Anayasa değişikliği paketinde sosyal hayatı doğrudan ilgilendiren birçok madde bulunuyor. Vatandaşın hakkını devlete karşı korumayı sağlayacak Kamu Denetçiliği Kurumu (ombudsmanlık) da bu düzenlemelerden biri. Referandumda 'evet' çıkması durumunda devlet kurumlarının her türlü işleminde haksızlığa, kötü muameleye uğrayan vatandaş, mahkemeye müracaat etmeden sorununu ombudsman aracılığıyla çözebilecek. Türkiye'de adının bile zor telaffuz edildiği ombudsmanlık, başta Avrupa olmak üzere birçok ülkede 'halkın avukatı' gibi çalışıyor. Ombudsmanlığın olduğu ülkede vatandaşlar, yüksek su faturasından köyündeki koyununun barınma sorununa, etnik ayrımcılıktan başörtüsü meselesine kadar her türlü istek ve şikâyetini ombudsmana götürebiliyor.
Devletle vatandaş arasında köprü vazifesi görecek olan ombudsmanlığın ülkelerdeki uygulamaları şöyle: KKTC'de bir vatandaş, evinde bir ay bulunmadığı halde yüksek miktarda su faturası geldiğini ombudsmana şikâyet ediyor. Durumu belediyeye bildirdiği halde sonuç alamadığını belirterek konunun çözümü için yardım istiyor. İncelemelerin ardından şikâyetçi vatandaş ile belediye yetkilileri arasında uzlaşma sağlanarak vatandaşın mağduriyeti gideriliyor. İsveç'te ise bir temizlik firmasında çalışan Müslüman bir kadın 'eteğinin boyu uzun' gerekçesiyle işten çıkartılıyor. Olayı soruşturan İsveç Ombudsmanlık Kurumu, firmaya 'etnik ayrımcılık' yaptığı gerekçesiyle 120 bin İsveç Kronu tazminat davası açıyor. Danimarka'da Philip Balmer isimli bir vatandaş, Taylandlı eşini, yabancılar yasasının sert uygulanmasından dolayı ülkeye getiremediğini belirtiyor. Konuyu inceleyen ombudsmanlık, vatandaşın Danimarka entegrasyon bakanına mektup yazdığını, ancak kanunun tanıdığı hakların vatandaşa iletilmediğini tespit ediyor. Bunun üzerine ombudsman, entegrasyon bakanının kanunu ihlal ettiğine karar veriyor. İspanyol bir vatandaş ise Avrupa Yatırım Bankası ve İspanyol hükümetinin ortaklaşa finanse ettiği 'Barcelona hızlı tren' projesini çevreye zarar verdiği gerekçesiyle Avrupa ombudsmanına şikâyet ediyor. Ombudsman, yaptığı inceleme sonucunda, hızlı tren projesinin bazı bölümlerinde 'çevresel etki değerlendirmesi' yapılmadığını tespit ediyor.
Demokrasinin olduğu her ülkede ombudsmanlık kurumunun olması gerektiğini belirten KKTC Yüksek Yönetim Ombudsmanı Feridun Önsav, Türkiye'de ombudsmanlık kurumunun olmamasının büyük eksiklik olduğunu dile getiriyor. Önsav, kuruma gelen şikâyetlerin yüzde 80'inin soruşturularak çözüldüğü bilgisini veriyor. Danimarka'da ombudsmanlık kurumu 1955 yılında kurulmuş. Danimarka ombudsmanı Hans Gammeltoft-Hansen, her yıl vatandaşlardan yaklaşık 4 bin şikâyet aldıklarını aktarıyor. 55 yıl boyunca ombudsmanlık merkezine gelen başvurulardan sadece bir şikâyetin neticesiz kaldığını belirtiyor. Avrupa'da, diğer ombudsmanların da üst kurumu olan Avrupa Ombudsmanlık Ofisi bulunuyor. Avrupa Birliği'nin kurum ve kuruluşlarındaki yönetim bozukluklarıyla ilgili şikâyetlerini inceliyor. Avrupa ombudsmanı, her yıl 3 binden fazla soruşturmayı yürütüyor. Yapılan başvuruların yaklaşık yüzde 80'inde çözüm, tavsiye ve tazmin kararı verilmesi sağlanmış.
Her demokratik devlette olmalı
Ombudsmanlık kurumunun ilk kurulduğu ülke olan İsveç'in Parlamento ombudsmanı Mats Melin, bu kurumun her demokratik devlette olması gerektiğini söyledi. Anayasa değişikliği paketinde de yer alan kamu denetçiliği ile ilgili Cihan'a konuşan Melin, "Ombudsman kamu hizmeti yapan kurum ve şahısların yasaların çizdiği sınırların dışına çıkmamasının teminatıdır, demokratik karar alma mekanizmasının da güvencesidir. Ombudsman, halkın temsilcisi Parlamento tarafından alınan kararlara kamu gücünü kullanan kurum, kuruluş ve şahısların uyup uymadığını denetler." dedi. Melin, İsveç'te kurum olarak askeriyeden polise, hapishanelerden bakanlıklara kadar her kurumu denetleme yetkileri olduğunu belirtti. İBRAHİM KAYA STOCKHOLM
