Taşıyıcı, gönderen ile aralarındaki eşya taşıma sözleşmesi uyarınca sözleşme konusu olan eşyanın kendi koruması altında bir yerden diğer bir yere taşınması işini üstlenir. Taşıyıcı eşyayı kararlaştırılan şartlarla bir yerden diğer bir yere taşıma yanında, koruması altındaki eşyanın her türlü tehlikeye karşı korunması için ayrıca özen gösterir.
Taşıyıcının sorumluluğu Convention Marchandise Routier (“CMR’’ “Convention’’)’ın 17 vd. maddelerinde düzenlenmiştir. Buna göre taşıyıcı yükü teslim aldığı andan, teslim edinceye kadar, bunların kısmen veya tamamen kaybından ve doğacak hasardan, teslimdeki gecikmeden sorumludur.[1] Bununla birlikte taşıyıcı taşımayı yapmak için kullandığı kusurlu taşıtları, bu taşıtı kiraladığı kişinin veya vekilinin yahut çalışanlarının hata ve veya ihmallerinden dolayı da sorumludur.[2]
CMR’da bu sorumlulukların sınırlandığı, ortadan kalktığı haller de belirtilmiştir. Eğer kayıp, hasar veya gecikme istek sahibinin hatası veya ihmalinden, taşıyıcının hatasından değil de, istek sahibinin verdiği talimattan, yüke has bir kusurdan yahut da taşımacının önlenmesine olanak bulunmayan durumlardan dolayı oluşmuş ise, taşımacı sorumlu tutulamaz.3 Fakat bu nedenlerden kaynaklandığını kanıtlamak taşıyıcıya aittir. Üstelik CMR 17/4 fıkrasında belirtilen koşullardan bir veya bir kaçının doğal sonucu olan özel risklerden doğmuş ise, taşıyıcının sorumlu tutulamayacağı da ifade edilmiştir.
Fıkrada yer alan özel sorumsuzluk halleri madeni levha ile kaplanmamış açık taşıtlar kullanılması, ambalajlanmadıkları veya kötü ambalajlandıkları zaman, özellikleri gereği fire veren veya hasara uğrayan malların ambalajlanmaması veya hatalı ambalajlanmış olması, yükün gönderici, alıcı veya bunlar adına hareket eden kişiler tarafından alınması, taşınması, yüklenmesi, yığılması veya boşaltılması, özellikle kırılma, paslanma, çürüme, kuruma, normal fire yahut da güve ve haşerattan kısmen veya tamamen zarar görebilecek malların özelliği, sandık veya paketlerin üzerindeki marka veya numaraların yetersiz veya hatalı oluşu ve canlı hayvan nakli şeklinde sayılmıştır.
CMR 17/5 fıkrasında taşıyıcının kayıp, hasar ve gecikmeye neden olan faktörlerden bazıları bakımından sorumlu olduğu faktörlerin kayıp, hasar ve gecikmeye yaptıkları katkı oranında sorumlu olacağı ifade edilmiştir.
Taşıyıcının sorumluluğunun sınırlandırıldığı Convention’da hükümler gereğince bir taşıyıcı, yükün kısmen veya tamamen kaybından dolayı tazminat ödemekle sorumlu tutulduğundan, bu tazminat yükün taşınmak üzere kabul edildiği yer ve zamandaki kıymetine göre hesaplanacağı, malın kıymetinin ticaret borsası fiyatına göre saptanacağı belirtilmiştir. Madde 23/2 fıkrasında eğer böyle bir fiyat yoksa geçerli piyasa fiyatlarına göre bir tespit yapılacağı, eğer ne ticaret borsası fiyatı ne de geçerli piyasa fiyatı mevcutsa tespit, aynı cins ve kalitedeki malların normal kıymetine göre yapılacağı ifade edilmiştir.[3]
Av. Aslı Turhan & Av. Cihan Topcu
