Türkiye, 1915 olaylarına dolaylı atıf yapan Ermenistan Anayasa Mahkemesi'nin gerekçeli kararına karşı Erivan'dan hukukî garanti almak için harekete geçti. ABD ve müzakerelere aracılık eden İsviçre dışişleri bakanlıklarının da katılımıyla hukukî istişareler için çalışmalar başladı. Ankara, Erivan'ın "Gerekçeli karar süreci etkilemez." mesajına rağmen bunun bağlayıcılığı olan hukukî bir metne dönüştürülmesinde ısrar ediyor. İki ülke arasında önümüzdeki dönem yine sıkı bir görüşme trafiği yaşanacak. Ankara ile Erivan ilişkilerinin normalleşmesini öngören protokolleri onaylayan Ermenistan Anayasa Mahkemesi'nin gerekçeli kararında 'soykırım' hatırlatması yapmasına Türkiye anında tepki gösterdi. Dışişleri, gerekçeli karar ile protokolü madde madde karşılaştıran hukuki bir metin hazırlıyor.
Ankara, ABD ve İsviçre'yi de sürecin parçası haline getirmeyi hedefliyor. Dört ülkenin dışişleri bakanlıkları arasında gerekçeli kararın protokollerin içeriğini etkilemeyeceğine ilişkin hukuki bir çalışma planlanıyor. Bu konuda görüşmeler sürüyor. Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu'nu arayan Ermenistan Dışişleri Bakanı Edvard Nalbandyan, "Bu kayıtların protokollerde başta anlaşmaya varılan hususları etkilemediği" yönünde kanaat bildirmişti. Davutoğlu ise, "Ancak biz açık ve net görüş istiyoruz." demişti. Bakan'ın açık görüşten kastının, hukuki bağlayıcılığı olan bir metin üzerinde anlaşılması olduğu belirtiliyor. Zaman'a değerlendirmede bulunan diplomatik kaynaklar, "Mademki Ermeni yönetimi bu kanaatte, bunu yazılı olarak ortaya koymaktan çekinmesinler." dedi. Ankara, yazılı güvence almadan protokollerin onayı için adım atmayacağını tüm taraflara kararlı bir şekilde bildirdi. Kaynaklar, "Kararlılığımız çok açık, sürecin içinde olan taraflar bunu anlamış durumda." yorumunda bulundu.
Ankara, hukuki çalışmasını 10 Ekim 2009'da imzalara şahitlik yapan AGİT Minsk Grubu (ABD, Rusya, Fransa) ile AB'ye de iletecek. Hukuki metinde, Ermenistan'ın protokollerden nasıl vazgeçme eğilimine girdiği açık seçik ortaya konulacak. Anayasa Mahkemesi kararında Ermeni hükümetinin "soykırımı tüm dünyaya tanıtmakla yükümlü olduğunu" belirten bağımsızlık bildirgesine atıfta bulunulmuştu. Ankara, bu kararı tepkiyle karşıladı. Diplomatik kaynaklar, Erivan'a bu tür gelişmelerin protokollerin ruhuna aykırı olduğunu belirterek "imza konulan metinlere sadık kalınması"nı istedi. Dışişleri Bakanlığı, yazılı bir açıklama yaparak, gerekçeli karara karşı duruşunu kayda geçirdi. Protokollerin, 1915 olaylarının incelenmesini uzmanlara bırakarak, bu konuda "Ortak Tarih Komisyonu" kurulmasını öngördüğünü hatırlatan diplomatik kaynaklar, gerekçeli kararda, 1915'i "soykırım" şeklinde kabul eden belgelere atıf yapılmasının, Erivan hükümetinin protokolleri imzalarkenki pozisyonuyla çelişkili olduğunu bildirdi. Dışişleri Bakanı Davutoğlu, 1915 olaylarını araştıracak tarih komisyonunun protokolün bir parçası olduğunu hatırlatarak, "Protokollerin içinde seçmece bir şekilde şunlar kabul edilebilir, bunlar ise anayasanın başka unsurlarına irtibatlıdır dediğinizde, o zaman protokolleri bir bütün olarak görme şansımız kalmaz." SERVET YANATMA - ZAMAN
