Olaylar
Ülkesindeki baskılar nedeniyle 2013 yılında yasal yollardan Türkiye’ye giren Çeçen uyruklu (Rusya Federasyonu vatandaşı) başvurucu, yasal ikamet izni almak için 2015’de başvurduğu Emniyet Müdürlüğünde gözaltına alınmış ve hakkında sınır dışı etme kararı verilmiştir. Anılan kararın iptali için İdare Mahkemesinde (Mahkeme) dava açan başvurucunun adli yardım talebi Türkiye ile Rusya arasında ikili yardım anlaşması olmadığı gerekçesiyle reddedilmiştir. Harç ve posta giderlerinin yatırılmaması nedeniyle Mahkeme davanın açılmamış sayılmasına, Danıştay ise başvurucunun temyiz ve karar düzeltme harç ücretini yatırmaması nedeniyle temyiz ve karar düzeltme başvurularının yapılmamış sayılmasına karar vermiştir.
İddialar
Başvurucu, maddi ve manevi bütünlüğüne yönelik risk bulunan ülkeye sınır dışı edilme işlemine karşı açılan davada adli yardım talebinin reddedilerek davanın esasının incelenmemesi nedeniyle kötü muamele yasağıyla bağlantılı olan etkili başvuru hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.
Mahkemenin Değerlendirmesi
Kötü muamele yasağına karşı koruma yükümlülüğü uyarınca sınır dışı edilmesine karar verilen yabancılara, bu karara etkili bir karşı çıkma imkânı tanınması gerekmektedir.
Somut olayda, ilk derece Mahkemesi tarafında adli yardım koşullarının var olup olmadığı hususunda herhangi bir araştırma ve değerlendirme yapılmaksızın sadece harç ve giderlerin süresinde yatırılmaması nedeniyle başvurucunun ileri sürdüğü hususlar incelenememiştir.
Kanun yolu inceleme aşamasında da adli yardım hususunda herhangi bir değerlendirme yapılmamıştır. Başvurucu, bu aşamada Danıştay’ın, kendisiyle benzer durumda olan bazı davacıların adli yardımdan yararlandırılmasına ilişkin bazı bozma kararlarını sunmuş ise de başvurucunun adli yardımdan yararlandırılmaması ile ilgili herhangi bir değerlendirme Danıştay tarafından yapılmamıştır.
Başvurucunun maddi olgulara dayalı iddialarının İdare Mahkemesi tarafından herhangi bir araştırma yapılmaksızın davanın açılmamış ve Danıştay tarafından da kanun yolları başvurularının yapılmamış sayılmasına karar verilmesi ve böylece davanın esası hakkında bir inceleme yapılmaması nedeniyle başvurucuya etkili başvuru imkânı sağlanamadığı anlaşılmıştır.
Anayasa Mahkemesi açıklanan gerekçelerle kötü muamele yasağıyla bağlantılı etkili başvuru hakkının ihlal edildiğine karar vermiştir.
>> Anayasa Mahkemesinin 2/12/2020 Tarihli ve 2017/19758 Başvuru Numaralı Kararı
