UZLAŞMA KOMİSYONUNUN HAZIRLADIĞI TASLAĞA STAR ULAŞTI
STAR, Anayasa Uzlaşma Komisyonu’nun 1 Mayıs’tan bu yana hazırladığı yeni anayasa taslak metnine ulaştı. Metinde şimdiye kadar tüm partilerin anlaşma sağladığı ilk iki madde “yeşile boyanarak” anlaşıldığı belirtilirken, parantez içine alınan ve görüşülen partilerin çekince koyduğu maddeler ise “kırmızıya boyanarak” geçti.
Taslak metinde bazı maddeler şöyle:
a)Temel İlkeler
İnsan onur ve haysiyeti:
Madde 1. İnsan onur ve haysiyeti insan haklarının ve anayasal düzenin temelidir. Devlet insan onur ve haysiyetiyle insanın maddi ve manevi varlığını geliştirme hakkına saygı duyar, bu değerleri korur ve önündeki tüm engelleri kaldırır.
- Temel hak ve hürriyetlerin niteliği:
Madde 2. Herkes kişiliğine bağlı dokunulmaz, devredilmez, vazgeçilmez temel hak ve hürriyetlere-özgürlüklere sahiptir. Temel hak ve hürriyetler özgürlükler bir bütündür ve birbirini tamamlar.
B)Kişi hak ve hürriyetleri
Madde 4. Herkes hayat hakkına sahiptir. Meşru müdafaa ve suçla mücadele esnasında kanunun cevaz verdiği durumlarda hayat hakkını ortadan kaldıracak ya da tehlikeye düşürecek ölçüde güç kullanımının kesinlikle zorunlu olması hali istisnadır.
- İnsanın maddi ve manevi varlığı, bütünlüğü ve korunması
Madde 5. Tıbbi zorunluluklar ya da kişinin aydınlatılarak rızası alınmak şartıyla kanunda açıkça belirtilen haller dışında, bilimsel ve tıbbi deneyler dahil, vücut bütünlüğüne dokunulamaz. İnsan bedeni (vücut bütünlüğü), organları (ve uzuvları) (doku), onur (şeref) ve haysiyetine aykırı bir şekilde metalaştırılamaz.
- İşkence, ve insanlık dışı muamele yasağı
Madde 6. İşkence insanlık dışı ve aşağılayıcı muamele yasaktır. Hürriyetlerin kısıtlanması ve cezaların infazı halleri dahil olmak üzere hiç kimseye insan onur ve haysiyetiyle bağdaşmayan bir ceza verilemez ve muamele yapılamaz.
- Kişi hürriyeti (özgürlüğü) ve güvenliği
Madde 9. Herkes kişi hürriyeti ve güvenliğine sahiptir. Aşağıda gösterilen hallerde dışında kimse kişi hürriyetinden mahrum bırakılamaz. Mahkemelerce verilmiş hürriyeti kısıtlayıcı cezaların ve güvenlik tedbirlerinin yerine getirilmesi, mahkemelerce verilmiş yakalama, ve tutuklama kararlarının yerine getirilmesi, kişinin kendisinin veya başkalarının hak ve hürriyetlerinin korunması amacıyla verilmiş mahkeme kararının veya kanunda öngörülen idari tedbirlerin yerine getirilmesi, usulüne aykırı şekilde ülkeye giren veya hakkında sınır dışı etme ya da iade kararı verilen kişinin yakalanması, gözaltına alınması veya tutuklanması, hakim kararı ile olur.
- Özel hayatın (yaşamın) ve aile hayatının (yaşamının) gizliliği ve korunması
Madde 10. Özel hayatın ve aile hayatının gizliliğine dokunulamaz. Herkes özel hayatına ve aile hayatına saygı gösterilmesi ve korunmasını isteme hakkına sahiptir.
- Kişisel bilgi ve verilerin korunması
Madde 11. Kişisel bilgi ve verilerin gizliliği esastır. Herkes, kişisel bilgi ve verilerin korunmasını isteme hakkına sahiptir. Bu hak; kişisel bilgi ve veriler konusunda bilgilendirilme, bunlara erişme, bunların düzeltilmesini veya silinmesini talep etme ve amaçları doğrultusunda kullanılıp kullanılmadığını öğrenmeyi de kapsar.
- Konut dokunulmazlığı
Madde 12. Herkes, konutuna ve işyerine yönelik hukuk dışı müdahale ve saldırılara karşı korunmayı talep etme hakkına sahiptir. İdari kolluğun genel sağlığın korunmasına ilişkin yetkileri saklı kalmak kaydıyla kimsenin konutunda kamuya açık olmayan özel işyerlerinde önleme araması yapılamaz.
- Haberleşme hürriyeti (özgürlüğü)
Madde 13. Milli güvenliğin, kamu düzeninin, genel ahlakın veya başkalarının hak ve hürriyetlerinin korunması veya makul şüphenin varlığı halinde suç işlenmesinin önlenmesi amacıyla usulüne göre verilmiş hakim kararı olmadıkça; ayrıca bu sebeplere ve adli soruşturma gereklerine bağlı olarak gecikmesinde sakınca bulunan hallerde kanunla yetkili kılınmış mercinin yazılı emri bulunmadıkça haberleşme engellenemez.
- Yerleşme ve seyahat hürriyeti
Madde 14. Seyahat hürriyeti igenel sağlığın korunması ve suç soruşturması veya kovuşturması sebepleriyle sınırlanabilir. Vatandaş sınır dışı edilemez ve yurda girme hakkında mahrum bırakılamaz. Yurtdışına çıkma hürriyeti ancak hakim kararına bağlı olarak sınırlanabilir.
YASAKTAN ÇOK HÜRRİYET
Temel Haklar ve Hürriyetler
Temel İlkeler
- İnsan onuru 8Temel hak ve hürriyetlerin kaynağı, niteliği ve bütünlüğü
- Eşitlik 8Ayrımcılık yasağı
Kişi hak ve Hürriyetleri
- Hayat hakkı 8Çocuk hakları
- İşkence eziyet kötü muamele yasağı
- Zorla çalıştırma yasağı
- Kişi hürriyeti ve güvenliği
- Özel hayatın gizliliği ve korunması
- Kişisel bilgi ve verilerin korunması
- Konut dokunulmazlığı
- Haberleşme hürriyeti.
- Din, vicdan ve inanç hürriyeti
- Düşünce ve ifade hürriyeti
- Eğitim ve öğrenim hakkı hürriyeti
- Bilim ve sanat hürriyeti
- Basın ve yayın hürriyeti
- Mülkiyet miras hakkı
- Temel hak ve hürriyetlerin sınırlanması
Düşünce kısıtlanamaz
- Düşünce ve ifade hürriyeti
Madde 16. Herkes düşünce kanaaat ve ifade hürriyetine sahiptir. Her ne sebeple olursa olsun kimse düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz. Düşünce ve kanaatleri sebebiyle kınanamaz ve suçlanamaz. Herkes düşünce ve kanaatlerini (BDP önerisi: tercih ettiği dilde) söz yazı, resim veya başka yollarla tek başına veya toplu olarak açıklama ve yayma hürriyetine sahiptir. Bu hürriyet,resmi makamların müdahalesi olmaksızın haber veya fikir alma ya da verme serbestliğini kapsar.
- Çalışma ve sözleşme hürriyeti
Madde 21. Herkes dilediği alanda çalışma ve sözleşme özgürlüğüne sahiptir. Özel teşebbüs kurmak serbesttir.
Nevin Bilgin/STAR
