Bu tasarı sendikalı işçiyi artıracak

ÇALIŞMA ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın, Türkiye’de yerlerde sürünen sendikal hayatı ayağa kaldırmak için hazırladığı Toplu İş İlişkileri yasa tasarısı Meclis Genel Kurulu’nda görüşülmeyi bekliyor. Yüzde 9’lara inen sendikalı işçi oranını artırmak için toplu sözleşme yapma şartı olan yüzde 10’luk işkolu barajını önce binde 5’e indiren ardından iş dünyasının tepkisiyle yüzde 3’e çıkaran tasarı çalışma hayatını tamamen değiştirecek. İş dünyasının ‘1980 öncesindeki kaotik ortamı getirir’ diye istemediği tasarı, sendikalı işçi sayısını artırmayı hedefliyor.

Toplam 10 milyon 400 bin çalışanın olduğu Türkiye’de 900 bin sendikalı çalışan bulunuyor. Ancak toplu sözleşmeden yararlanan çalışan sayısı ise sadece 570 bin kişi. Yani geriye kalan kesimin tamamı toplu iş sözleşmesi hakkından yoksun durumda. Yeni yasa tasarısı ise sendikalı olmayı ve işkolunda yetki almayı kolaylaştıracağı için çalışanlar açısından milad olacak.

İş dünyası ise çok sayıda sendika kurulacağı ve siyasi eylemler olacağı için yeni yasa tasarının çıkmasını istemiyor. 84 maddelik tasarının getirdiği en önemli değişikliklerden birisi birden çok işverene ait ve aynı işkolunda faaliyet gösteren işyerlerinde tek bir toplu iş sözleşmesi yapılmasının mümkün hale gelmesi. İşkolu sayısı da bu nedenle 28’den 18’e indirildi.

İşveren de bu nedenle her isteyenin sendika kurabileceği itirazında bulundu. Ancak tasarı komisyonlardayken bunun önüne geçmek için yetki alacak sendikanın en az 2 bin üyesinin olması şartı getirildi.

Tasarıya göre, bir işçi sendikasının işyeri veya işletme için toplu iş sözleşmesi yapması için 2 bin üyesinin bulunması, kurulu olduğu işkolunda ise çalışan işçilerin en az yüzde 1’nin üyesi olması, toplu iş sözleşmesinin kapsamına girecek işyerinde başvuru tarihinde çalışan işçilerin yarısından fazlasının, işletmede ise yüzde 40’nın üyesi olması şartı aranacak. Ayrıca, işletmenin sözleşme için işyerini bütün olarak dikkate alması ve yüzde 40 çoğunluğun buna göre hesaplanması şartı getirildi.

İş kolu yetki barajı tasarının yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 5 yıl süreyle Ekonomik ve Sosyal Konseye üye konfederasyonlara bağlı olan sendikalarda yüzde 1, olmayanlarda ise yüzde 3 olacak. Bakanlar Kurulu, oranı yüzde 3 ile binde 5 arasında değiştirebilecek.

Çalışma hayatı uzmanı Dr. Resul Kurt, tasarıyla sendika yöneticileri suç işlendiğinde sendika tüzel kişiliğinin sorumlu tutulmasının biteceğini belirtti. Yani tasarıyla suç işleyen yönetici sorumlu tutulması öngörüldüğünü belirtti. Kurt, sendika kuruculuk koşullarının da değiştiğini belirterek “Sendika kurucusunun fiilen çalışmasına gerek kalmıyor.

Yabancılar da sendika kurucusu olabilecek ve Türkçe okur-yazar olmasına gerek yok” dedi. İş dünyasının itiraz ettiği diğer bir madde de yabancıların sendika kurabilmesi kararı oldu. İşverenler bu maddenin ‘yabancı misyonerlerin’ Türkiye’de istediği gibi örgütlenebilmesinin yolunu açacağını belirtiyorlar.

TOPLU İş İlişkileri Yasası tasarısı Türkiye’deki sendikal faaliyetleri düzene koymasının yanı sıra uluslararası anlamda da önemli bir adım olacak. Türkiye’nin yıllar önce imza attığı uluslararası protokollerin gereğini bu tasarıyla yerine getirmesi gerekiyor.

Türkiye Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) 87. sayılı sendikal özgürlüğün önünü açan protokolü ve teşkilatlanma ve toplu pazarlık hakkını sağlayan maddelere imza atmışken, bu yasanın çıkmaması ve sendikalı sayısının azalması nedeniyle ILO’da kara listeye girme tehlikesiyle karşı karşıya kaldı.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Çalışma Genel Müdürü Ali Kemal Sayın, yasa tasarısıyla ilgili işverenin endişelerinin yersiz olduğunu asıl yasa çıkmazsa hem ihracatın hem de Türkiye’nin prestijinin tehlikeye gireceğini vurguladı.

Sayın “Bu yasanın Nisan ayı sonuna kadar yani bir an önce çıkarılması lazım. Eğer hemen çıkarılmazsa Türkiye’nin ‘özel paragraf’ denilen kara listeye girme tehlikesi var. Bu listenin maddi bir yaptırımı yok ama listede Marimar, Kolombiya, Swaziland gibi çok da demokratik bir yapıda olmayan üçüncü dünya ülkeleri bulunuyor” dedi.

Sayın, yasa çıkmadığı takdirde Avrupa Birliği ülkeleri şirketlerinin ‘Sizde sendika yok. Bu nedenle ihracatta haksız rekabet oluyor’ tarzında şikayetleri yapabileceklerini bunun da ihracatı etkileyeceğini söyledi.

Çalışma Genel Müdürü Ali Kemal Sayın “Avrupa Birliği ülkelerinde sendikalılık oranı yüzde 30’larda, toplu sözleşmeden yararlanna oranı ise yüzde 90’larda. Türkiye’de ise 11 milyon çalışan arasında sendikalı işçi sayısı 900 bin. Bunun 570 bini ise toplu sözleşmeden yararlanabiliyor” dedi.  Toplu İş İlişkileri yasa tasarının yasalaşmaması nedeniyle işçi istatistiklerini de açıklayamadıklarını belirten Genel Müdür Ali Kemal Sayın, bu nedenle de 500’e yakın sendikanın yetki alabilmek üzere beklediğini vurguladı. 

- Sendika üyeliği için noter şartı kaldırıldı. Bir işyerinin işkolu tespiti bakanlıkça yapılacak. Bu tespite 15 gün içinde dava açılabilecek. 

- ZİMMET, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama ve kaçakçılık suçlarından mahkûmiyeti bulunanlar, sendika kurucusu olamayacak. Sendika kurucusu olmak için işkolunda çalışma şartı kaldırılıyor.

- 15 yaşını dolduran çalışanlar işçi sendikalarına üye olabilecek. Sendikaya üye olmak serbest olacak. Hiç kimse sendikaya üye olmaya veya olmamaya zorlanamayacak.

- İŞÇİ veya işverenler, aynı işkolunda ve aynı zamanda birden çok sendikaya üye olamayacak. Ancak aynı işkolunda ve aynı zamanda farklı işverenlere ait işyerlerinde çalışan işçiler birden çok sendikaya üye olabilecek. Yardımcı işlerde çalışan işçiler de işyerinin girdiği işkolunda kurulu bir sendikaya üye olabilecek.

- SENDİKAYA üyelik, elektronik başvuru sistemine, e-devlet kapısı üzerinden üyelik başvurusunda bulunulması ve yetkili organın kabulü ile e-devlet kapısı üzerinden kazanılacak.

- HAKLI bir neden gösterilmeden üyelik başvurusu kabul edilmeyen işçiler, bu kararın kendilerine tebliğinden itibaren 30 gün içinde yetkili mahkemede dava açabilme hakkına sahip olacak. 

- ÜYELİK aidatının miktarı kuruluşların tüzüklerinde belirtilen usul ve esaslara göre genel kurul tarafından belirlenecek. Aidatı kesmeyen veya kesmesine rağmen bir ay içinde ilgili işçi sendikasına ödemeyen işveren, bildirim şartı aranmaksızın aidat miktarını bankalarca işletme kredilerine uygulanan en yüksek faiziyle ödemekle yükümlü olacak.

- HER üye, e-devlet kapısı üzerinden çekilme bildiriminde bulunmak suretiyle üyelikten ayrılabilecek. e-devlet kapısı üzerinden yapılan çekilme bildirimi, elektronik ortamda eşzamanlı olarak Bakanlığa ve sendikaya ulaşacak. Çekilme, bildirim tarihinden itibaren bir ay sonra geçerlilik kazanacak. Çekilenin bir aylık süre içinde başka bir sendikaya üye olması halinde yeni üyelik, bu sürenin bitimi tarihinde kazanılmış sayılacak. Sendika üyeliğinden çıkarılma kararı, genel kurulca verilecek. Çıkarılma kararına karşı üye otuz gün içinde yetkili mahkemeye itiraz edebilecek.

- SGK’DAN yaşlılık veya malullük aylığı ya da toptan ödeme alarak işten ayrılan işçilerin sendika üyeliği sona erecek. Ancak işyerinde çalışmaya devam edenler ile sendika veya şubelerinin yönetim, denetleme ve disiplin kurallarındaki görevleri sırasında yaşlılık veya malullük aylığı ya da toptan ödeme alanların üyeliği, görevleri süresince ve yeniden seçildikleri süre boyunca devam edecek.

- İŞÇİ kuruluşu ve şubelerinin organlarında görev almak üyeliği sona erdirmeyecek. İşçi sendikası üyesinin bir yılı geçmemek üzere işsiz kalması üyeliğini etkilemeyecek. 

- İŞÇİ kuruluşu yöneticiliği ve işyeri sendika temsilciliğinin güvenceleri de düzenleniyor. İşçilerin işe alınmaları; belli bir sendikaya girmeleri veya girmemeleri, belli bir sendikadaki üyeliği sürdürmeleri veya üyelikten çekilmeleri veya herhangi bir sendikaya üye olmaları veya olmamaları şartına bağlı tutulamayacak.

- İŞVEREN, bir sendikaya üye olan işçilerle sendika üyesi olmayan işçiler veya ayrı sendikalara üye olan işçiler arasında, çalışma şartları veya çalıştırmaya son verilmesi bakımından bir ayrım yapamayacak. 

- İŞVERENİN aykırı hareket etmesi halinde işçinin bir yıllık ücret tutarından az olmamak üzere sendikal tazminata hükmedilecek. Sendikal nedenlerden dolayı iş sözleşmesinin feshi halinde işçi, dava açma hakkına sahip olacak. Bu durumda sendikalı bir işçinin bir yıllık ücret tutarından az olmamak üzere sendikal tazminata hükmedilecek. Sendikal tazminat, işverenin işe başlatması veya başlatmaması şartına bağlı olmayacak.

- HAZIRLANAN yeni yasa tasarısıyla iş sözleşmesinin sendikal nedenle feshedildiği iddiası ile açılacak davada, feshin nedenini ispat yükümlülüğü de işverene ait olacak. Feshin işverenin ispat ettiği nedene dayanmadığını iddia eden işçi, feshin sendikal nedene dayandığını ispatla yükümlü olacak.



STAR