ERDİNÇ AKKOYUNLU - STAR
Demokrasi ve sivilleşmenin önündeki engelleri kaldırmak için çözüm öneren anayasa hukukçuları ve sivil toplum kuruluşları acil çözüm için 6 maddelik bir çözüm önerisinde birleşti. Hukukçular, köklü bir anayasa değişikliği için çok uzun bir sürece ihtiyaç duyulduğundan demokrasiye nefes aldıracak adımların bir an önce hayata geçirilmesi gerektiğini düşünüyor.
Anayasa hukukçuları acil değişmesi gereken 6 Anayasa maddesini sıralayarak Türkiye’nin daha demoratik bir ülke olmasının formülünü verdi. Yeni bir Anayasa’nın unutulmaması mesajını veren hukukçular Anayasa’daki bazı maddelerin yanısıra iç hizmet ve siyasi partiler kanununun acil değişmesi gerektiğinin altını çizdi. Hukukçular çözüm önerilerini şöyle sıraladı:
Sivil demokrasi için olmazsa olmazlar
1 Anayasa Mahkemesi ve Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu (HSYK) yeniden yapılandırılılmalı
2 Askeri ve sivil yargı arasındaki görev ayrımı netleştirilmeli (145, 157,156)
3 Siyasi Partiler Yasası değiştirilmeli, parti kapatmalar zorlaştırılmalı
4 TSK İç Hizmet Kanunu Madde 35 iptal edilmeli
5 Askeri Şura ve HSYK kararlarının yargıya açılmalı
6 EMASYA Protokolü iptal edilmeli
Değişmesi gerekenler
Madde 66: Türk vatandaşlığı
Madde 68: Parti kurma, partilere girme, partilerden ayrılma
Madde 69: Siyasi partilerin uyacağı esaslar
Madde 84: Milletvekilliği düşürülmesi
Madde 102: Cumhurbaşkanlığı seçimi
Madde 145: Askeri Yargı
Madde 156: Askeri Yargıtay
Madde 157: Askeri İdare Yüksek Mahkemesi
Madde 159: Hakimler Savcılar Yüksek Kurulu
Vatandaşlık tanımı değişmeli
Bilgi Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Serap Yazıcı: Her şeyden önce Türkiye’nin demokratikleşme sorununun çözümü için, mutlaka demokratik ve özgürlükçü zihniyet ile hazırlanan yeni bir Anayasa’ya ihtiyaç var. Ancak bu yeni Anayasa hazırlanıncaya kadar yapılması gereken acil değişiklikler mevcut. Bu değişikliklerin yapılması içinde bulunduğumuz dönem itirabriyle sorunların giderilmesine yardımcı olacaktır. Buna göre; Askeri yargı sivil yargı ayrımı şüpheye yer bırakmayacak bir açıklık ile düzenlenmeli; Anayasa’nın 145. maddesinde Askeri yargıyı sadece asker kişilerin, askeri hizmete ilişkin askeri suçlarına özgü olarak yetkilendirilmeli. HSKY’nın yapısını, bu organı demokratik meşruiyet esasına dayandıracak ve yargının tümünün bu kurulda temsiline olanak tanıyacak şekilde 159’uncu madde değiştirilmeli. Anayasa yargısını demokratik meşruiyet esasına göre yeniden
yapılandırmak için146’ncı ve onunla ilgili devamındaki maddeler değiştirilmeli. Siyasi partilerin tabii oldukları yasakları AİHM’in içtihatlarına ve Venedik Komisyonu Kriterleri’ne göre yeniden düzenlenmeli. Bu amaçla madde 68 ve 69 değiştirilmeli. Bu bağlamda Anayasa’nın 84 ve 69. maddelerinde yer alan parti kapatma yaptırımının siyasi yasaklarını tamamen ilga edilmeli. Anayasamız bazı kamu hukuku işlemlerine yargı bağışıklığı tanımıştır. Cumhurbaşkanı’nın tek başına yaptığı işlemler ve yüksek şura kararları madde 125 ile, HSYK kararları madde 159, ayrıca olağan üstü madde 148 değiştirilmeli. Yargı bağışıklıkları ilga edilmeli. Anayasa’nın 66. maddesinde yer alan vatandaşlık hükmü şu şekilde değiştirilmeli: ‘Türkiye Cumhuriyeti devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkese Türkiye cumhuriyeti vatandaşı denir’ Böylece Anayasamızın etnik temeldeki vatandaşlık tanımı değişir.”
Acil önlemler de yeni anayasa da şart
Anayasa Hukukçusu Profesör Ergun Özbudun: Demokratik meşruluklarını güçlendirmek amacıyla Anayasa Mahkkemesi ve HSYK yeniden yapılandırılmalı. 145. madde değiştirilerek, askeri yargının görev alanı daraltılmalı. Siyasal parti yasakları Venedik Komisyonu Kriterleri paralelinde sınırlandırılmalı. 100 milletvekilinin temsil sistemine göre ülke çapında listelerden seçilmeleri sağlanmalı. Yapılacak bu değişiklikler yeni Anayasa ihtiyacını ortadan kaldırmamalı. Siyasi konjonktür ancak bu kadar değişime müsade ediyor.
İç Hizmet Kanunu kaldırılmalı
Askeri emekli Hakim Albay Ümit Kardaş: Anayasa’nın askeri yargı ile ilgili 145, 156 ve 157. maddelerinin kaldırılmalı. HSYK yeniden yapılandırılmalı. AYM daha demokratik yapıya kavuşturulmalı. Vatandaşların Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvurusu da tartışılmalı. İç Hizmet Kanunu da kaldırılabilir. Yeni siyasi partiler kanunu yapmak gerek. Genelkurmay Başkanlığı da Başbakanlık’a değil ve Milli Savunma Bakanlığı’na bağlanmalı. Jandarma İçişleri Bakanlığı’na bağlı kır polisi olmalı. EMASYA’nın kaldırılması ise hükümetin isteğine bağlı. Hükümet ‘kaldırdım’ derse kaldırabilir.
AYM’nin yapısı değiştirilmeli
Anayasa Hukukçusu Prof. Mustafa Kamalak: Madde 125’in kesinlikle değişmesi gerekli. Yüksek askeri şura kararlarına karşı yargı yolu açılmalı, HSKY kararlarına karşı yargı yolu açılmalı. Madde 169 ve 102 değişmeli. Anayasa Mahkemesi’nin yapısı değiştirilmeli. TBMM tarafından Anayasa Mahkemesi ve HSYK’ya üye seçmesinin yolu açılmalı. Genelkurmay Başkanılığı MSB’ye bağlanmalı. Siyasi Partiler Kanunu ve İç Hizmetler Kanunu da değişmeli.
Gerçek demokrasi için bunlar şart
Anayasa Komisyonu Başkanı Burhan Kuzu: Anayasa Mahkemesi’nin yapısının değişmesi, HSYK’nın yapısında değişikliğe gidilmesi, askeri ve sivil yargı arasındaki görev ayrımının netleştirilmesi, siyasi partilerin kapatılmasının güçleştirilmesi, Askeri Şura ve HSYK kararlarına yargı yolunun açılması konusunda adım atılması gerekiyor. Bunlar gerçek bir demokrasi için olmazsa olmaz koşullardır.
Venedik Kriterleri baz alınmalı
Adalet eski Bakanı Prof. Hikmet Sami Türk: AB gibi uluslararası kuruluşlara eşitlik durumunda, egemenliğin diğer milletlerle birlikte eşit koşullarda kullanılacağının belirtilmesi için 6’ıncı maddeye bir fıkra eklenmeli. Bilgi edinme hakkı Anasayasal temele kavuşturulmalı. Parti kapatma nedenlerinde Venedik Kriterleri doğrultusunda 69. madde değiştirilmeli. 83. maddede dokulunmazlık yeniden düzenlenmeli ve 76. maddede adlarıyla sayılan suçlar var, milletvekiline engel suçlarda dokunulmazlık olmamalı, tutuksuz yargılanabilmeli. 84. maddenin son fıkrası kaldırılmalı. Cumhurbaşkanlığı seçimi ile ilgili 102. madde değiştirilmeli, Cumhurbaşkanını TBMM seçmeli. Cumhurbaşkanını kişisel suçları ile ilgili yargılama süresi konusunda 105. madde değiştirilmeli. Madde 159 ele alınmalı. HSYK’nın üye sayısı arttırılmalı, kararlarına itiraz yolu açık olmalı. AYM’nin üye sayısı arttıralarak yeniden yapılmalı. Yerel yönetimler Sayıştay’ı kurulmalı.
