Müstahsil makbuzu, 213 sayılı VUK’nun 235. maddesine göre, birinci ve ikinci sınıf  tüccarlarla, kazancı basit usulde belirlenenler ve defter tutmak zorunda olan çiftçilerin, gerçek usulde vergiye tabi olmayan çiftçilerden aldıkları malların bedelini ödedikleri sırada düzenlenir.  

Çiftçilerden  avans üzerine yapılan tarımsal  ürün alımlarında, makbuz malın teslimi sırasında verilir.  

Müstahsil makbuzlarının  düzenlenme zamanları  ve makbuzlarla ilgili vergi hukuku yönünden  dikkate edilecek   önemli  hususlar aşağıda maddeler halinde belirtilmiştir. 

1)    Müstahsil makbuzu  mutlak  surette çiftçiden  münhasıran zirai ürün alımı  esnasında  2 nüsha olarak düzenlenir.  

2)    Çiftçiden avans üzerine yapılan  tarımsal  ürün  alımlarında,  makbuz malın  teslimi  sırasında  verilir.  

3)    Müstahsil makbuzu tarımsal ürün bedelinin   ödenmesi  sırasında asgari  (2) nüsha düzenlenir ve makbuzda en az  aşağıdaki bilgiler yer alacaktır: 
a.    Makbuzun  tarihi ve  malın  satın alan tüccar veya tüccarın soyadı, adı, unvanı ve adresi,
b.    Malı satan çitçinin  soyadı, adı  ve ikametgah adresi,
c.    Satın  alınan  malın  cinsi, miktarı ve bedeli

4)    Müstahsil  makbuzunda  ürünü satan çiftçinin TC nosu veya varsa  potansiyel  vergi kimlik  nosu  gösterilmelidir.  

5)    Ürünü satan çiftçinin  sosyal güvenlik  kaydı yoksa  makbuz üzerinden  %2  SGK kesintisi  yapılır. 

6)    Emanet  suretiyle zirai ürün alımlarında ise; satış  tam anlamıyla gerçekleşmekte ve vergi kesintisi de  zirai ürünün teslim tarihi sırasında  yapılması  gerekmektedir. 

7)    Tarımsal  ürünlerin  alımı sırasında müstahsile ödenecek ürün  bedelinin 320 Seri Nolu  VUK GT’ye göre bankadan  geçirilmesi zorunlu değildir. Ancak, mübayaa yapan tüccarın bu  ödemeyi çiftçiye banka kanalıyla havale, EFT veya PTT kanalıyla yollanmasında  yarar  olabilir. Çünkü,  zirai işletmelerin mevcut  mal stoğunu belgelendirmek  amacıyla, fiktif isimler altında  müstahsil makbuzu  tanzim edildiği  görülebilmektedir. Bu nedenle, ödemelerin tüccar tarafından  mutlaka banka  sistemi üzerinden  ve ilgili  çiftçinin  TC numarasını  gösterir alıcı  hesabına yollanması sahte fatura iddiasını  ortadan  kaldıracaktır.  Keza, Danıştay  3. Dairesi tarafından  verilen bir kararda; zirai ürünün hangi tarihte satın  alındığı,  alım sırasında bedelinin ödenip  ödenmediği hakkında  bir tespitte bulunmadan  salt müstahsil  makbuzu  düzenlenmediğinden  bahisle  ve üreticilere ödeme yapılmadığı  hususunda  tespiti içermeyen tutanağa dayanılarak   kesilen özel  usulsüzlük cezasında yasaya uygunluk görülmediği  şeklinde karar  verilmiştir.  

8)    Gerçek usulde vergilendirilmeyen çiftçilerden  üretim yerinden yapılan alımlarda kesin miktarı tespit edilemeden  ödeme yapılmakta daha sonra yapılan  tartım işleminden sonra ek  bir  ödeme daha yapılmak  suretiyle alım tamamlanmaktadır. Bu durumda hem üretim yerindeki ödeme için hem de kesin tartıdan sonraki ek ödeme için ayrı ayrı müstahsil  makbuzu  düzenlenmesi gerekmektedir.  

9)    Bir fabrikayı kiralamak  suretiyle zirai ürünü işleyen  mükellefler, çiftçilerden satın aldıkları zirai ürünler için  gelir vergisi  tevkifatı yapmak  zorundadırlar. Bu kişiler, çiftçi dışındaki kişilerden  satın aldıkları  zirai ürünler için yapılması  gereken  gelir vergisi  tevkifatından  da müteselsilen sorumlu olacaklardır. Ayrıca, bu ürünlerle ilgili gelir vergisi  tevkifatının  yapılmamış olması  halinde, kiralanan  sınai işletmenin sahip ve yöneticileri de ödenmemiş  vergi ve buna bağlı  ceza ve gecikme faizlerinden  müteselsilen  sorumlu  tutulabileceklerdir. (164 Seri Nolu  GVK GT)


-----------------------

[1] Bkz. GÜRBOĞA Erkan – ATABEY Tuncel, Vergi Kılavuzu, İzmir SMMM Odası Yayını, İzmir, Kasım 2008, s.231-232.