Kamu ihaleler tanım olarak; kamu idarelerinin taşınır veya taşınmaz mal ve hak gibi kamu kaynağı kullanımına ilişkin olarak yaptıkları ihalelerdir. Söz konusu ihaleler taşınır veya taşınmaz mal ve hakkın kiraya verilmesi şeklinde gelir getirici ihaleler olabildiği gibi mal veya hizmet alımı ve yapım işi yaptırılması şeklinde harcama gerektiren ihaleler de olabilir.
Kamu ihale mevzuatı oldukça sıkı kurallara tabi olup bugüne değin tam 191 kez değiştirilmiştir. Kendine has kuralları ile kamu ihale mevzuatı özellikle süreler yönünden diğer tüm mevzuatlardan farklıdır.
Kamu İhale Kanunu’nda düzenlenen idari başvurulara ilişkin süreler yargı kararları ışığında hak düşürücü süre mahiyetinde olup bu sürelere riayet edilmeden yapılan başvuruların reddi aynı zamanda idari dava açma hakkını da ortadan kaldırabilmektedir.
Her ne kadar idarenin tüm tasarrufları idari yargı denetimindeyse de doğrudan doğruya idare mahkemesine başvurulamamaktadır. Yine sosyal baskı grupları (dernek, vakıf, barolar, siyasi partiler) da hususla ilgili adli makamlar haricinde şikâyet ve idari yargıya başvuru yapamamaktadır. Birçok kez yargı kararlarına konu edilen bu unsurlar “yargıya erişim” hakkının ihlali kabul edilmemiştir.
Kamu ihalelerine ilişkin katılımcılar ve menfaati zarar gören kişilerin bu hususta başvurabileceği kanun yolları Kamu İhale Kanununda belirtilmiştir. Özellikle şekli yönden silsilenin takibi önemli olup süreç içerisinde ki usulü eksiklikler doğrudan doğruya hak kayıplarına neden olabilmektedir.
1. ŞİKÂYET
Kamu ihalelerine karşı öncelikle yapılması gereken idari işlem “şikâyet” olarak tanımlanmıştır. Bu noktada ihalenin pazarlık usulü olarak yapılması halinde şikâyet süresi 5 diğer hallerde ise 10 gün olarak belirlenmiştir.
Bu süreler ilana ve dokümana ilişkin olması halinde en geç ihale tarihinden üç iş günü öncesine kadar yapılmalıdır. Bundan sonraki aşamalarda ise şikâyetçi olmak için ihaleye teklif verilmesi zorunludur.
Bunun dışında zeyilname, tekliflerin değerlendirilmesi, yaklaşık maliyet ve ihaleye ilişkin diğer işlemlerde süreler işlemlerin bildirildiği tarihten itibaren başlar.
Yukarıda belirtildiği üzere şikâyet hakkının süresi içerisinde kullanılmaması diğer kanun yollarına ilişkin başvuru haklarını engellemektedir.
Bu noktada özellikle katılım şartlarına ilişkin itirazların ilanda belirtilir olması nedeniyle ihale tarihinden en geç üç iş günü öncesine kadar yapılması gerekmektedir.
Şikayet muhatabı idare 10 gün içerisinde söz konusu şikayet ile ilgili karar vermelidir.
Şikâyetin muhatabı bu noktada ihaleyi gerçekleştiren kurum olup; kurumun kararına göre ilgililer Kamu İhale Kurumuna karşı şikâyette bulunabilirler.
2. İTİRAZEN ŞİKÂYET
İtirazen şikâyet kurumu, şikâyet aşamasından sonra ki ikinci aşama olup; Kamu İhale Kurumuna itirazen şikâyet süresi; şikâyet veya itirazen şikâyet üzerine idare tarafından alınan ihalenin iptali kararına karşı yapılacak başvurularda 5 gün, diğer hallerde 10 gündür.
Şikâyet muhatabı idare 10 gün içerisinde söz konusu şikâyete ilişkin herhangi bir karar vermezse bu halde zımni ret işlemi olarak 10 gün içerisinde yine kamu ihale kurumuna şikâyette bulunulması gerekmektedir.
İtirazen şikâyette dikkat edilmesi gereken noktada kamu ihale kurumu itirazen şikâyet aşamasında; şikâyet dilekçesinde belirtilen hususları incelemekte olup; idareye şikâyet olarak belirtilmeyen hususları incelememektedir. Ancak kamu ihale kurumu “eşit muamele ilkesine” uyulup uyulmadığı hususunu itirazen şikayet evraklarında re’sen inceler.
Yine Kamu İhale Kurumu itirazen şikâyeti değerlendirmek için;
-2022 yılı başvuru bedelleri
Yaklaşık Maliyeti İtirazen Şikâyet Başvuru Bedeli
0,00 TL – 2.305.178,00 TL Arası Olan İhaleler İçin 13.189,00 TL
2.305.178,00 TL – 9.220.744,00 TL Arası Olan İhaleler İçin 27.654,00 TL
9.220.744,00 TL – 69.155.600,00 TL Arası Olan İhaleler İçin 41.482,00 TL
69.155.600,00 TL Üzerinde Olan İhaleler İçin 55.316,00 TL
Başvuru bedelini almaktadır. Başvurucunun itirazen şikâyet talebinin reddi halinde bu bedeller hazineye irat kaydedilmektedir. Başvurunun kabulü halinde ise başvuru bedeli başvurucuya iade edilmektedir.
Kamu İhale Kurumu söz konusu itirazen şikayet dosyalarında üç ayrı türde karar verebilir.
-İhale sürecinin devam etmesine engel oluşturacak ve düzeltici işlemle giderilemeyecek hukuka aykırılığın tespit edilmesi halinde ihalenin iptal edilmesine karar verilebilir.
-İdare tarafından düzeltme yapılması yoluyla giderilebilecek ve ihale sürecinin kesintiye uğratılmasına gerek bulunmayan durumlarda, düzeltici işlem belirlenmesine karar verilebilir.
-Başvurunun süre, usul ve şekil kurallarına uygun olmaması, usulüne uygun olarak sözleşme imzalanmış olması veya şikâyete konu işlemlerde ihalenin iptalini veya düzeltici işlem belirlenmesini gerektirecek hukuka aykırılığın tespit edilememesi veya itirazen şikâyet başvurusuna konu hususun Kurumun görev alanında bulunmaması hallerinde itirazen şikâyet başvurusunun reddine karar verebilir
3- İDARİ YARGIYA BAŞVURU
Kamu İhale Kurumu Kararına karşı ilgililer ancak bu aşamadan sonra idari yargı da dava açabilirler. Yalnızca dava açılması ihale işlemlerini durdurmayacağından dolayı yürütmenin durdurulması talep edilmelidir.
Davada söz konusu ihale işleminin iptali halinde; ihale işlemleri yeniden başlar. Bununla birlikte söz konusu süreçte şikayetçi/davacının menfaatlerinin zedelenmesi nedeniyle de ayrıca idareye karşı tazminat talepli tam yargı davası da kesinleşmeye müteakiben açılabilir.
