GİRİŞ

Tahkim, tarafların aralarında çıkan uyuşmazlığı çözmek amacıyla kendi aralarında belirledikleri hakemlere başvurduğu alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Bu yönteme hukukun her dalında rastlamak mümkün değildir. Tarafların, üzerinde kendi iradeleri ile tasarruf edemeyecekleri konularda tahkim yoluna gitmesi mümkün değildir. Sigorta hukuku tahkim yolunun mümkün olduğu bir hukuk dalıdır. Sigorta Hukukunda tahkim, 3/6/2007 de kabul edilen 14/06/2007 tarihinde resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 5684 numaralı Sigortacılık Kanununun 30.maddesiyle mevzuatımızda yerini almıştır. Klasik tahkim usulünden farkı olarak bu alandaki uyuşmazlıkları çözmek üzere Sigorta Tahkim Komisyonu oluşturulmuştur, taraflar hakem belirleme yetkisine sahip değildir. Sigorta ettirenler komisyona başvurarak elde etmek istedikleri sonuçlara dava yolundan daha hızlı ve daha hesaplı bir şekilde ulaşma imkanına sahiptir. Bu usul başvuruculara zaman kazandırmakla birlikte yargının yükünü de azaltması dolayısıyla oldukça faydalı görülen bir yoldur. Tahkim bu noktada arabuluculuk yahut uzlaştırmacılık usulleriyle kıyaslanmamalıdır zira bu yolların zorunlu tutulduğu haller söz konusu iken Sigorta Hukukunda tahkim müessesesi tamamen hak sahiplerinin tercihine bırakılmıştır. Sigorta Tahkim Komisyonuna gidilmeden önce her bir somut olaya göre başvurunun avantaj ve dezavantajları değerlendilerek karar verilmelidir. Bu usule başvurmanın birçok avantajının olmasının yanında bilinmesi gereken birkaç hususta mevcuttur. Şöyle ki belirli parasal sınırların altındaki uyuşmazlıklardaki komisyon kararlarına itiraz söz konusu değildir. Bunun yanında Tüketici Hakem Heyetine yahut mahkemeye intikal eden uyuşmazlıkların Sigorta Tahkim Komisyonuna başvurusunun kabulü mümkün değildir. Yine ifade edilmelidir ki Sigorta

Tahkim Komisyonu bir yargı organı değildir, Türk mahkemeleri statüsüne sahip değildir. Alanında uzman kişilerden oluşan hakemleri ile sistematiği ve yapısı, kanun yönetmelik sayesinde güçlendirilmiş alternatif çözüm yolu sunan bir kurumdur. 

SİGORTA TAHKİM KOMİSYONU

"Sigorta ettiren veya sigorta sözleşmesinden menfaat sağlayan kişiler ile riski üstlenen taraf arasında sigorta sözleşmesinden veya hesaptan faydalanacak kişiler ile Hesap arasında doğan uyuşmazlıkların çözümü amacıyla birlik nezdinde Sigorta Tahkim Komisyonu oluşturulmuştur. Sigorta tahkim sistemine üye olan kuruluşlarla uyuşmazlığa düşen kişi, uyuşmazlık konusu sözleşmede özel bir hüküm olmasa dahi tahkim usulünden faydalanabilir.

İlgili mevzuat ile zorunlu tutulan sigortalardan kaynaklanan uyuşmazlıklar için ilgili kuruluş sigorta tahkim sistemine üye olmasa dahi hak sahipleri bu bölüm hükümlerine göre tahkim usulünden faydalanabilir."(SK m.30/1)

İlgili kanun hükmünde görüldüğü gibi başvuru hakkına sahip olanlar detaylı olarak düzenlenmiştir. Başvurunun yanı sıra komisyona gidilebilmesi için birçok hususun sağlanmış olması gerekmektedir öncelikle başvurucunun uyuşmazlık yaşadığı sigorta kuruluşuna gerekli başvuruları yapmış ve kuruluş tarafından kısmen ya da tamamen olumsuz sonuç alarak bu hususu belgelendirmesi gerekmektedir. Bu aşama sağlandıktan sonra başvuru ücreti yatırılarak kuruma başvuruda bulunulabilir. Aynı zamanda sigortacılık yapan kuruluş başvuru tarihinden itibaren 15 iş günü içerisinde başvurucunun talebine cevap vermediği takdirde de Sigorta Tahkim Komisyonuna başvuru hakkı doğmaktadır. 

Komisyona gidilmesinin mümkün olmadığı haller de söz konusudur, şöyle ki Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun hükümleri uyarınca Tüketici Sorunları Hakem Heyetine ve mahkemeye intikal etmiş uyuşmazlıklar ile ilgili olarak Komisyona başvuru yapılması mümkün değildir.  

Ek olarak kanun hükmü incelendiğinde görülecektir ki taraflar hakemleri Hukuk Usulü Muhakemeleri kanununda yer alan hakimin reddi nedenlerine dayanarak reddedebilirler. Bu şekilde hakemlerin bağımsız ve tarafsız olmaları da sağlanmıştır. 

Komisyonun nihai amacı ise tahkim sisteminin adil tarafsız ve etkin bir şekilde işleyebilmesini sağlamak üzerine kurulmuştur. 

Tüm bu hususlar göz önünde bulundurularak başvuru kararı hak sahiplerinin inisiyatifine bırakılmıştır. 

SİGORTA TAHKİM KOMİSYONUNUN YAPISI

"Komisyon, bir Müsteşarlık temsilcisi, iki Birlik temsilcisi, bir tüketici derneği temsilcisi ile Müsteşarlıkça belirlenecek bir akademisyen hukukçu temsilcinin katılımı ile oluşur. Müsteşarlık temsilcisinin asgarî on yıl kamu hizmetinde çalışmış, sigortacılık alanında deneyim sahibi ve en az daire başkanı seviyesinde olması; Birlik temsilcilerinin de 4 üncü maddede genel müdür yardımcısı için öngörülen şartlara sahip olması gerekir. Tüketici derneği temsilcisi ise Türkiye çapında en fazla üyeye sahip tüketici derneğinin önereceği üç aday arasından Müsteşarlıkça seçilir. Komisyon kendi içinden bir Başkan seçer. Komisyonda kararlar üye tamsayısının salt çoğunluğu ile alınır. İki yıl için seçilen Komisyon Başkan ve üyelerine, kamu iktisadî teşebbüsleri yönetim kurulu başkan ve üyelerine ödenen aylık ücret ve diğer ödemeler tutarında ücret ödenir." ( SK m.30/ 2) 

Komisyon yapısı kanunun lafzından da anlaşıldığı üzere sigorta alanında tecrübe sahibi olan uzman kişilerden oluşturulmaktadır. 

"Komisyon aşağıdaki görevleri yerine getirir:

a) Müdür ve müdür yardımcılarını atamak.

b) Birlikçe ayrı bir hesapta izlenecek olan Komisyonun bütçesini hazırlayarak Birliğe sunmak.

c) Tahkim sisteminin adil, tarafsız ve etkin bir biçimde işleyişini sağlamak için gerekli önlemleri almak.

ç) Komisyonun faaliyet sonuçları hakkında yıllık rapor hazırlayarak Birliğe ve Müsteşarlığa göndermek.

d) Bilgi işlem alt yapısını hazırlamak.

e) Kanunlarla kendisine verilen diğer görevleri yapmak." ( SK m.30/3)

Görüleceği üzere komisyonun görevleri yalnızca başvuruları incelemekle sınırlı değildir, kapsamlı olarak birçok hususu barındırmaktadır. Sistematik bir işleyişin sağlanması adına kanun koyucu tarafından detaylı ve denetime müsait bir yapı oluşturulmuştur. 

SİGORTA TAHKİM KOMİSYONUNA İTİRAZ AŞAMASI 

Söz konusu sigorta uyuşmazlığı beş bin Türk lirasının altında olduğu takdirde verilen hakem kararı kesindir. Dolayısıyla beş bin Türk lirasının altındaki uyuşmazlıklar hakkında verilen komisyon kararlarına itiraz edilmesi mümkün değildir. 

Fakat beş bin Türk lirası ve üzerindeki uyuşmazlıklar hakkında verilen hakem kararlarına karşı kararın komisyon tarafından ilgiliye bildirim tarihinden itibaren 10 gün içerisinde bir defaya mahsus olmak üzere itiraz edilmesi mümkündür. İtiraz edildikten sonra söz konusu hakem kararı icra edilmez, durur. İtiraz komisyonca belirlenen hakem heyeti tarafından iki ay içerisinde karar verilmek üzere incelenir. 

SİGORTACILIKTA TAHKİMİN ÖNEMİ 

Tahkim yolu başvuruculara taleplerinin sonucuna hızlı ve etkin bir şekilde ulaşma imkanı sunar. Şöyle ki öncelikle sigortacılık yapan kuruluşla uyuşmazlığa düşen kişinin Komisyona başvurusu raportörler tarafından incelenir. Raportörler en geç on beş gün içinde incelemelerini tamamlamak zorundadır. Raportörler tarafından çözümlendirilemeyen başvurular sigorta hakemine iletilir. Hakemler, görevlendirildikleri tarihten itibaren en geç dört ay içinde karar vermeye mecburdur. Aksi halde, uyuşmazlık yetkili mahkemece halledilir. Ancak, bu süre tarafların açık ve yazılı muvafakatleriyle uzatılabilir. Bu süreç başvurucuya zaman tasarrufu sağlamakla birlikte yargının iş yükünü hafifletmektedir. 

Kurum tarafından yayımlanan 46 sayılı e-bültende Nisan 2021-Haziran 2021 dönemlerine ait istatistikler paylaşılmıştır. Söz konusu dönemlere ilişkin Sigorta Tahkim Komisyonuna yapılan başvuru sayısı Türkiye genelinde 62,414 tür. Türkiye de henüz yaygın olarak bilinen bir yol olmamakla birlikte gün geçtikçe kuruma başvurunun önemi anlaşılmakta ve başvurular artmaktadır.

SONUÇ 

Sigorta kaynaklı uyuşmazlıklarda Tahkim Komisyonuna başvuru hususu düşünülmeden dava açılması birçok kaybı beraberinde getirmesi yüksek bir ihtimaldir.  Bunların en başında zaman kaybı yer alır. Zira kanun koyucu tarafından Sigorta Tahkim Komisyonu, karar verme noktasında süre ile kısıtlanmıştır. Uyuşmazlıklar dava yoluna göre çok daha kısa sürelerde sonuçlanmaktadır.  Her ne kadar komisyon hakemleri yargıç olmasalar dahi uyuşmazlığın çözümü noktasında gerekenler düşünülerek komisyonun sigorta alanında uzman kişilerden oluşması aynı zamanda bu kişilerin tarafsız ve bağımsız olmasının sağlanarak kuruma olan güveninde artması sağlanmıştır.

Netice itibariyle mevcut bir uyuşmazlığın çözümü amacıyla geleneksel çözüm yollarının yanı sıra hızlı ve faydalı imkanlar sunan alternatif çözüm yollarını göz ardı etmeden değerlendirmeye alarak başvurucuya en çok fayda sağlayacak yolu tercih etmek gerekir. 

Av. Emine KILIÇ 

KAYNAKÇA 

https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=5684&MevzuatTur=1&MevzuatTe rtip=5

http://www.sigortatahkim.org.tr/files/isttstk46.pdf