Türk Vatandaşlığı Kanunu m.10 “Türk vatandaşlığını kazanmak isteyen bir yabancı, bu Kanunda belirtilen şartları taşıması halinde yetkili makam kararı ile Türk vatandaşlığını kazanabilir. Ancak aranan şartları taşımak vatandaşlığın kazanılmasında kişiye mutlak bir hak sağlamaz”. Kanunun bu maddesinde belirtilen idari bir yetkinin söz konusu olduğudur. Şöyle ki; Türk vatandaşı olmak isteyen kişi kanunen tüm şartları taşımasına rağmen kanunun idareye verdiği takdir yetkisi sebebiyle vatandaşlığa hak kazanamaya bilir. Ancak idare bu yetkisinin yanı sıra bu şartlara ek olarak herhangi bir şart öngöremez. Aksi takdirde Anayasa m.66 da bulunan Kanunilik İlkesine aykırılık teşkil edilmiş olur.
Türk Vatandaşlığı Kanunu m.11 de, Türk vatandaşlığının kazanılması için yapılacak başvuruda aranan özellikler sekiz şartın varlığına bağlanmıştır.
a. Ehliyet Şartı
Türk vatandaşlığını almak isteyen kişi “Kendi milli kanununa, vatansız ise Türk kanunlarına göre ergin ve ayırt etme gücüne sahip” olmalıdır. Burada istenilen şart Türk vatandaşlığının kazanılmasında kişinin kendi milli hukukunda erginlik hali kabul edilmiş ise Türk vatandaşlığının alınmasında aranan ergin olma şartı bakımından yeterli olacaktır. Türk Vatandaşlığı Kanunu ergin olmanın yanı sıra başvurucuda “ayırt etme gücüne sahip olmak” şartını aramıştır.
b. İkamet Şartı
Başvuran kişinin ülkeye uyum sağlayıp sağlamadığının öğrenilmesinde ise en önemli tespit ikametinin başvurduğu ülkede olup olmamasıdır. Hukukumuzda vatandaşlık almak isteyen kişinin “Başvuru tarihinden geriye doğru Türkiye’de kesintisiz beş yıl” ikamet etmesi zorunluluğu vardır.
c. Yerleşme Niyeti
Türk vatandaşlığını almak isteyen kişi “Türkiye’de yerleşmeye karar verdiğini davranışlar ile teyit” etmelidir. Kanunun başvurucu için istediği bu şartın amacı kişinin Türk toplumunun yaşam biçimini öğrendiğini, toplumun kurallarını öğrendiğini teyit ve tespit edebilmek amaçlıdır. Türk Vatandaşlığı Kanununun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelikte “ Türkiye’de yerleşmeye karar verdiğini; Türkiye’de taşınmaz mal edinmek, iş kurmak, yatırım yapmak, ticaret ve iş merkezini Türkiye’ye nakletmek, çalışma iznine tabi olarak bir iş yerinde çalışmak ve benzeri davranışlarla teyit etmiş olmak veya Türk vatandaşı ile evlenmek, ailece müracaat etmek, daha önce Türk vatandaşlığını kazanmış olan ana, baba, kardeş ya da çocuk sahibi olmak veya eğitimini Türkiye’de tamamlamak “ başvurucunun yerleşme niyetinin olduğunu gösterir nitelikte davranışlar olduğu kabul edilmiştir. Yönetmelikte belirtilen hususlar başvurucunun yaşamını Türkiye’de devam ettirdiğini ve devam ettireceğini gösterir niteliktedir.
ç. Sağlıklı Olmak
Türk vatandaşlığına başvuracak kişinin yerine getirmesi gereken bir başka koşul ise “genel sağlık bakımından tehlike teşkil eden hastalığı bulunmamalıdır”. Kanunun burada dikkat çekmek istediği şart başvurucunun hiçbir hastalığı olmaması değil genel sağlık bakımından toplumu riske atacak, tehlike arz eden bir sağlık sorununun bulunmamasıdır.
d. İyi Ahlak Sahibi Olmak
Türk vatandaşlığına başvuracak kişinin “iyi ahlak sahibi olmalıdır” diye kanunda belirtilmiştir. Bahsi geçen bu şartın tespitinde Emniyet Müdürlüğü tarafından yapılacak soruşturma sonucunda vatandaşlığa başvuran kişinin iyi ahlak sahibi olup olmadığı tespit edilecektir. Bu maddenin amacı başvurucunun ülke düzenini bozacak örneğin hırsızlık gibi suçları işleyip işlemediğinin tespiti içindir.
e. Türkçe Konuşabilmek
Vatandaşlığa başvuran kişi “yeterince Türkçe konuşabilmelidir” diye kanunda açıkça belirtilmiştir. Başvurucunun yeterli düzeyde Türkçe konuşabilmesi, kişinin Türk vatandaşı olduktan sonra hayatına devam edebilmesi ve akışta işlerini düzenleye bilmesi için topluma uyum sağlayacağının açıkça gösterir niteliktedir.
f. Geçimini Temin Edebilecek Gelir veya Meslek Sahibi Olmak
Türk vatandaşlığına alınacak kişi “Türkiye’de kendisinin ve ailesinin ve bakmakla yükümlü olduğu kimselerin geçimini sağlayacak gelire veya mesleğe sahip olmalıdır” diyerek ilgili kanunda açıkça belirtilmiştir. Bu maddenin amacı başvuran kişinin kendi ve ailesinin geçimini meşru yollar ile sağlamasını amaçlamaktadır. Ancak kanun bu noktada belli bir meslek sahibi olması gerektiğini belirtmemiştir.
g. Milli Güvenlik ve Kamu Düzeni Bakımından Engel Teşkil Edecek Bir Hali Bulunmamak
Türk vatandaşlığına başvuracak kişide kanun, milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hal bulunmaması gerektiğini şart olarak saymıştır. Bu şartın amacı ülkenin güvenliği açısından ve ülke bütünlüğü ile ters düşen faaliyette bulunabilecek kişileri herhangi bir isyan, huzuru ve düzeni bozma niteliği olan kişilerin Türk vatandaşlığını kazanmalarını engellemek içindir.
Av. Zeynep İlayda KARADAĞ