Denetçi adayı
TBMM Genel Kurulu, bildirim tarihinden itibaren 15 gün içinde başdenetçi seçimlerine başlayacak. Başdenetçi, gizli oyla seçilecek. Başdenetçi üye tamsayısının üçte iki çoğunluğuyla seçilecek.
Komisyon tarafından oluşturulacak alt komisyon; denetçi seçiminde başvuruda bulunan aday adayları arasından seçilecek denetçi sayısının 3 katı kadar adayı, başvuru süresinin bittiği tarihten itibaren 15 gün içinde belirleyecek. Komisyon, sonraki 15 gün içinde denetçi seçimlerini yapacak.
Seçimler, Kurum'un TBMM Başkanlığı'na başvurduğu tarihten itibaren en geç 90 gün içinde sonuçlandırılacak. Ancak bu süreler TBMM'nin tatilde veya ara vermesi sırasında işlemeyecek.
Hiçbir organ, makam, merci veya kişi, başdenetçi ve denetçilere görevleriyle ilgili olarak emir ve talimat veremeyecek, genelge gönderemeyecek, tavsiye ve telkinde bulunamayacak. Başdenetçi ve denetçiler görevlerini yerine getirirken tarafsızlık ilkesine uygun davranacak.
Kuruma illerde valilikler, ilçelerde kaymakamlıklar aracılığıyla başvuru yapılabilecek.
Dava açma süresi içinde yapılan başvuru, işlemeye başlamış olan dava açma süresini durduracak.
Başvurulardan herhangi bir ücret alınmayacak.
Bilgi ve belge isteme
Kurumun, istediği bilgi ve belgelerin, bu isteğin tebliğ edildiği tarihten itibaren 30 gün içinde verilmesi zorunlu olacak. Bu süre içinde istenen bilgi ve belgeleri haklı bir neden olmaksızın vermeyenler hakkında başdenetçi veya denetçinin başvurusu üzerine, disiplin soruşturması açılabilecek.
Devlet sırrı veya ticari sır niteliğindeki bilgi ve belgeler, yetkili mercilerin en üst makam veya kurulunca gerekçesi belirtilmek suretiyle verilmeyebilecek. Ancak, devlet sırrı niteliğindeki bilgi ve belgeler, başdenetçi veya görevlendireceği denetçi tarafından yerinde incelenebilecek.
Başdenetçi veya denetçiler, bilirkişi görevlendirebilecek. İnceleme ve araştırma konusuyla ilgili olarak başdenetçi, denetçiler veya uzmanlar, tanık ya da ilgili kişileri dinleyebilecek.
Başvurular, 6 ayda sonuçlandırılacak
Kamu Denetçiliği Kurumu, inceleme ve araştırmasını, başvuru tarihinden itibaren en geç 6 ay içinde sonuçlandıracak. Kurum, inceleme ve araştırma sonucunu ve varsa önerilerini ilgili merci ve başvurana bildirecek. Kurum, başvurana işleme karşı başvuru yollarını da gösterecek.
Başvurunun Kurum tarafından reddedilmesi halinde, durmuş olan dava açma süresi gerekçeli kararın ilgiliye tebliğinden itibaren kaldığı yerden işlemeye devam edecek.
Başvurunun Kurum tarafından yerinde görülerek kabul edilmesi halinde ilgili merci kurumun önerisi üzerine 30 gün içinde herhangi bir işlem tesis etmez veya eylemde bulunmaz ise durmuş olan dava açma süresi kaldığı yerden işlemeye başlayacak.
Kurumun inceleme ve araştırmasını başvuru tarihinden itibaren 6 ay içinde sonuçlandırılmaması halinde de durmuş olan dava açma süresi kaldığı yerden işleyecek.
Kurum'un, her takvim yılına ilişkin faaliyet ve önerilerini kapsayan raporu, Komisyon'a sunacak. Komisyon bu raporu ara verme ve tatil dönemleri hariç olmak üzere 2 ay içinde görüşüp kendi kanaat ve görüşlerini de içerecek şekilde özetleyerek Genel Kurul'a sunulmak üzere Meclis Başkanlığı'na gönderecek. Komisyon'un raporu, TBMM Genel Kurulu'nda ivedilikle görüşülecek.
Kurum'un yıllık raporu, ayrıca Resmi Gazete'de yayımlanarak kamuoyuna duyurulacak. Kurum açıklanmasında fayda gördüğü hususları yıllık raporu beklemeksizin her zaman kamuoyuna duyurulabilecek.
Kurumun gelirleri TBMM bütçesinden alınacak Hazine yardımı ve diğer gelirlerden oluşacak.
Yasaklar
Başdenetçi, denetçi, genel sekreter, uzman ve uzman yardımcıları ile diğer personel, siyasi partilere üye olamayacak, herhangi bir siyasi parti, kişi veya zümrenin yararını veya zararını hedef tutan davranışta bulunamayacak; görevlerini yerine getirirken dil, ırk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din ve mezhep ayırımı yapamayacak; görevleri nedeniyle herhangi bir şekilde öğrendikleri mesleki veya ticari sırları, görevlerinden ayrılmış olsalar bile açıklayamayacaklar, kendilerinin veya başkalarının yararına kullanamayacaklar.
Bu kişiler, kendilerinin, eşlerinin ve üçüncü derece de dahil kan ve kayın hısımlarının şikayetlerini inceleyemeyecek, bu görevleri süresince resmi veya özel hiçbir görev alamayacak, ticaretle uğraşamayacak. Bu kişilerin bilimsel yayınlarda bulunma, görevleri veya meslekleriyle ilgili davet edildikleri toplantılara katılma, derneklerde üyelik ve kar amacı gütmeyen kooperatiflerde ortaklıkları mümkün olacak.
Soruşturma, TBMM Başkanı'nın iznine bağlı
Başdenetçi ve denetçilerin görevleri nedeniyle suç işledikleri öne sürüldüğü takdirde, haklarında ceza soruşturması ve kovuşturması yapılabilmesi, TBMM Başkanı'nın iznine bağlı olacak. İzin verilmesi veya verilmemesine ilişkin karara karşı Danıştay'a itiraz edilebilecek. Bu kişiler hakkındaki hazırlık soruşturması, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı tarafından yapılacak, açılacak kamu davası Yargıtay'da görülecek. Temyiz merci, Yargıtay Ceza Genel Kurulu olacak.
Genel Sekreter, uzman ve uzman yardımcıları ile diğer personel hakkında ceza soruşturması ve kovuşturması yapılabilmesi de başdenetçinin iznine bağlı olacak ve karara itiraz mercii de Ankara Bölge İdare Mahkemesi olacak. bunlar ve diğer personel hakkında soruşturma, suçun işlendiği yer Cumhuriyet Başsavcısı veya görevlendirdiği Cumhuriyet savcısı tarafından yapılacak.
Başdenetçi ve denetçiler hakkında Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu'nda yer alan yaş haddi hükümleri uygulanmayacak
İstisnalar tartışıldı
Komisyon'da, Kurumun görev alanları dışında tutulan alanlar uzun süre tartışıldı, ancak kapsamla ilgili değişiklik yapılmadı.
CHP İstanbul Milletvekili Ali Özgündüz, cezanın infazına ilişkin kararların yargı kararları kapsamında değerlendirilmemesi gerektiğini belirterek, ''TSK'nın askeri nitelikteki faaliyetleri''nin de kamu denetçiliği kurumunun görev alanı içine alınmasını istedi.
BDP Batman Milletvekili Ayla Akat da ''Vesayet yetkisini kaldıralım diyorsunuz. Bu kanunlara da sirayet etmeli. İnsan hakları ihlallerinin en ciddi yaşandığı yerler TSK ve ceza infaz kurumlarıdır. Kamu denetçisinin görev alanı içine bunlar da alınmalı'' dedi.
MHP Konya Milletvekili Faruk Bal ise Cumhurbaşkanı'nın artık halk tarafından seçileceğini, bu nedenle halkın siyasi denetimine girmesi gerektiğini savundu. Komisyon Başkanı Kuzu'nun ''Diyelim ki Başbakan'ı atadı, o da mı denetlensin diyorsun. Olur mu böyle?'' sorusuna Bal, ''Buna siz karar verecekseniz niye tartışıyoruz'' karışılığını verdi.AA