Sağlık Hukuku-Bölüm 1

HASTA HAKLARI

Kıymetli okuyucu, bu yazımda Sağlık Hukuku yazı dizininin ilk bölümü olan hasta hakları konusuna değinmek istiyorum. Hasta hakları ile kast edilen, “Hastanın kaybettiği sağlığının en kısa zamanda, mümkün olabildiğince en yüksek seviyede, en konforlu ve saygın bir biçimde geri alabilmesi; bu mümkün olmadığında ise hastalığına karşın yaşam kalitesini koruyabilmesi ve insan onuruna yakışır bir biçimde ölebilmesi için gereksinim duyabileceği her türlü destek ve hizmete kolayca ulaşabilmesidir (Hakeri, 2016).

Hasta hakları yasal dayanağını insan hakları ile ilgili temel belgelerden almaktadır. 19. yüzyılın başından itibaren gelişen insan haklarının sağlık hizmetlerine uygulanması sonucu Sağlık Hukuku gündeme gelmiştir (Canpolat,2002). Hasta hakları ile ilgili ilk resmi deklarasyon ise 1947 yılında Nuremberg Mahkemeleri’nde ortaya çıkmış ve doktorlara tıbbi işlem uygulamadan önce hastanın onayının alınması sorumluluğu verilmiştir.

Hasta hakları ile ilgili kapsamlı ilk çalışmalar Amerika Birleşik Devletleri’nde yaşayan ve Amerikan Hastaneleri Birliği’nde görev alan doktorlar tarafından başlatılmıştır. Birlik 1972 yılında Hasta Hakları Beyannamesi’ni yayınlamıştır. Bu beyannamenin hasta haklarına ilişkin yayınlanan ilk belge olduğu aktarılmaktadır. Avrupa’da ise 1975 yılı sonlarında Avrupa Konseyi Parlementer Asamblesi hasta hakları ile ilgili öneriler taslağı hazırlamıştır (Hakeri, 2016). Hasta hakları konusundaki ilk uluslararası belge, Dünya Tabipler Birliği tarafından 1981 yılında Lizbon’da yayınlanan “ Lizbon Hasta Hakları Bildirgesi”dir.

Ülkemizde ise hasta haklarına ilişkin 1998 yılında “3359 sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu'nun 9 uncu maddesinin (c) bendine ve 181 sayılı Sağlık Bakanlığı'nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname'nin 43 üncü madde” si dayanak gösterilerek Hasta Hakları Yönetmeliği kabul edilmiştir.

Hasta haklar şunlardır:

  • Adalet ve Hakkaniyete Uygun Olarak Sağlık Hizmetlerinden Faydalanma Hakkı,

  • Sağlık Durumu ile İlgili Bilgi Alma Hakkı,

  • Sağlık Kuruluşunu Seçme ve Değiştirme Hakkı,

  • Personeli Tanıma, Seçme ve Değiştirme Hakkı,

  • Öncelik Sırasının Belirlenmesini İsteme Hakkı,

  • Tıbbi Gereklere Uygun Teşhis, Tedavi ve Bakım Hakkı,

  • Tıbbi Gereklilikler Dışında Müdahale Yasağı,

  • Ötenazi Yasağı,

  • Tıbbi Özen Gösterilmesi Hakkı,

  • Mahremiyete Saygı Gösterilmesi ve Bunu İsteme Hakkı,

  • Rıza Olmaksızın Tıbbi Ameliyeye Tabi Tutulmama Hakkı,

  • Bilgilerinin Gizli Tutulmasını İsteme Hakkı,

  • Hastanın Rızası ve İzni,

  • Güvenliğin Sağlanması Hakkı,

  • Dini Vecibeleri Yerine Getirebilme ve Dini Hizmetlerden Faydalanma Hakkı,

  • İnsani Değerlere Saygı Gösterilmesi ve Ziyaret Hakkı,

  • Refakatçi Bulundurma Hakkı,

  • Hizmetin Sağlık Kurum ve Kuruluşu Dışında Verilmesini İsteme Hakkı.

Hasta Haklarının İhlali Durumunda Ne Yapabilir?

Hasta haklarının ihlali halinde, mevzuat çerçevesinde her türlü müracaat, şikayet ve dava hakları vardır(HHY-md 42). Hasta haklarının ihlali halinde, personeli istihdam eden kurum ve kuruluş aleyhine maddi veya manevi veyahut hem maddi ve hem de manevi tazminat davası açılabilir(HHY-md43).

Hasta ya da hastanın hakkının ihlalinden zarar gören kişi; zarar verici eylemi öğrenildiği tarihten itibaren en geç bir yıl içinde, maddi ve manevi tazminat olarak istenilen tazminat miktarı ayrı ayrı gösterilerek idareye müracaat etmeli ve talebinin açıkça veya zımnen reddi halinde kanuni süresi içinde idari yargı mercilerinde dava açması gerekir.

Yönetmelikte yer alan müracaatların yanı sıra bugün ülkemizde şikayet hakkı Hasta Hakları Birimleri Aracılığı ile kullanılmakta ve bu birimlere gelen şikayetler yerinde çözümlenemediği taktirde Hasta Hakları Kurulları’nda değerlendirilmektedir (Hakeri, 2016).

Ayrıca hastalar, bir hasta hakkı ihlali olduğunu düşünüyorlarsa, bizzat, telefonla veya internet üzerinden doğrudan Sağlık Bakanlığı İletişim Merkezi (SABİM-184)’ne müracaat edebilir. Bu birim şikayetleri ilk olarak il sağlık müdür yardımcısına ve hasta haklarından sorumlu başhekim yardımcısına iletir. Şikayetler ön değerlendirilmeye alınır. ( Genel ve soyut nitelikte olan, şikayet sahibinin adı ve adresi belli olmayan veya personelin kusurunun bulunmadığı açıkça görülen ihbar ve şikayetler değerlendirilmeye alınmaz.) 7 Gün içerisinde hastanın şikayet ettiği sağlık personelinin savunması alınır. Yapılan inceleme neticesinde, bir hasta hakkı ihlali varsa, öncelikle birim bu sorunu yerinde çözmeye çalışır.  Bu mümkün değilse bilgi ve belgeler 10 gün içerisinde Hasta Hakları Kurulu tarafından incelemeye alınır. Hasta Hakları Kurulu 30 gün içinde karar verir ve karar taraflara bildirilir. İnceleme sonucunda bir hasta hakkı ihlali tespiti yapılırsa, bu durum başhekimliğe bildirilerek gereğinin yapılması istenir. SABİM’e iletilen başvurular görüldüğü üzere bürokratik süreçlere takılmadan hızlıca neticelendirilmektedir.

(Bu köşe yazısı, sayın Av. Melek YAMANER tarafından Ereğli Gazetesinde, http://www.hukukihaber.net sitesinde  yayınlanması için kaleme alınmıştır. Kaynak gösterilse dahi köşe yazısının tamamı özel izin alınmadan kullanılamaz. Ancak alıntılanan köşe yazısının bir bölümü, aktif link verilerek kullanılabilir. Yazarı ve kaynağı gösterilmeden kısmen ya da tamamen yayınlanması şahsi haklara ve fikri haklara aykırılık teşkil eder.)

KAYNAKÇA

Hakeri (2016). Tıp Hukuku, Ankara: Seçkin Matbaacılık.

Canpolat, S. (2002). Hasta Hakları ve Etik, İstanbul Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Deontoloji ve Tıp Tarihi Anabilim Dalı, Tıpta Uzmanlık Tezi

Tunçer (2017). Sağlık Hukuku Temel Bilgileri, Ankara: Adalet Yayınevi.

Akyıldız& Kök& Yıldırım (2014). Ankara: Seçkin Matbaacılık.

Aydemir& Işıkhan (2012). “Sağlık Bakanlığı’na Bağlı Hastanelerde Hasta Hakları Uygulamalarının Değerlendirilmesi”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi

“Hasta Hakları Yönetmeliği”, (1998). Resmi Gazete, 01.08.1998, Sayı: 23420

“Hasta Hakları Uygulama Yönergesi”.(2005). Resmi Gazete, 26.04.2005, Sayı: 3077