CEZA MUHAKEMESİNDE EGEMEN İLKELER IŞIĞINDA OLAĞAN VE OLAĞANÜSTÜ KANUN YOLLARI
Dr. Cengiz APAYDIN
Cumhuriyet Savcısı
ANNEM BİRİCİK APAYDIN VE BABAM OSMAN APAYDIN İLE HUKUKUN ÜSTÜNLÜĞÜNE İNANAN, VİCDANLI, AHLAKLI VE BİLİMSEL AKILLA ÜRETEREK, HUKUKA VE TOPLUMSAL BARIŞA KATKI SAĞLAYAN, GÜCÜNÜ VE KONUMUNU KARANLIK ODAKLARDAN ALMAYAN, HUKUKUN ÜSTÜNLÜĞÜNE İNANAN, TÜM GERÇEK HUKUKÇULARA SAYGILARIMLA.
EYLÜL 2020
ÖNSÖZ
Ceza muhakemesi hukuku, suç soruşturması ile başlayan yargılamada hukuk güvenliğinin hangi yöntemlerle korunduğunun usulünü düzenleyen bir kurallar bütünüdür. Soruşturmanın ve yargılamanın nasıl yapılacağını, soruşturma ve yargılama süjelerinin hak ve yükümlülüklerini, ceza muhakemesi hukukuna egemen ilkeler ışığında ortaya koyması nedeniyle hayati bir önem taşır. Ceza muhakemesi hukukunun bilimsel olmadığı bir hukuk düzeninde hukuk güvenliği, kamu düzeni, kamu güvenliği ve adalet gerçekleşemez. Ceza muhakemesi hukuku bireyleri haksız yakalama, tutuklama, yargılama ve mahkûmiyete karşı koruyan hukuk güvenliğinin en aktif uygulama alanıdır. Bir suç şüphesi altında olan bireylerin hangi koşullarda nasıl soruşturulacağı ve yargılanacağının kategorize edilmesi ancak ceza muhakemesi hukukunun temel ilkelerinin uygulanması ile mümkündür. Yer ve zamana göre değişen hukuk dışı toplumsal ve siyasi talepler hukukla çatıştığında evrensel hukuk kurallarının uygulanması ancak soruşturma ve yargılama makamlarının teminat altına alındığı, her türlü siyasi ve toplumsal baskıya karşı demokratik toplumun ilkeleri ışığında evrensel hukuk içinde kalabilen bir ceza muhakemesi hukuku ile mümkündür.
Adaletin işleyişine güven duyulması, demokratik toplumun gereklerine uygun bir ceza yargılaması ile mümkündür. Bu yargılama her türlü şüpheden uzak, iddia, savunma ve yargı makamlarının bağımsız ve tarafsız bir şekilde adaletin gerçekleştirilmesi için eylemler ve deliller üzerinden ceza muhakemesine egemen ilkeler ışığından kolektif bir yargılama yapmaları ile mümkündür. İş yükü, medya baskısı, siyasi baskı veya ideolojik dayatmalardan soyutlanmış insanı önceleyen adalet makamları, her olayda kuyumcu titizliği ile çalışarak, şüphelinin/sanığın atılı suçu işleyip işlemediğini, işlemiş ise hangi koşullar altında işlediğini, işlenen suçla ilgili hüküm kurulurken cezanın bireyselleşmesinde yasaların öngördüğü tüm kurumların talep olmaksızın incelenmesi, insani bir ceza muhakemesinin temel amaçları arasında olmalıdır.
Yasa yolları, yargılama makamlarının hukuku uygulama noktasında maddi ve hukuki konularda yanlış değerlendirmeler yapma ihtimalleri üzerinden, yapılan veya yapıldığı iddia edilen hukuka aykırılığın giderilmesi açısından, kararın kural olarak başka bir yargı makamı tarafından denetlenerek, kararın hukuka uygun hale getirilmesi ve uygulamada yargı birliği sağlamak için düzenlenmiş hukuki denetim mekanizmalarıdır. İdarenin veya yargı makamlarının verdikleri kararların denetlenebilir olması, şeffaf bir hukuk devleti olmanın gereğidir. Yasa yolları, kesinleşmiş veya kesinleşmemiş kararlara karşı hukukun gerçekleşmesine ve adalete olan güveni oluşturmaya yönelik olarak düzenlenmiştir. Kesinleşmiş kararlara karşı olağan yasa yollarına, kesinleşmemiş kararlara karşı ise olağanüstü yasa yollarına gidilebilir. Olağan yasa yollarına gidilmeden, olağanüstü yasa yollarına gidilemez. Kesinleşmemiş kararlara karşı gidilen kanun yolları itiraz, istinaf ve temyiz olup olağan kanun yollarıdır. Buna karşılık kesinleşmiş kararlara karşı olağanüstü kanun yolları ise, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı'nın itirazı, kanun yararına bozma ve yargılamanın yenilenmesidir.
Ceza muhakemesi hukukunda, ceza muhakemesine egemen ilkeler ışığında yasa yollarının uygulanmasına ve yargılamada daha az hata yapılmasına katkı sağlamasını umduğumuz bu kitabın hazırlanmasında çok önemli rol oynayan, ceza hukukuna her türlü makale ve kitapları ile ışık tutmuş gerçek bilim insanlarına en derin saygılarımı sunarım.
EYLÜL 2020
Ataşehir/İstanbul
Dr. Cengiz APAYDIN
CUMHURİYET SAVCISI
İÇİNDEKİLER
BİRİNCİ BÖLÜM
CEZA MUHAKEMESİ HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI VE İLKELERİ
1. GENEL OLARAK
2. CEZA MUHAKEMESİNİN AMACI
3. CEZA MUHAKEMESİNİN İŞLEVİ
4. CEZA MUHAKEMESİ HUKUKUNUN İLKELERİ
4.1. ADİL YARGILANMA İLKESİ
4.2. BAĞIMSIZ VE TARAFSIZ HÂKİM İLKESİ
4.3. MERAM ANLATMA İLKESİ
4.4. ŞÜPHEDEN SANIK YARARLANIR İLKESİ
4.5. ALENİYET (AÇIKLIK) İLKESİ
4.6. ÖZEL HAYATIN GİZLİLİĞİ İLKESİ
4.7. MADDÎ GERÇEĞİN ARAŞTIRILMASI İLKESİ
4.8. DAVASIZ YARGILAMA OLMAZ İLKESİ
4.9. VASITASIZLIK İLKESİ
4.10. SÖZLÜLÜK İLKESİ
4.11. KOVUŞTURMA MECBURİYETİ İLKESİ- MAKSADA (MASLAHATA) UYGUNLUK İLKESİ
4.12. HUKUK DEVLETİ İLKESİ
4.13. ÖLÇÜLÜLÜK İLKESİ
5. CEZA MUHAKESİNİN İŞLEYİŞİNE İLİŞKİN İNSAN HAKLARI
5.1. HAK ARAMA HAKKI
5.1.1. Dilekçe hakkı
5.1.2. Dava ve şikâyet hakkı
5. 1. 3. İtiraz hakkı
5. 2. ŞÜPHELİ VEYA SANIĞIN HAKKINDAKİ SUÇLAMALARI VE YASAL HAKLARINI ÖĞRENME HAKKI
5.3. ŞÜPHELİNİN SUÇLAMALARA İLİŞKİN SUSMA HAKKI
5. 4. SAVUNMA HAKKI
5. 5. TERCÜMAN HAKKI
5.6. MAKÛL SÜRE İÇİNDE YARGILANMA HAKKI
5. 7. LEKELENMEME HAKKI
5. 8. SUÇSUZ SAYILMA HAKKI (MASUMİYET KARİNESİ)
İKİNCİ BÖLÜM
CEZA MUHAKEMESİ HUKUKUNDA OLAĞAN VE OLAĞAN ÜSTÜ KANUN YOLLARI
1. Genel Olarak
1.1. Kanun Yoluna Başvuruda Hata
1.2. Kanun Yoluna Başvuruda Talep ve Usul
1.3. Kanun Yoluna Başvuru Hakkı Olanlar
1.3.1. Cumhuriyet savcısı
1.3.2. Avukat
1.3.3. Şüpheli
1.3.4. Sanık
1.3.5. Şüpheli veya Sanığın Yasal Temsilcisi ve Eşi
1.3.6. Katılan
1.4. Kanun Yoluna Başvurma Süreleri
1.5. Kanun Yoluna Başvurunun Etkileri
1.6. Aleyhe Bozma Yasağı
2. İtiraz
2.1. Genel Olarak
2.2. İtiraza Tabi Olan Kararlar
2.3. İtiraz Usulü ve İnceleme Mercileri
2.4. İtirazın Kararın Yerine Getirilmesindeki Etkisi
2.5. İtirazda Aleyhe Bozma Yasağı
3. İstinaf
3. 1. Genel Olarak
3. 2. İstinaf Edilemeyen Kararlar
3. 3. İstinaf İstemi ve Süresi
3. 4. İstinaf Başvurusunun Etkisi
3. 5. İstinafa Başvurabilecekler ve İstinaf Süreci
3. 6. İstinafta Aleyhe Bozma Yasağı
3. 7. İstinafta Direnme Yasağı
3. 8. İstinafta Cumhuriyet Savcısı Açısından Sebep Gösterme Zorunluluğu
3.9. İstinaf Kararlarına Karşı Kanun Yararına Bozma Yoluna Başvurma Yasağı
4. Temyiz
4.1. Genel Olarak
4.2. Temyiz Sebepleri
4.2. 1. Genel Olarak
4.2. 2. Hukuka Aykırılık Halleri
4. 2. 3. Temyiz Edilemeyen Kararlar
4. 2. 4. Temyiz Edilebilen Kararlar
4. 2. 5. Temyiz Süresi ve Başvurusu
4. 2. 6. Temyizde Neden Gösterme Zorunluluğu
4. 2. 7. Temyiz Başvurusunun Etkisi
4. 2. 8. Temyiz Başvurusu Üzerine Mahkemece Yapılacak İşlemler
4. 2. 9. Temyiz Dilekçesinin Tebliği ve Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı’nın Temyiz Kapsamındaki Görevi
4. 2. 10. Temyiz Talebine İlişkin Yargıtay İncelemesi
4. 2. 11. Temyizde Maddi ve Hukuki İnceleme
4. 2.12. Temyiz İncelemesi Sonucu Verilebilecek Kararlar
4. 2.12. 1. Temyiz Talebinin Esastan Reddi ( Onama)
4. 2.12. 2. Hükmün Bozulması
4. 2.12. 3. Düşme Kararı
4. 2.12. 4. Düzelterek Onama
4. 2.13. Temyiz İncelemesi Sonucu Yargıtay Kararının Gönderileceği Merci
4. 2. 14. Temyiz İncelemesi Sonucu Yargıtay Kararı Üzerine Davaya Yeniden Bakacak Mahkemenin İşlemleri
5. İstinaf ve Temyiz Arasındaki Farklar
6. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının İtirazı
6.1. Genel Olarak
6. 2. İtiraza Konu Kararlar ve Başvurma Yetkisi
6. 3. İtirazın Etkisi
6. 4. İtiraz Süresi
6.5. İtirazın İncelenme Mercii ve Süresi
6. 6. İtiraz Üzerine Verilebilecek Kararlar
7. Bölge Adliye Mahkemesi Cumhuriyet Başsavcılığının İtirazı
7.1. Genel Olarak
7. 2. Başvurma Yetkisi
7. 3. Başvuru Konusu Kararlar
7.4. İtiraz Mercii
7.5. İtiraz Süresi
7. 6. İtirazın Tesirleri
8. Kanun Yararına Bozma
8.1. Genel Olarak
8.2. Başvurma Yetkisi
8.3. Başvuru Konusu Kararlar
8.4. Başvuru Süresi
8.5. Başvuru Üzerine Verilebilecek Kararlar
8.6. Kanun Yararına Bozmanın Hükümlü Aleyhine Sonuç Doğurması
9. Yargılamanın Yenilenmesi
9.1. Genel Olarak
9.2. Yargılamanın Yenilenmesinin Kapsamı
9.3. Başvurma Yetkisi
9.4. Yargılamanın Yenilenmesi Sebepleri
9.4. 1. Hükümlünün Lehine Yargılamanın Yenilenmesi Sebepleri
9.4. 2. Hükümlünün Aleyhine Yargılamanın Yenilenmesi Sebepleri
9.5. Yargılamanın Yenilenmesi Başvurusunda Yenileme Sebebi Belirtme Zorunluluğu
9.6. Başvuru Süresi
9.7. Başvurunun Kabul Edilebilirliğine İlişkin Başvurulacak Makam İncelenme Yöntemi
9.8. Başvurunun Kabulü Halinde Verilebilecek Kararlar
9.9. Yargılamanın Yenilenmesi İsteminin Etkisi
10. Yargılamanın Yenilenmesi İle Kanun Yararına Bozma Arasındaki Farklar
SONUÇ
KAYNAKÇA
YAZAR HAKKINDA
