Hazırlayan: 
Hayrettin GÜLTEKİN

Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü
Tapu Arşiv Dairesi Başkanlığı
Şube Müdürü


1) ESKİ TAPU KAYIT VE SENETLERİNDE YAZILI KELİME VE TERİMLERİN AÇIKLAMASI



-A-

 

Ahkâm                       : Hükümler

Ahz u kabz                : Her iki sözcük, almak anlamına gelir.

Ahz u itâ                    : Alıp verme  

Akâr                          : Gayrimenkullerden kirâ yoluyla sağlanan gelir

Akârât                       : Gelir sağlayan gayrimenkuller

Akârât-ı Vakfiyye     : Vakıf gayrimenkuller; evler, dükkânlar ile bunların getirdiği gelir   

Akçe                           : Osmanlı döneminde gümüş para cinsi ve birimi

            Akid                           : Sözleşme, bir sözleşmede taraf olan kişi

            Âmm                          : Genel, umumi, herkese ait

            Âmme emlakı            : Kamu taşınmaz malları

            Âmm ve şâmil            : Umumi ve kapsamlı

            Amme arâzisi            : Kamu toprağı

            Arâzi-i mîrîye            : Mîrî yani devlete ait topraklar, arazi-i emiriyye

            Arz                             : Toprak; sunma, bildirme

            Arzen                         : Genişlik, en

            Arâzi-i mahmiyye     : Geliri  (rakabesi)  Hazineye  ait   bulunan  araziden   koru,

                                                  mer’a, yol,  pazar   yerleri   gibi    halkın   gereksinimlerine

                                                  ayrılmış yerler

Arâzi-i mukâta‘a       : Maktû (götürü) bir vergiye bağlanmış arazi, kesime   verilmiş topraklar; devlete hizmeti geçen önemli kişilere bizzat devlet tarafından geliri veya vergisi terk edilen topraklar

Arâzi-i mahlûle         : Tasarruf sahibinin intikal sahibi bırakmaksızın ölümü ile

                                                  hazineye dönen miri arazidir.

            Arâzi-i mektûme       : Devlete ait olduğu halde, devletin hakkı çiğnenerek haksız

                                                  ve fuzulen işgal edilen arazi

            Arâzi-i mezrû‘a         : Ekilen arazi

Arâzi-i selîha             : Çıplak arazi

Arazi-i seniyye          : Saltanat makamını işgal edenlere ait toprak

            Asabe-i nesebiyye     : Kan ve soy yoluyla akraba

            Asiyâb                                   : Değirmen

            Aslah (eslah)              : En uygun (Vakfiyelerde en uygun oğul diye geçer)

            Atîk                            : Eski

                                                                                                                                

  


-B-

 

          Bâ                                 : Farsça ile, -li, lu eki

Bâ-temessük                : Temessük ile  (tasarruf olunan toprak)

Bâ-hüccet                     : Hüccet ile (tasarruf olunan toprak)

Bâ-tapu                                    : Tapu ile  (tasarruf olunan toprak)

Ba‘de                            : Sonra

Ba‘demâ                      : Bundan böyle

Bâc                               : Örfî vergi

Bâd-i hevâ                    : Kayıt dışı, önceden belirlenenin dışında gelen gelir;  

Bedava, parasız

Bâb                               : Bölüm, kapı

Bâni                              : Kuran, yapan, bina eden

Bedel-i ferâğ                : Miri arazi ve çifte kiralı (icareteynli) vakıf taşınmazlarının

                                      tasarruf haklarının devredilmesi karşılığı alının paradır.

Bedel-i misl                  : Arazi hukukunda tasarruf hakkı karşılığı emsaline uygun

                                        ödenen para

Bedel-i müsemmâ        : Akitte tayin olunan bedel

Benûn                          : Üç veya daha ziyade çocuklar

Ber-mûceb-i âtî           : Aşağıda geleceği gibi, Aşağıda ifade olunacağı üzere

Ber-mu‘tâd                  : Alışılageldiği üzere,  devamlı yapılagelen usule göre

Berî‘ü′z-zimme            : Zimmetten veya borçlardan kurtulmuş, temize çıkmış

Bey‘-i bi′l-istiglâl         : Satış ve kiralamanın aynı anda yapıldığı satış, malı satıp aynı anda gelir ve menfaatını elinde tutuma

Bey‘-i bi′l-vefâ             : Medeni  Kanunun  yürürlüğe girmesinden evvel yapılmış

gayri menkul rehni, vefaen satış, satılanın ileride satan tarafından geri satın alınması şartıyla yapılan satış

Bey‘-i bi′ş-şart             : Şartla satım,  şartlı satım

Bey‘ u şirâ                   : Alış-veriş, alım-satım.

Beyninde                      : Arasında, aralarında

Bidâyet                         : Başlangıç

Bin                                : Oğul

Bint                              : Kız

Bilâ                               : -sız ekinin görevinde olmak üzere Arapça sözcüklerin

                                         başına getirilerek sıfat yapar ve bileşik yazılır.

          Bilâ-zevc                      : Kocasız, kocası sağ olmadığı halde

          Bilâ-zevce                     : Karısız, karısı sağ olmadığı halde

          Bilâ-veled                     : Çocuksuz, çocuğu olmayan

          Bilâ-ebeveyn                : Anası ve babası olmayan

          Bu dahi                        : Bu da bir öncesi gibi, yukarıda geçenin aynısı

 


-C-

          Câr                               : Komşu

          Câri                              : Uygulanan

          Cânib                           : Taraf, cihet, yön

          Cânib-i yemîn              :  Sağ taraf

          Cânib-i yesâr               :  Sol taraf

          Cihet-i i‘tâ-yı senet      : Senetin veriliş sebebi, (iktisâb)

          Cebel                            : Dağ

          Cenâh                           : Yan taraf

          Cenâb                                      : evin yan tarafı, avlu (hürmet bildirilen sıfat olarak da

                                                  kullanılır)

          Cenûb                          : Güney

          Cedîd                           : Yeni

 


-D-

 

          Dâyin                           : Alacaklı

          Dâimi kayıtlar             : Tapu İdarelerinde iş sahiplerinin müracaatı üzerine

                                                  tutulan kayıtlar

          Deyn                             : Borç

          Defter-i Hâkânî           : Eskiden taşınmazlar hakkındaki kayıt ve tescillerin

işlendiği defterin adı. Tapu-Tahrir Defterleri için de bu ad kullanılmıştır. Bugünkü tapu sicilinin karşılığıdır.          

          Defter-i Hâkânî  İdaresi: Şimdiki tapu dairelerinin eski adı.

          Defter-i Hâkânî Nâzırı: Osmanlı Devleti zamanında tapu ve kadastro işlerine  

                                               bakan             nâzır, bakan

          Der-Sa‘âdet                 : Osmanlı Döneminde İstanbul′a verilen ad

          Derûn                           : İçinde

          Devir ve temlîk            : Bir hakkın bir kimseden başka bir kimseye geçmesi

 


-E-

 

          Eb                                 : Baba, ata

          Eben an cedd              : Babadan oğla (Ebâ an cedd)

          Ebnâ                            : Oğullar

          Ebnâ-yı ebnâ               : Kız ve erkek çocukları ile kız ve erkek torunları ifade eder.

          Ebeveyn                       : Ana, baba

          Ebvâb                          : Kapılar

          Ekber                           : Daha (en, pek büyük), vakfiyelerde geçer.

          El-yevm                        : Halen, bugün

          Emâkin                        : Mahaller, mekanlar, mevkiler, yerler

          Esbâb                           : Sebepler

          Esâmi                           : İsimler

          Eşcâr                            : Ağaçlar

          Eşcâr-ı müsmire          : Meyveli Ağaçlar

          Eşcâr-ı gayr-i müsmire: Meyvesiz ağaçlar

          Eş                                 :Onun

          Eşhâs                            : Şahıslar

          Erba‘a                          : Dört

Erbâb                           : Sahipler, malikler

Etrâf-ı erba‘ası            : Dört tarafı

Evkâf                           : Vakıflar

Evkâf-ı Hümâyûn       : Padişahların ve padişahlara mensup olanların vakıfları

Evlâd-ı sulbiyye           : Vakıfta bir kimsenin çocuklarını anlatan terimdir. Bir

                                            adamın torunları onun  evlâd-ı sulbiyyesidir.

Evlâd-ı ümm                : Ölenin ana bir oğlan ve kız kardeşleri

Evrâk-ı müsbite          : Tapu sicilini tamamlayan belgeler

Evlâd-ı inâs                  : Kız çocukları (vakfiyelerde geçer)

   Evlâd-ı yol                    : Çoluk çocuk (vakfiyelerde)

 

 


-F-

 

 Ferâğ                           : Satış (Bir mülkün tasarruf, sahip, olma hakkını başkasına

                                            terk etme, Arazi Kanununda ise miri veya vakıf arazinin

                                            yararlanma hakkının satışı)

Fevk                             : Üst

Fevkânî                                    : Binanın üst kısmı, binanın üst katı

Fevkânî tahtânî           : Altlı üstlü

Fevt                              : Ölüm

 

 


-G-

 

Garb                          : Batı

Gars                           : Ağaç, fidan dikmek

Gayr-i menkûl                      : Taşınmaz mal

Gayr-i musakka                   : Susuz


-H-

Hafîd                               :Torun

 

Hakk-ı  karâr                  : Arazi Kanunun 78 nci maddesinde belirtilen nizasız 10

                                            yıllık zilyetlik

Hakk-ı şurb                     : Su hakkı

Hâne                                : Ev

Hatt                                  : Çizgi, sınır çizgisi

Hüccet                             : Delil

Hüccet-i şer‘iyye             : Şeriyye mahkemelerinden sırf mülk taşınmazlar için

                                            verilen belge

Hâvî                                 : İçine alan, ihtiva eden

 


-İ-

 

İbn                                   : Oğul, erkek çocuk

İbniyye                            : Ölenin oğlunun kızı veya oğlunun oğlunun kızıdır.

İbnân                               : İki çocuk

Îcâr                                  : Kiraya verme

İcâre                                : Kira, gelir

İfrâz                                 : Parçalara ayırma

İhyâ                                 : Diriltme, canlandırma, tazelik verme

İhyâen                             : (Ham arazinin) ıslahıyle iktisap

İhyâ-yı mevât                  : İşlenmemiş toprağı ekime elverişli bir hale getirme, işleme

İntikâl                              : Geçirim; geçme, bir mal üzerindeki tasarruf hakkının yasa

                                            ile belli kesimlere geçmesi

İntifâ                                : Yararlanma, kullanma

İrs                                    : Veraset, soya çekim


-K-

 

Kuyûd                             : Kayıtlar

Kuyûd-ı kadîme             : Eski Kayıtlar

Kadîm                             : Eski

Kal                                   : Sökme, çıkarma (ağaç)

Kâin                                 : Bulunan, mevcut olan

Karye                              : Köy

Kebîr                               : Yaşça büyük, kebîre: büyük kız evlat (vakfiyede geçer)

Kurâ                                : Köyler

Kürûm                            : Bağ çubuğu

Köm                                 : 1- Küme , yığın

                                           2- Küçük ağıl

 



-L-

 

Lâ-bî-şartın                     : Şarta dayanmaksızın

Leb-i derya                     : Deniz kenarı, sahil

Li-ebb                              : Baba bir kardeş

Li-ümm                            : Ana bir kardeş

 Livâ                                  : Sancak; Osmanlı döneminde sancak olarak tanımlanan idari birim. Başında sancakbeyi bulunurdu. Tanzimat sonrası dönemde livânın başında bulunan görevliye mutasarrıf da denilmiştir.

Li-ecli’l imâr                   : İmar edilmek üzere


-M-

 

Maâdîn                            : Madenler

Ma‘an                              : Beraber, birlikte

Mâbeyn                           : Ara

Mâbeyn senedi                : Ara senedi

Mâfevk                            : Üst mahal

Mağrib                            : Garp, batı, batıda bulunan

Mahal                              : Yer

Mahdûm                         : Oğul, evlat

Mâ-i câri                          : Akarsu

Mâ-i lezîz                         : İçilecek su, lezzetli su, memba suyu

Mahdum                         :Oğul, evlat

Mâlik                               : Mülk arazinin sahibi

Ma‘rûf                             : Herkesçe bilinen

Ma‘tûh(e)                        : Bunamış, bunak; sakat, kötürüm, amelmânde 

Ma‘tûk                            : Azat olunmuş, azatlı

Mazbata                          : Tutanak

Mazbût vakıflar             : Yönetimi   devlet  tarafından ele alınmış vakıflar; bir vakıf

                                            iki şekilde  mazbut  vakıf  olur; ya bütün vakıf yöneticileri   

                                            ölmüştür veya  vakfeden  kişi  yönetici  göstermemiştir.  Bu

                                            durumda  bu   vakıfların  yönetimi  devlet  tarafından   ele

                                            alınır; devlet bu yönetimi Vakıflar Genel Müdürlüğü eli ile

                                            kullanır.

 

Mebâni                            : Binalar, yapılar

Mebde’                            : Başlangıç

Meccânen                                   : Ücretsiz, parasız,karşılıksız

Meclis-i idâre                  : İdare meclisi, yönetim kurulu

Mecmû‘an                       : Toplu olarak, toptan

Mecmû‘u                         : Tümü, tamamı

Me’cûr                             : Kiraya verilen şey, kiralanan

 

Mecelle                            : Osmanlı İmparatorluğu′nda Tanzimat′tan sonra  yapılan

                                            kanunlaştırma   hareketleri  sırasında,  Ahmet   Cevdet

                                            Paşa’nın başkanlığı altındaki bir bilim kurulu tarafından

                                            hazırlanan, dayanağı  İslam  dini olan, daha çok  borçlar 

                                           hukukunu  ve   kısmen  de  eşya hukuku ile   yargılama

                                           hukukunu içine alıp, aile ve miras hukukunu kapsayan,

                                           kazuist metoda göre hazırlanmış 1851 maddelik bir yasa.

Menzil                                        : Mesafe, yollardaki konak yeri, bir günlük yol, ayrıca ev anlamında da kullanılır

Mesâha                            : Ölçme, ölçümleme, yüz ölçümü

Mesken                            : Kişinin fiilen oturduğu yer, konut

Mezkûr                            : Zikredilen, sözü edilen

Mıntıka                            : Bölge, yer, mahal

Merbût                            : Bağlı

Merhûn                           : Rehnedilen mal

Mer‘iyyet                         : Yürürlük

Memât                             : Ölüm

Memlûk                           : Birinin malı olan

Menâfi                             : Menfaatler

Metrûk                                        : Terk edilmiş

Mevrûs mal                     : Miras yolu ile edinilen mal

 Mikyas                             : (Ölçek) Kıyas edecek alet, uzunluk ölçüsü

Mine′l-kadîm                  : Oluşuna, kimsenin bilemeyeceği kadar eski olan bir zamanı

                                            ifade etmektedir.

Mîrî arâzi                        : Çıplak mülkiyeti devlete, sadece tasarruf hakkı şahsa ait

(Arz-ı mîrî)                     olan   taşınmaz  (tarla;  çayırlık,  yoncalık,  harman  yeri,

                                           yaylak, kışlak ve koruluk gibi) 

 

 Mu‘accele                        : Önden alınan. Vakıf kiraların ya da mâlikâne usulü ile  işletilen mukataalardan peşin alınan kısmına da denir.

Mu‘addel                         : Değiştirilmiş, tadil edilmiş

Mubâdil                           : Başkasının yerine getirilmiş, bir şeye bedel tutulmuş

Mu'eccel                          : Tecil edilmiş, mühletli, sonraya bırakılan, peşin olmayan

Muharrer                                   : Yazılı

Muhtevi                           : İçinde bulunan, ihtiva eden

 Mukâtaa                                      : Arapça mukâtaa kelimesi bir bütünün kısımlara ayrılması ve kesim olarak belirlenmesi anlamına gelir. Osmanlı toprak sisteminde veya devlete ait gelir kelemlerinin belirli kısımlara ayrılması anlamında kullanılmıştır. Daha sonra bu kısımlar belli bir ücret karşılığında kiraya verilir. Aynı zamanda bağ, bahçe, arsa durumuna getirilen ekim toprağı için verilen vergi için de kullanılır.

Mukayyed                       : Kaydedilmiş

Munkalib                        : Değişen

Musakkâ                         : Sulu (suyu olan) tarla, gayr-i musakkâ: susuz tarla

Musakkaf                                   : Üstü damla örtülü (bina), gayrimenkul kiralarına ilişkin

Musakkafât                    : Ev, han ve dükkan gibi üstü dam ile örtülü yerler

Mutasarrıf                                 : Tasarruf hakkı ve salahiyeti olan kişi. Bir malın sahibi.   Eskiden vilâyetten küçük olan sancak ya da diğer adı ile livânın yöneticisi. Mîrî veya vakıf araziye tasarruf eden kimse

Muteber                                     : İtibar edilen, kabul gören

Müceddeden                   : Yeniden, zilyetlikten

Mülâhazat                                  : Açıklamalar

Mülhak Vakıflar                        : Vakfın vakfiyesindeki şartlara göre vakfın işlerini gören

                                           (mütevellileri) tarafından idare olunan vakıflardır.

                                          Vakıflar Genel Müdürlüğü denetimine tabidir.

 

Mülk arâzi                                  : Hem tasarruf hakkı, hem de rekabesi (geliri) kişilere ait

                                          olan her nevi emlak

Mültekâ-yı nesâb            : İki veya daha çok kimsenin neseplerinin birleştiği şahıstır.

Münâkale                                   : Bir taşınmazla ilgili yeni kayıtla eski kayıt arasında

                                           bağlantı kurma. (tedavül)

Münhedim                      : Yıkılan, çöken (binalar için), yıkık

Müseccel                        : Tescil edilen

Müstakilen                      : Yalnız, kendine ait

Müstegallât                     : Vakfa gelir getirmesi için tavanlı, damlı ve damsız

                                          vakfedilmiş olan mallar anlamına gelen müstegal

                                                      kelimesinin çoğuludur. Çatısı bulunmayan arsa bağ bahçe   gibi yerler

Müştemilât                                  : Taşınmazın kullanılmasını kolaylaştıran ek tesis

Müte‘âkib                                  : Sıra ile, birbirinin arkasına gelen

Mütesâviyen                    : Eşit olarak

Müteselsil                                    : Ardarda

 Müteveccihan                             : Dönülerek

 Müteveffâ                                   : Vefat etmiş (erkek)

Müteveffiye                               : Vefat etmiş (kadın)

Mütevelli                                     : Bir vakfın idaresine memur edilen kimse

 

 


-N-

                       

Neslen ba‘de neslin       : Nesilden nesile

 


-P-

 

Peder                                         : Baba

 Pedereş                                      : (Onun) babası

 

-R-

 

Ra                                               : Rebi‘ü’l-âhir ayının kısaltma işarettir

Rab‘                                           : Vasat, orta boylu. Avlulu ev

Rabbu′l-mâl                             : Mal sahibi, İslam Hukukunda mâlik anlamında kullanılır.

Rabbe                                       : Üvey ana

Rakabe                                      : Kuru mülkiyet, çıplak mülkiyet, Bir arazinin asıl mülkiyeti.

Rekabe etmek                          : Vakfın gelirini aslına ilave etmek 

 


-S-

 

Sağîr                                           : Küçük yaşta erkek

Sağire                                         : Küçük yaşta kadın

Sâlis                                           : Üçüncü

Sâlisen                                       : Üçüncü olarak

Satıh                                           : Yüzey, bir şeyin dış yüzü

Sehim, sehm                              :  Hisse, pay.

Semen                                       : Satışlarda verilen para, değer, tutar

Sübût-ı-şer‘i                             : Şer’i esaslara göre sabit olan haklar

Süknâ                                        : Oturma (oturulacak yer)

 

 


-Ş-

Şimâl                                          : Kuzey

Şark                                           : Doğu

 


-T-

 

Tahcîr                                       : Arazinin çevresinde başkaları tarafından el konulmaması

                                          için taş ve benzeri şeyler koymak

Tahtânî                                     : Binanın alt kısmı

Tahte′l-arz                                : Yer altı

Tahvîl                                       : Değiştirme

Tahrîr                                        : Yazma

Tapu Temessükü          : Tapu memurları tarafından eski tarihlerde verilen senet

Tarîk                                        : Yol

Tarîk-i âmm                             : Geniş yol, cadde, genel yol, kamuya ait yol.

Tarîk-i hâs                               : Bir veya birkaç eve mahsus çıkmaz sokak, özel yol

Tarafeyn                                  : Taraflar

Tasdikli Yoklama

Defteri                                     : Yoklama memurları, ihtiyar heyetleri ve idare

                                         kurullarınca tasdik edilmiş defter.

Tasdiksiz yoklama

Defteri                                     : İl   ve  ilçe  idare   heyetlerinin    tasdikinden    geçmemiş,

                                                    tahakkuk ettirilen tapu harçları tahsil yönüne gidilmemiş

                                        ve    Defterhane’ye        gönderilmemiş   yoklama     esas

                                        defterleridir.  Hukuki kıymeti yoktur. Ancak isbat vesikası

                                        mahiyetindedir.

Tebâdül                                    : Değişme

Tehcîr                                       : Göç ettirmek

Temâdi                                     : Birbirinin devamı, devam etmek.

Temlîk                                      : Mülk olarak vermek, mülkiyeti bir bedel karşılığında

                                        başka birine nakletmek

Temellük                                  : Mülk edinmek

Temessük                                 : 1-  Eski hukukta borç senedi

2- Has, timar ve zeamet sahipleri ile  mütevelliler tarafından verilen, miri ve vakıf arazide tasarruf yetkisini bildiren belge

Terkîn                                       : Silme (kayıttan düşürme)

Teselsül                                     : Zincirleme

Tevliyet                                     : Vakıf malları üzerinde kullanma yetkisi, vakıf işine bakma

                                          görevi. Bu görev sahiplerine mütevelli denir.

Tezyîd                                       : Artırma

Tefvîz                                       : Para mukabilinde hükümet tarafından verilen veya satılan

                                         bir hak mukabilinde hükümet tarafından verilen

Takdîr-i bedel                         : Bir gayrimenkul malın emsaline göre bedelini takdir etme

Tashîh                                      : Düzeltmek

Tûl                                           : Uzunluk

Tûlen                                        : Uzunluğu

Tedâvül                                   : Tapu kayıtları tesis edildikten sonra alım, satım, ifraz,     

                                         intikal gibi sebeplerden dolayı şahıslar arasında gelen

                                        değişiklikler.

Tevsîk                                      : Vesikalandırma, sağlamlaştırma, yazılı hale getirme

Teb‘a-i Devlet-i Aliyye            : Osmanlı Devletine bağlı, tabi

Tekye                                       : İbadet ve ders için toplanılan yer

 


-U-

 

Uhde                            : Bir kimsenin üzerinde olan iş, sorumluluk

Vakıf Temessükü        : Vakıf memurları tarafından eski tarihlerde verilen senet

Vakf-ı müstesnâ          : Vakıflar idaresinin müdahale ve mürakabesi olmaksızın,

                                        doğrudan doğruya mütevellileri tarafından idare olunan

                                        vakıflar

Veled                            : Oğul (gayri müslimler için)

Vefâen ferâğ               : Taşınmaz mal rehni

Veledân                                    : Çocuklar (Gayri Müslimler için)

Yoklama Kayıtları      : Rumi 1288-1325 tarihleri arasında miri arazinin, yetkili

                                        memurlar tarafından mahalline gidilerek, yerinde görülüp

                                        incelenerek tutulan kayıtlar.

Yemîn                           : Sağ

Yemîni                          : Sağ taraf

Yesâri                           : Sol taraf

Yemîn ü yesâr              : Sağ ve sol


-Z-

 

Zabıt Kayıtları             : Kadastro  (tapulama) görmeden önce taşınmazlarla ilgili

                                        tutulan tapu kayıtları.

Zâde                              : Oğul, evlat

Zâviye                           : İbadet ve ders için toplanılan yer

Zahri                             : Arkası, arkaya ait.

Zevc                              : Koca

Zevce                            : Karı

Zımn                             : İç taraf

 

 

2)KAYITLARIN NEVİ VE İKTİSAP SÜTUNUNDA GEÇEN

HİSSE ORANLARI    ARAPÇA BAYAĞI KESİRLER

 

Nısıf                              : 1/2, yarısı

Sülüs                             : 1/3’ü

Sülüsan (sülsan)           : 2/3’ü

Rub‘                             : 1/4

Râbi‘                            : Dördüncü

Râbi‘an                                    : Dördüncü olarak

Hums                            : 1/5

Südüs                          : 1/6

Subu‘                            : 1/7

Sümün                          : 1/8

Tüs‘                              : 1/9

 

 

 


3) ESKİ KAYITLARDA BULUNAN VE DEĞİŞİK YÖRELERDE KULLANILAN MAHALLİ ÖLÇÜLER

 

Eski yüzölçümü birimleri:

1 Atik Dönüm              =1600  Arşın  kare = 918,672m2.                                                      
1 Atik Evlek              = 400 Arşın kare = 229, 668 m2.

1 Arşın kare                 = 0, 57417 m2.

1 Cedid Dönüm           = 2500.00 m2.

1 Cedid Evlek              = 100.00 m2.

1 Kirah                         = 1 dm2.

1 Cerip                         = 60X60=3600 Zira=2067, 012 m2.

1 Zira                            = 0, 57417 m2.

 

Eski uzunluk ölçü birimleri:

1 Fersah                       = 7500 Arşın = 5685 m.

1 Berid                          = 4 Fersah = 22740 m.

1 Merhale                     = 2 Berid = 45480 m.

1 Kara mili                   = 2500 Arşın = 1895 m.

1 Kulaç                         = 2, 5 Arşın= 1, 895 m.

1 Arşın                          = 0, 75774 m.

1 Parmak                     = 1/24 Arşın= 0, 03157 m.

1 Hat                             = 1/12 Parmak= 0, 00263 m.

1 Nokta                        = 0. 00022 m.

1 Urup                          = 0, 085 m.

1 Endaze                      = 0, 65 m.

1 Adım                          = 0, 75774 m.

1 Hatve                         = 0, 75774 m.

 

Kullanıldığı Yöreye Göre Değişen Ölçü Birimleri

 

Bölgesi                                                 Ölçü birimi                            Metrik karşılığı

AFYON                                               1 Dönüm                                2000, 00 m2.

ANKARA                                            1 Mucur                                 32, 3544 m2.

    “                                                       1 Şinik                                   129, 1883 m2.

    “                                                       1 Yarım                                  516, 753 m2.

AYDIN                                                1 Satraç                                 0, 57417 m2.

ARHAVİ                                              1 Kıyye                                   150, 00 m2.

BURSA                                                           1 Muzur                                 4643, 36 m2.

ÇUMRA                                              1 Dönüm                                2500, 00 m2.

      “                                                     1 Havayi                                17 Litre

ELAZIĞ                                              1 Kot                        229, 668 m2.: 4=57, 417 m2.      “                                             1 Ölçek                                   229, 668 m2.

     “                                                      1 Urub (Rusu)                       918, 672 m2.

     “                                                      1 Kil                                       3674, 688 m2.

 

Bölgesi                                                 Ölçü birimi                            Metrik karşılığı

ESKİŞEHİR                                        1 Araba ot                              4- 6 Dönüm

ERZURUM                                        1 Batman                               459, 336 m2.

ERMENEK                                         Kutu                                       4, 5 ­­­- 5 Kg.

GAZİANTEP                                     Kile                                        160 - 170 Kg.

        “                                                   Timin                                     1/8 Kile

GİRESUN                                          Kod                                        1500, 00 m2.

       “                                                    Kıye                                        2500, 00 m2.

GİRESUN                                          Karış                                      20 cm.

HADİM                                                          Mandal                                   30- 40 m2.

              ‘’                                                        Evlek                                     250. 00 m2

HADİM                                                          Dönüm                                              1435, 4247 m2.

İSTANBUL                                        1 Kile                                     1837, 344 m2.

    “                                                       1 Müd                                     36746, 88 m2.

İZMİR                                                 1 Satraç                                 0, 57417 m2.

KARAPINAR                                    Çiftçi dönümü                      2500. 00 m2.

     “                                                      Yeni dönüm                           2025. 00 m2.

     “                                                      Hükümet dönümü                10000. 00 m2.

K.MARAŞ                                           Çiftlik                                     3000, 00 m2.

KELKİT                                             Kile                                        918, 672 m2.

NİKSAR                                              ½ teneke buğday                    1300, 00 m2 REŞADİYE                              Kil                                          2067, 75 m2.

      “                                                     Kot                                          459 m2.

      “                                                     Evlek                                      229, 75 m2.

SAMSUN                                            Kil                                           918, 672 m2.

 

ÇARŞAMBA                                      Kesim                                    2765.00 m2                                                                                                             (Yeşilırmak’ın    Doğu Bölgesi)

2025,00 m2

  (Yeşilırmak’ın Batı   Bölgesi)

 

TERME                                                          Kesim                                      3600 m2.

ALAÇAM                                           Kabak                                               8000,00 m2.

SİVAS                                                  Ölçek                                      918,672 m2.

SİVAS                                                 Evlek                                      229,668 m2.

 

 Bölgesi                                                Ölçü birimi                            Metrik karşılığı

SİVAS                                                  Kile                                         12861,408 m2.

TOKAT                                              Rublağ                                   1837,344 m2.

TRABZON                                          Kot                                          1200,00 m2.

URFA                                                  Timin                                     1837,344 m2.

   “                                                        Kile                                         14698,752 m2.

   “                                                        Ölçek                                      918,672 m2.

YOZGAT                                             Kile                                         918,672 m2.

   “                                                        Çerik                                      150,00 m2.

 

 

4) ESKİ TAPU KAYITLARINDA YER ALAN TAKVİMLER VE BUNLARIN BUGÜNKÜ KARŞILIKLARI

 

a) Hicri Takvim

Hicrî takvim Hz. Muhammed′in ölümünden sonra, günlerin hesaplanması konusunda ortaya çıkan bazı anlaşmazlıklar üzerine düzenlendi. Hz. Muhammed’in Mekke′den Medine′ye göç yani hicret yılı olan 622 Miladi yılı bu takvimin başlangıç yılı kabul edildi. Hicretin gerçekleştiği ayın Muharrem ayı  olduğu anlaşılınca takvimin başlangıç ayının da Muharrem olması kararlaştırıldı. Böylece 1 Muharrem gününe denk gelen 16 Temmuz 622 Milâdî tarihi  Hicrî takvimin başlangıç günü oldu. Hicrî yılı Milâdî  çevirmek için Hicrî yıl 33’e bölünecek, bu bölümden arta kalan sayı dikkate alınmadan bölüm olarak elde edilen sayı Hicrî yıldan çıkartılıp 622 sayısı eklendiğinde Milâdî yıl bulunmuş olacaktır.

Örneğin 1391 yılının Milâdî karşılığını bulalım: Önce Hicrî sayı olan 1391′i 33′e böleceğiz. Karşımıza sonuç olarak 42, kalan sayı olarak da 5 çıkmaktadır. Bu kalanı hesaba katmadan Hicrî rakam olan 1391′den bölüm olarak tespit edilen 42′yi çıkarıp, kalana 622′yi ilave edeceğiz. Bu durumda;

1391 : 33 = 42,  kalanı 5.    

1391­­ – 42 = 1349

1349 + 622 = 1971

Sonuç olarak Hicrî 1391′in karşılığı Milâdî 1971′dir.    

 

Tapu Kayıtlarında H.1263 (M.1847) ila H.1287 (M.1871) Tarihleri Arasında Hicrî (Arabî) Takvim Kullanılmıştır.

 

Hicrî / Arabî  Aylar          Sembolü    Kaçıncı Ay Oldukları

Muharrem                                        Mim harfi                   I.  ay

Safer                                                  Sad   harfi                  II. ay

Rebi‘ü’l-evvel (R.Evvel)                  Ra, elif harfleri           III. ay

Rebi‘ü’l-âhir (R.Ahir)                     Ra harfi                     IV. ay

Cemâziye’l-evvel (C.Evvel)             Cim, elif harfleri       V. ay

Cemâziye’l-âhir (C.Ahir)                Cim harfi                    VI. ay

Receb                                                Be harfi                      VII. ay

Şaban                                                Şın harfi                      VIII. ay

Ramazan                                           Nun harfi                   IX. ay

Şevval                                                Lam harfi                   X. ay

Zilka‘de (Z.Kade)                             Zel, elif harfleri          XI. ay

            Zilhicce (Z.Hicce)                              Zel harfi                      XII. ay

 

 

b) Rûmî Takvim

Rûmî  sene M.Ö. 46′da Roma İmparatoru Jül Sezar adına düzenlen  takvim esasına dayanır. Yılbaşı Mart kabul edilir. Rûmî sene ile Hicrî sene arasında  süre farkı vardır.  Hicrî ayların 29 veya 30 gün sürmesi, bu aylarla, Milâdî aylar arasında yılda 10 günlük farkın oluşmasına neden oldu. Aradaki bu fark, her 33 yılda bir Hicrî yılın Milâdî ya da Rûmî yıldan  düşürülmesine neden olmuştur. Buna sıvış senesi denir. Rûmî seneyi bulmak için  Miladi seneden 584 çıkartılır. Örneğin: 1985 Miladi seneye çevirmek için 1985 – 584 = 1401  şeklinde  Rûmî seneyi buluruz. Rûmî seneyi Miladi seneye çevirmek için  örneğin 1331 senesini ele alalım. Miladi seneye çevirmek için 1331 senesine  584 ekleriz  Bu durumda 1331 + 584 = 1915 şeklinde  Miladi sene bulunur. Rumi sene 1840 yılında  yeniden  düzenlendi ve bu takvim 1925 yılına kadar  mali işlemlerde kullanıldı.  

 

 

Tapu Kayıtlarında R.1287 (M.1871) ila R.1334 (M.1918) Tarihleri Arasında Rûmî Takvim Kullanılmıştır.

 

Tapu kayıtları tutulmaya başladığı Hicri 1263 / Miladi  1847 tarihinden itibaren miri araziye ait kayıtlarda Hicri takvim esas alınmış, H.1287/M. 1871 senesine kadar kullanılmıştır. Bu seneden sonra kayıtlarda Rûmî takvim esas alınmış, kimi kayıtlarda Hicri ve Rumi yan yana verilmiştir.

 

Rûmî Aylar                                     Hangi Aya Tekabül Ettiği

Mart                                                                          Mart

Nisan                                                                         Nisan

Mayıs                                                                         Mayıs

Haziran                                                                     Haziran

Temmuz                                                                    Temmuz

Ağustos                                                                     Ağustos

Eylül                                                                          Eylül                                     

            Teşrin-i Evvel (T. Evvel)                                         Ekim

            Teşrin-i Sânî (T. Sani)                                             Kasım

            Kânûn-ı Evvel (K. Evvel)                                        Aralık

            Kânûn-ı Sânî (K. Sani)                                            Ocak

            Şubat                                                                         Şubat

 

 

1334 (1918) Yılında, Rûmî Malî Yılbaşı Olarak Kânûn-ı Sânî Kabul adilmiş ve  1341 (1925) tarihine kadar Rumi Takvim kullanılmıştır.

 

 Buna göre;

 

          Rûmî Aylar                                    Hangi Aya Tekabül Ettiği

Kânûn-ı Sânî                                                            Ocak

Şubat                                                                         Şubat

Mart                                                                          Mart

Nisan                                                                         Nisan

Mayıs                                                                         Mayıs

Haziran                                                                     Haziran

Temmuz                                                                    Temmuz

Ağustos                                                                     Ağustos

Eylül                                                                          Eylül

Teşrin-i Evvel (T. Evvel)                                         Ekim

Teşrin-i Sânî   (T. Sânî)                                           Kasım

Kânûn-ı Evvel (K. Evvel)                                        Aralık

 

c) Miladi Takvim

Tapu Kayıtlarında  M.1926 (R.1342) tarihinden sonra  Miladi Takvim  kullanılmaya başlanmıştır.