Anayasa Mahkemesi (AYM), Devlet Güvenlik Mahkemesi'nce (DGM) müebbet hapis cezasına çarptırılan, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin (AİHM) ihlal tespiti sonrasında yeniden yargılama talebi reddedilen başvurucunun, bağımsız ve tarafsız mahkemede yargılanma hakkının ihlal edildiğine karar verdi.

SANIK, ASKERİ HAKÎM VAR DİYE ŞİKÂYETÇİ OLDU

Resmi Gazete'de yayımlanan karara göre Abdullah Altun, Devlet Güvenlik Mahkemesi'nin (DGM) kararıyla ülke topraklarının bir kısmını devlet idaresinden ayırmaya yönelik eylemlerde bulunma suçundan ömür boyu ağır hapis cezasına çarptırıldı. Kararın Yargıtayca onanarak kesinleşmesinin ardından Altun, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine (AİHM) başvurdu. Altun, DGM heyetinde askeri bir hâkimin de bulunması nedeniyle bağımsız ve tarafsız bir mahkemede yargılama yapılmadığından şikâyetçi oldu.

DİYARBAKIR 6. AĞIR CEZA, YENİDEN YARGILAMAYI REDDETTİ

Altun'un bağımsız ve tarafsız mahkemede yargılanma hakkının ihlal edildiğine hükmeden AİHM, talep edilmesi halinde yeniden yargılama yapılmasının ihlalin giderimi için uygun bir yol olacağını belirtti. Bunun üzerine Altun, AİHM'in ihlal kararına dayanarak yargılamanın yenilenmesi talebinde bulundu. Ancak Diyarbakır 6. Ağır Ceza Mahkemesi talebi reddetti. Bu karara yapılan itirazın da kabul edilmemesi üzerine Altun, haklarının ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuruda bulundu.

ANAYASA'NIN 36. MADDESİ'NİN İHLALİNE HÜKMETTİ

Yüksek Mahkeme, Altun'un Anayasa'nın 36. Maddesi'nde güvence altına alınan bağımsız ve tarafsız mahkemede yargılanma hakkının ihlal edildiğine karar verdi. Kararda, Anayasa'nın 36. maddesinde mahkemelerin bağımsız ve tarafsızlığından açıkça bahsedilmemekle beraber Anayasa Mahkemesi içtihadı uyarınca bunun adil yargılanma hakkının zımni bir unsuru olduğu belirtildi. AİHM'in, DGM'lerin faaliyette olduğu dönemde bu mahkemelerde görev yapan askeri hâkimin statüsünü dikkate alarak, bu mahkemelerin bağımsız ve tarafsız olmadığı sonucuna ulaştığı anlatılan kararda, bu iddialarla yapılan birçok başvuruda ihlal karları verdiği, bu kararlar sonrasında DGM'de askeri hâkimlerin de bulunmasını öngören hükmün ve DGM'lerin kaldırıldığı ifade edildi.

"AİHM'İN İHLAL KARARININ GEREKLERİ DÜZELTİLMEDİ"

AA'nın haberine göre somut olayda AİHM'in başvurucu hakkındaki kararda tespit ettiği ihlalin ve sonuçlarının, derece mahkemelerince ortadan kaldırılıp kaldırılmadığının önem taşıdığı belirtilen kararda, şunlar kaydedildi:

"AİHM tarafından verilen ihlal kararı ancak içinde askeri hâkim bulunmayan bir mahkemede yargılama yapılmak suretiyle giderilebilecekken mahkeme, yargılamada askeri hâkimin bulunmasının usule ilişkin olduğu gerekçesiyle yeniden yargılama yapmayı reddetmiştir. Oysa AİHM kararında, yargılamada askeri hâkimin yer alması varılan sonuçtan bağımsız olarak bir ihlal nedeni olarak ifade edilmiştir. Gerekçede, talep edilmesi halinde yeniden yargılama yapılmasının ihlalin giderimi için uygun bir yol olacağı da belirtilmiştir.

İhlal kararı, yeniden yargılama konusunda ciddi bir gerekçe oluşturduğu halde ilgili kanunun uygulanması ile ilgili yapılan yorumun AİHM kararıyla örtüşmediği, Anayasa'nın 36. maddesinin gerektirdiği ölçüde ve özende bir inceleme içermediği, AİHM tarafından verilen ihlal kararının gereklerinin yerine getirilmediği, bağımsız ve tarafsız mahkemede yargılanma hakkına yönelik ihlalin giderilemediği anlaşılmıştır."

...

AYM'DAN YAPILAN BASIN DUYURUSU

AİHM’in İhlal Kararına Uyulmaması Nedeniyle Bağımsız ve Tarafsız Mahkemede Yargılanma Hakkının İhlal Edilmesi

Anayasa Mahkemesi Birinci Bölümü 17/7/2018 tarihinde, Abdullah Altun (B. No: 2014/2894) başvurusunda Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan bağımsız ve tarafsız mahkemede yargılanma hakkının ihlal edildiğine karar vermiştir.

Olaylar

Başvurucu, Devlet Güvenlik Mahkemesinin (DGM) kararıyla ömür boyu ağır hapis cezasına mahkûm edilmiştir. Bu karar, Yargıtay incelemesinden geçerek kesinleşmiştir.

Başvurucu, mahkûmiyetiyle sonuçlanan olaylara ilişkin olarak Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine (AİHM) başvurmuştur. Başvurucu, DGM heyetinde askerî bir hâkimin de bulunması nedeniyle bağımsız ve tarafsız bir mahkemede yargılama yapılmadığından şikâyetçi olmuştur.

Başvurucunun bağımsız ve tarafsız mahkemede yargılanma hakkının ihlal edildiğine hükmeden AİHM, talep edilmesi hâlinde yeniden yargılama yapılmasının ihlalin giderimi için uygun bir yol olacağını belirtmiştir.

Başvurucu, AİHM’in ihlal kararına dayanarak yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunmuş fakat Ağır Ceza Mahkemesi öngörülen şartları taşımaması sebebiyle yargılamanın yenilenmesi talebinin reddine karar vermiştir.

Başvurucu; AİHM'in kararıyla bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından yargılanma hakkının ihlal edildiğinin tespit edildiğini, dosyasının Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesince denetlenmekte olan kararlardan olduğunu belirterek karara itiraz etmiş fakat Mahkemenin, bu itirazı da reddetmesi üzerine bireysel başvuruda bulunmuştur.

İddialar

Başvurucu, AİHM’in ihlal kararına dayanılarak yapılan yargılamanın yenilenmesi talebinin reddedilmesi nedeniyle bağımsız ve tarafsız mahkemede yargılanma hakkının ihlal edildiğini öne sürmüştür.

Mahkemenin Değerlendirmesi

Anayasa’nın 36. maddesinde mahkemelerin bağımsız ve tarafsızlığından açıkça bahsedilmemekle beraber Anayasa Mahkemesi içtihadı uyarınca bu hak adil yargılanma hakkının zımni bir unsurudur.

AİHM, DGM'lerin faaliyette olduğu dönemde bu mahkemelerde görev yapan askerî hâkimin statüsünü dikkate alarak bu mahkemelerin bağımsız ve tarafsız olmadığı sonucuna ulaşmıştır. AİHM, Türkiye’ye karşı bu mahkemelerde görev yapan askerî hâkimin statüsü ile ilgili iddialarla yapılan birçok başvuruda da bağımsız ve tarafsız mahkemede yargılanma hakkının ihlal edildiğine karar vermiştir. Anılan kararlar sonrasında DGM’de askerî hâkimlerin de bulunmasını öngören hüküm ve DGM'ler kaldırılmıştır.

Somut olayda AİHM'in başvurucu hakkındaki kararda tespit ettiği ihlalin ve sonuçlarının derece mahkemelerince ortadan kaldırılıp kaldırılmadığı önem taşımaktadır. AİHM tarafından verilen ihlal kararı ancak içinde askerî hâkim bulunmayan bir mahkemede yargılama yapılmak suretiyle giderilebilecek iken Mahkeme, yargılamada askerî hâkimin bulunmasının usule ilişkin olduğu gerekçesiyle yeniden yargılama yapmayı reddetmiştir. Oysa AİHM kararında, yargılamada askerî hâkimin yer alması varılan sonuçtan bağımsız olarak bir ihlal nedeni olarak ifade edilmiştir. Gerekçede, talep edilmesi hâlinde yeniden yargılama yapılmasının ihlalin giderimi için uygun bir yol olacağı da belirtilmiştir.

İhlal kararı yeniden yargılama konusunda ciddi bir gerekçe oluşturduğu hâlde ilgili Kanun'un uygulanması ile ilgili yapılan yorumun AİHM kararıyla örtüşmediği, Anayasa’nın 36. maddesinin gerektirdiği ölçüde ve özende bir inceleme içermediği, AİHM tarafından verilen ihlal kararının gereklerinin yerine getirilmediği, bağımsız ve tarafsız mahkemede yargılanma hakkına yönelik ihlalin giderilemediği anlaşılmıştır.

Anayasa Mahkemesi açıklanan gerekçelerle Anayasa'nın 36. maddesinde güvence altına alınan bağımsız ve tarafsız mahkemede yargılanma hakkının ihlal edildiğine karar vermiştir.