Türkiye Futbol Federasyonu, profesyonel futbolcuların statüsü ve transferleri başlıklı talimatının beşinci maddesinde profesyonel futbolcuyu; ‘Bir kulüple yazılı sözleşme yapmış olan ve kendisine futbol faaliyetleri kapsamında yaptığı harcamalardan daha fazla miktarda ödeme yapılan futbolcudur’ şeklinde tanımlamıştır. Bu tanımlamanın dışında kalan tüm futbolcular ise amatör futbolcu olarak nitelendirilmiştir. O halde, öncelikle, profesyonel futbolcuyu amatör futbolcudan ayıran noktanın; kariyeri için harcadığı sermayeden daha fazla kazancın kulüp tarafından kendisine ödenmesi noktasında gerçekleştiğini görüyoruz.
Taraflar ve borçları:
Profesyonel futbolcu sözleşmelerinin tarafları; lisanslı profesyonel futbolcu ile spor kulübü tüzel kişiliğidir. Futbolcunun borcu genel anlamda hizmet ilişkisine uymaktır, spesifik olarak ise; antrenörün talimatlarına uymak, geçerli bir sebebi olmadıkça (sakatlık gibi) idman ve maçlara katılmak, sağlık kontrollerinden geçmek, beslenme ve uyku programlarına uymaktır diyebiliriz. Spor kulübünün en önemli borcu ise ücret ödeme borcudur.
Profesyonel futbolcu sözleşmesinin hukuki niteliği:
Profesyonel futbolcu sözleşmelerinin hukuki niteliği itibariyle iş sözleşmesi veya hizmet sözleşmesi olduğu yönünde doktrinde tartışmalar vardır ancak 4857 sayılı iş kanunumuzun, istisnalar başlıklı 4. maddesinin, g bendinde, sporcular hakkında bu kanun hükümlerinin uygulanmayacağı belirtilmiştir. Bu sebep doğrultusunda, profesyonel futbolcu sözleşmesinin hukuki niteliğinin hizmet sözleşmesi olduğunu söyleyebiliriz.
Hizmet sözleşmesi, TBK 393. maddesinde belirtilmiştir.
Buna göre; hizmet sözleşmesi, işçinin işverene bağımlı olarak belirli veya belirli olmayan süreyle iş görmeyi ve işverenin de ona zamana veya yapılan işe göre ücret ödemeyi üstlendiği sözleşmedir.
İşçinin işverene bir hizmeti kısmi süreli olarak düzenli biçimde yerine getirmeyi üstlendiği sözleşmeler de hizmet sözleşmesidir.
Görüldüğü üzere hizmet sözleşmesi dört ana unsurdan meydana gelir, bunlar; iş görme, bağımlılık, zaman ve ücret unsurlarıdır. 1
Bir hizmet sözleşmesi olarak profesyonel futbolcu sözleşmesi:
Hizmet sözleşmesinin ana unsurlarını belirtmiştik. Bunlar; iş görme, bağımlılık, zaman ve ücret unsurlarıydı. Kurulması ise kanunda belirttiği üzere özel bir şekle tabi değildir. Şimdi bu unsurları profesyonel futbolculuk sözleşmesi bakımından değerlendirelim.
A-İş görme unsuru:
Hizmet sözleşmesinin ilk belirgin unsuru iş görme unsurudur. İhtiyaçların giderilmesine yönelik her türlü planlı, fiziki ve fikri veya hem fikri hem fiziki insan emeğine, iş görme denir. 2
Bu iş görme biçimi, yoğun bedeni emeği gerektirecek şekilde fiziki olabilir. Bir futbolcudan beklenen en önemli şeyler; müsabakalara çıkmak, takımına gol-asist katkısında bulunmak veya pozisyonunun gereklerini en iyi şekilde yerine getirmektir. Bu noktada bir futbolcunun, sezon içerisinde beklenen performansı gösterememesi, sözleşme kapsamında belirlenen bozucu şartı sağlayabilir.
B-Bağımlılık unsuru:
Hizmet sözleşmesi, bağımlılık ilişkisine dayanır. Bu sözleşmeyle işçi, ücret karşılığında belirli ya da belirsiz bir süre için iş sahibinin hizmetinde (emri altında) çalışma borcu altına girer. 3 Türk Borçlar kanununun 393. maddesinde bağımlılık unsuru şu şekilde belirtilmiştir; ‘Hizmet sözleşmesi, işçinin işverene ‘‘bağımlı’’ olarak belirli veya belirli olmayan süreyle iş görmeyi…’ kanun, iş ilişkisinde işçiden işverene, bağımlılık içerisinde hizmet etmesini beklemektedir.
Profesyonel futbolcunun, kendisiyle imzalanan sözleşmede, kararlaştırılan süre boyunca futbol kulübüne hizmet etmesini en genel şekliyle buna örnek verebiliriz.
Bunun dışında; futbolcunun belirlenen diyet programlarına uyması, kulübün imajını sarsacak her türlü eylemden uzak durması, talimat verilmesi durumunda basına belirli konularda açıklama yapmaktan kaçınması, gerektiği takdirde kulübün dil kurslarına katılması, belirlenen saatlerde uyuması, müsabaka öncesi takımla beraber ayarlanmış olan otel/tesislerde konaklaması gibi diğer, kanundan doğan yükümlülükleri de vardır.
C-Zaman unsuru:
Türk Borçlar Kanunu, 394. maddesinin 2. Fıkrasında, hizmet ilişkisinin zaman unsurunu şu şekilde tanımlamıştır: ‘Bir kimse, durumun gereklerine göre ancak ücret karşılığında yapılabilecek bir işi belli bir zaman için görür ve bu iş de işveren tarafından kabul edilirse, aralarında hizmet sözleşmesi kurulmuş sayılır.’
Kanunun tanımlamasında özel bir zaman aralığı bulunmamakla beraber kanun, durum ve şartlara göre değişkenlik gösterecek genel bir zaman tanımlamasından bahsetmektedir. Ücret karşılığında yapılacak bir işin belli bir zaman aralığında yapılması söz konusudur.
Profesyonel futbolcu ile kulüp arasında imzalanan transfer ya da kiralama sözleşmelerinde, zaman olmazsa olmaz bir unsurdur. Profesyonel Futbolcuların Statüsü ve Transferleri Talimatına göre sözleşme en fazla beş yıl süreli olabilmektedir. 4
Aynı talimata göre, 18 yaşın altındaki futbolcular ile imzalanacak sözleşmelerin süresi üç yıldan fazla olamaz.
Her halükarda sözleşmelerin bitiş tarihinin 30 Haziran olarak tespit edilmesi zorunludur. Sözleşme bitiş tarihinden sonra resmi müsabakaların devam etmesi halinde, sözleşmenin süresi müsabakaların bitimine kadar uzamış sayılır. (TFF.PFSTT-19.3)
D-Ücret unsuru:
TBK’nin 401. maddesine göre, “işveren, işçiye sözleşmede veya toplu iş sözleşmesinde belirlenen; sözleşmede hüküm bulunmayan hâllerde ise, asgari ücretten az olmamak üzere emsal ücreti ödemekle yükümlüdür.”
Profesyonel ile amatör futbolcu arasındaki temel ayrımın profesyonel futbolcunun ücrete hak kazanması olması sebebiyle profesyonel futbolcu sözleşmesinde ücret unsuru daha çok önem kazanmaktadır. 5
TFF tarafından çıkarılan PFSTT’nin 2/I-e düzenlemesine göre ücret, “profesyonel futbolcunun sözleşmedeki edimleri karşılığı hak kazandığı para ve para ile ölçülebilir diğer değerleri” ifade eder. PFSTT’nin 21. maddesine göre ise “ücret, sözleşmede belirlenmesi zorunlu olan ve futbolcuya aylık asgari ücret tutarının altında olmamak kaydıyla ödenen tutardır.” PFSTT’de ücret türlerine ilişkin detaylı açıklama yapılmamasına rağmen profesyonel futbolcu sözleşmelerinde çok çeşitli ücret türleri yer almaktadır. 6
Türkiye Futbol Federasyonu, yayınladığı örnek sözleşmede ücret unsurunu, ödemeler ve özel hükümler başlığı altında düzenlemiştir. Bu başlığın altında üç tane önemli alt başlık vardır. Bunlar; net aylık ücret, kulüp tarafından taahhüt edilen diğer ücretler ve ödeme şekli, özel hükümlerdir.
Profesyonel futbolcu sözleşmesinin içeriği:
Türkiye Futbol Federasyonu’nun resmi internet sitesinde belirttiği şekliyle örnek bir profesyonel futbolcu sözleşmesi şu başlıklardan oluşur:
Taraflar (Futbolcu ve kanuni temsilcinin bilgileri, varsa futbolcu temsilcisi ve kulüp adına hareket eden futbolcu temsilcisi bilgileri, kulüp bilgileri),
Sözleşmenin süresi,
Ödemeler ve özel hükümler,
Kulübün yükümlülükleri,
Futbolcunun yükümlülükleri,
Sözleşmede yapılacak değişiklikler (İşbu sözleşmeyi tadil eden anlaşmalar veya sözleşmeye yapılacak olan eklemeler yazılı olmadıkça tarafları bağlamaz),
Gizlilik,
Tebligat,
Uyuşmazlıklar,
Son hükümler,
Tarafların imzaları,
TFF tasdikine ait kısım (ek belge kontrolleri, TFF tarafından tasdik ve tescil edilmiştir onayı),
Sorumlu TFF bölge personeli ile sorumlu TFF bölge müdürünün adı, soyadı, imzaları.
Sözleşmenin sona ermesi:
Sözleşmenin sona ermesi çeşitli nedenlerle olabilmektedir. Bunlar: sözleşmede öngörülen sürenin dolması, futbolcunun ölümü, kulübün tüzel kişiliğinin sona ermesi, bozucu şartın gerçekleşmesi, karşılıklı sona erdirme, fesih yolu ve PFSTT’de öngörülen hallerdir. 7
PFSTT 27: Kulübün Fesih Hakkı
(1) Özellikle aşağıdaki haller sözleşmenin feshi için haklı neden teşkil eder:
a) Futbolcunun futbol faaliyeti dışında vaki hastalık veya istirahat halinin altı ayı aşması,
b) Futbolcunun en az altı ay müddetle kesinleşmiş hak mahrumiyeti veya müsabakadan men cezası almış olması,
c) Futbolcunun bu talimatın 25. maddesinde sayılan yükümlülüklerini ağır surette ihlal etmesi, d) Futbolcunun, Futbol Menajerleri ile Çalışma Talimatı’na aykırı davranışları nedeniyle kesinleşmiş en az 4 resmi müsabakadan men cezası almış olması. İlgili kulübün birinci fıkranın “c” bendi dışındaki hükümler uyarınca sözleşmenin derhal fesih hakkını kullanması için yukarıda yazılı hallerin gerçekleşmesinden ve/veya bu durumun öğrenilmesinden itibaren 30 gün içerisinde futbolcuya noterden göndereceği bir ihtarname ile sözleşmenin haklı nedenle feshedildiğini bildirmesi gerekmektedir. İlgili süre geçtikten sonra haklı nedenle fesih hakkı ortadan kalkar.
PFSTT 28: Futbolcunun Fesih Hakkı
(1) Kulübün, futbolcunun ücretlerini ödememesi halinde, futbolcu sözleşmesini feshetmek arzusunda ise, kulübüne ve bilgi için TFF’ye noterden keşide edeceği bir ihtarname ile ücretinin 30 gün içerisinde ödenmesini bildirmek zorundadır. Kulüp, söz konusu mehile rağmen ücretini ödemediği takdirde, futbolcu mehilin sona ermesinden itibaren ancak 7 gün içinde sözleşmesini feshedebilir.
(2) Kulüp sözleşmeden kaynaklanan diğer edimlerini yerine getirmemesi halinde, futbolcu sözleşmesini feshetmek arzusunda ise, kulübe noterden keşide edeceği bir ihtarname ile söz konusu ihlalin 30 günden az olmamak kaydıyla uygun bir süre içerisinde ortadan kaldırılmasını veya edimlerini yerine getirmesini bildirmek zorundadır. Kulüp, söz konusu mehile rağmen edimlerini yerine getirmez ve ihlalin ortadan kaldırılmasını sağlamaz ise futbolcu mehilin sona ermesinden itibaren ancak 7 gün içinde sözleşmesini feshedebilir.
(3) Yukarıdaki fıkralarda belirtilen süreler futbolcu aleyhine değiştirilemez.
(4) TFF, kendisine 1. fıkra kapsamında gönderilen ihtarnameyi tebliğ tarihinden itibaren en geç 7 gün içerisinde faks ya da herhangi bir şekilde kulübe bildirir. 1. fıkra kapsamındaki süreler TFF bildirimi ya da noter ihtarından kulübe hangisi daha erken tebliğ edilmiş ise onun tebliği tarihinden itibaren işlemeye başlar. Ayrıca TFF, kulübe yaptığı bildirimin tarihini gösterir belgeyi ihtarnameyi keşide eden futbolcuya ya da vekiline gönderir.
(5) 23 yaş üstü bir profesyonel futbolcu, sezon sonunda, kulübünün oynadığı resmi müsabakaların % 10’undan daha azında görevlendirildiği takdirde sözleşmesini sportif haklı sebeple feshetme hakkına sahip olabilir. Böyle bir fesih, futbolcunun durumu ve somut olayın şartları göz önüne alınarak değerlendirilir.
(6) Futbolcu, sportif haklı sebeple feshi kulübünün ilgili sezondaki son müsabakasından itibaren 15 gün içinde yapmak zorundadır.
Emre RASTGELDİ
--------------
1- 2 Fikret Eren, Borçlar hukuku özel hükümler, 8.baskı Yetkin, s.542
3 Tan Tahsin Zapata, Borçlar hukuku özel hükümler, 9.baskı, Savaş, s.192
4 İnönü üniversitesi, profesyonel futbolcu sözleşmeleri başlıklı sunumu.
5 Ali Tutar, profesyonel futbolcu sözleşmesinde ücret, Sakarya Üniversitesi-Sosyal Bilimler Enstitüsü, özel hukuk ana bilim dalı, yüksek lisans tezi, 2022
6 Ali Tutar, profesyonel futbolcu sözleşmesinde ücret, Sakarya Üniversitesi-Sosyal Bilimler Enstitüsü, özel hukuk ana bilim dalı, yüksek lisans tezi, 2022
7 Emirhan Çeviker, profesyonel futbolcu sözleşmesinin sona ermesi ve sona ermesinin sonuçları. İstanbul Üniversitesi- Sosyal Bilimler Enstitüsü, özel hukuk anabilim dalı, yüksek lisans tezi, 2018.
