük hali,

7-Değersizlik hissi,

8-Depresyon,

9-Diğer insanları eleştirme,

10-Düşüncelerde belirsizlik ve karmaşıklık,

11-Engellenmişlik hissi,

12-Güçsüzlük,

13-Hayata karşı negatif tutumlar,

14-İlgisizlik,

15-İş ile ilgili ümitsizlik,

16-Keyifsizlik,

17-Nedeni bilinmeyen huzursuzluk,

18-Nezaket, saygı ve arkadaşlık gibi olumlu duygularda azalma,

19-Özgüvende azalma,

20-Özsaygının azalması,

21-Psikolojik incinmeye açıklık,

22-Sabırsızlık,

23-Sinirlilik,

24-Suçluluk hissi,

25-Tatminsizlik,

26-Tedirginlik duygusu,

27-Umutsuzluk

Davranışsal Belirtiler

1-Aşırı hareketlilik/Az hareketlilik,

2-Düzensiz beslenme,

3-İş hatalarında artış,

4-Kaza yapma riskinde artış,

5-Kişiler arası ilişkilerde mesafeli duruşlar,

6-Olumsuz ve kırıcı sözler kullanma,

7-Saldırgan davranışlar,

8-Sigara ve alkol kullanımında artış

Zihinsel Belirtiler

1-Dalgınlık,

2-Dikkat eksikliği,

3-Kalıplaşmış düşünce tarzı,

4-Kararsızlık,

5-Odaklanma problemleri,

6-Önceden keyif alınan aktivitelerden çabuk sıkılma,

7-Plansızlık,

8-Unutkanlıkta artış

Bireysel Düzeyde Tükenmişlikle Başa Çıkma Yolları

1-Bireyin fiziksel kondisyonuna dikkat etmesi,

2-Bireyin ilerideki çalışmasını planlayabilmesi,

3-Birinin kendi sınırlarını itiraf etmesi,

4-Destekleyici bir işveren,

5-Evde ilişkilerin iyi olması,

6-“Hayır” diyebilme yeteneği,

7- Hobi edinmek,

8- Huzurlu bir yaşam tarzı belirlemek,

9-İş ve boş zaman arasında net ayrım yapılması,

10-İşe ara vermek veya iş değişikliği yapmak,

11-İşe başlamadan önce işin zorlukları ve riskleri ile ilgili bilgi edinmek,

12-İşin işte kalması açık bir çalışma iklimi,

13- İşle ilgili gerçekçi beklenti ve hedefler geliştirmek,

14-İşle ilgili görevlerin net bir şekilde açıklanması,

15- İşte ve özel hayattaki monotonluğu azaltmak,

16-Kendi yaptığı işi anlamlı olarak görmek,

17-Kendini iyi tanımak ve ihtiyaçlarını belirlemek,

18-Kendisini stresle başa çıkmak konusunda geliştirmek,

19-Kişinin insan olarak sınırlarını bilmesi ve kabullenmesi,

20-Kişisel gelişim ve danışmanlık gruplarına katılmak,

21-Nefes alma ve gevşeme tekniklerini öğrenmek, rahatlamak için müzik dinlemek, spor yapmak,

22-Sürekli mesleki gelişim,

23-Tatile çıkmak,

24-Tükenmişlikle ilgili bilgi sahibi olmak,

25-Zaman yönetimi konusunda bilgi sahibi olmak

Örgütsel Düzeyde Tükenmişlikle Başa Çıkma Yolları

1-Adil bir ödül sistemi geliştirmek,

2-Gerektiğinde yardımcı personel ve ek donanıma başvurmak,

3-Görev tanımlarını açık ve net olarak belirlemek,

4-Hizmet içi eğitimler planlamak,

5-İşyerinde sosyal destek amaçlı gruplar kurmak,

6-İş yükünün aynı kişilerde birikmesini önlemek için zor işlerin eşit olarak dağıtılması,

7-İşin gerektirdiği sorumluluk miktarını belirleyip, yetki ve sorumluluğu denkleştirmek,

8-Kariyer için fırsat tanımak,

9-Kişileri yeni görevlere atamak,

10-Kişisel gelişim ve dinlenmeye önem vermek,

11-Öğle yemeği ve dinlenme aralarını rahatlatıcı ve iş ortamından uzakta vermek,

12-Örgütsel bağlılığı sağlamak,

13-Örgütsel değişimi sağlamak,

14-Örgüt içerisinde düzenli işleyen bir çatışma yönetim sistemi kurmak,

15-Örgüt içi danışmanlık hizmeti vermek,

16-Örgüt içi iletişimin yeterli düzeyde ve kaliteli olmasını sağlamak,

17-Serbest karar verme imkânlarını ve kararlara katılımı artırmak,

18-Sık sık pozitif geri bildirim vermek,

19-Takım çalışmalarını desteklemek,

20-Tatil ve sosyal etkinlik imkânlarını artırmak,

21-Uzun çalışma saatlerini kısaltmak,

22-Üst yönetimin desteğini sağlamak,

23-Yerinde bir terfi politikası izlemek

KAYNAKÇA

https://www.florence.com.tr/tukenmislik-sendromu

https://www.medikalakademi.com.tr/tukenmislik-sendromu-nedir-tani-tedavisi-nasil-gecer/

Tükenmişlik Kavramı: Birey ve Örgütler Açısından Önemi. Yrd. Doç. Dr. Güler ARI, Araş. Gör. Dr. Emine BAL. Yönetim ve Ekonomi 15/1 (2008) 131-148
Ahola K, Honkonen T, Isometsä E, Kalimo R, Nykyri E, Aromaa A, Lönnqvist J. The relationship between job-related burnout and depressive disorders–results from the Finnish Health 2000 Study. J Affect Disord 2005 Sep;88(1):55-62.

Bourbonnais R, Brisson C, Vinet A, Vézina M, Abdous B, Gaudet M. Effectiveness of a participative intervention on psychosocial work factors to prevent mental health problems in a hospital setting. Occup Environ Med 2006 May;63(5):335-42.