Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru nedir, nasıl yapılır?

Röportaj: Nefes Yapım Sayın Fatih BUDAKOĞLU, bize kısaca kendinizi tanıtır mısınız? Memnuniyetle.. Bendeniz üç nesildir hukukçu bir aileden gelen ve halen bağımsız avukatlık vazifemizi İstanbul Kadıköy’de ifa eden bir avukatım. 1972’den beridir faaliyet gösteren ailemize ait hukuk ocağımızdan aldığımız mirasla yolumuza devam etmekteyiz. Bu nedenle de hakkımızda "çekirdekten hukukçu" diye bir kavram kullanılacaksa, bunun doğru olacağı kanaatindeyim. Ayrıca, bir kısım sivil toplum kuruluşlarında hukuk danışmanlığı yapmakla beraber ceza hukuku başta olmak üzere, Aile hukuku (boşanmalar v.s), iş hukuku, Anayasa hukuku, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi davaları ve icra hukuku gibi temel çalışma alanlarımızla hizmetlerimize yıllardır devam etmekteyiz. Ülkemizde anayasa tarihi ve bireysel başvurunun uygulanmaya başlama miladı hakkında bilgi verir misiniz? Ülkemizde anayasacılık hareketleri iki yüz yıl evveline dayanır. İlk yazılı anayasa 1876 yılında yapılmıştır. O tarihten bu yana 5 yazılı anayasamız olmuştur. Anayasa mahkemesinin ihdası ise 1960 darbesiyle 1960 anayasasıyla kurulmuştur. Anayasa yargısı 82 anayasası ile de devam etmiştir.1982 den bu yana 17 kez anayasa değişikliği olmuş olmasına rağmen en geniş ölçekte anayasa değişikliği 5982 sayılı kanun ile 2010 yılında değişiklikler kanunu ile olmuştur. Anayasa yargısının temel hedefi olan temel hak ve özgürlüklerin korunması işlevine yönelik olarak anayasa yargısını yönlendirecek nitelikteki değişiklik 2012 yılındaki referanduma dayanan değişiklik ile olmuştur. Bundan itibaren de 23 EYLÜL 2012’den itibaren iki yıllık hazırlık süresi dolmuş ve Anayasa Mahkemesi’ne temel hak ve özgürlükler üzerine başvuru yolu artık açılmıştır. Anayasa Mahkemesi’nin görev ve yetkileri hakkında biraz bilgi verir misiniz? Anayasa Mahkemesi öncelikli olarak kanunların, kanun hükmünde kararnamelerin ve TBMM iç tüzüğünün anayasaya şekil ve esas bakımlarından uygunluğunu denetlemektedir. Anayasal değişiklikleri ise anayasada öngörülen şekil bakımından denetleme görev ve yetkisine sahiptir. ANCAK 23 EYLÜL 2012’DEN İTİBAREN ANAYASA MAHKEMESİ’NİN TEMEL İŞLEVİ ARTIK BİREYSEL BAŞVURULARIN ANAYASAYA UYGUNLUĞUNU DENETLEMEK OLMUŞTUR. BU DA DEMOKRATİK ÜLKELERDE UYGULANDIĞI ŞEKLİNE UYGUNDUR. Ayrıca, Anayasa Mahkemesi’nin belli özel durumlarda Yüce Divan sıfatıyla da yargılama yapma yetkileri vardır. Bununla beraber Anayasa Mahkemesi, siyasi partilerin mali denetimleri, kapatılma durumları ve de ihtar gibi bir takım davaları da görmekle yetkili kılınmıştır. Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru ve de bireysel başvurunun özellikleri hakkında kısaca bilgi verir misiniz? Bireysel başvuru hakkı özetle temel hak ve özgürlükleri kamu gücünü kullanan kurumlar tarafından ihlal edilen kişiler tarafından başvurulan olağanüstü yargı yetkisinin kullanıldığı olağanüstü bir kanun yoludur. Anayasanın 148. maddesi esas alınarak bireyler Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne başvurmadan önce temel hak ve özgürlüklerinin ihlal edilmesiyle doğan zararlarının tazmini için Anayasa Mahkemesi’ne başvuru haklarını kullanabilirler ve kullanmalıdırlar. BURADA UNUTULMAMASI GEREKEN ANA HUSUS BİREYSEL BAŞVURU İLE AMAÇLANAN TEMEL BAŞVURU HAKKI, KAMU GÜCÜ DEDİĞİMİZ DEVLET ORGANLARI KULLANILARAK İHLAL EDİLEN TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERDİR.YANİ ŞAHISLAR ARASINDAKİ UYUŞMAZLIKLAR DEĞİLDİR. Burada amaçlanan husus mahkemelerin verdikleri kararları ile eğer bireylerin temel hak ve özgürlükleri yani güncel, aktüel ve telafisi zor hakları ihlal edilerek karar verilmesi halinde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne gitmeden bireylerin haklarının olağanüstü bir kanun yolu ile korunmasının sağlanmasıdır. Bu nedenle AİHM aldığı son bir kararla iki yıl süreyle Türkiye’den başvuru almamayı kabul etmiştir. BİREYSEL BAŞVURU HAKKINI KULLANMAK İÇİN ARANAN ŞARTLAR NELERDİR KISACA BİLGİ ALABİLİR MİYİZ? 6216 sayılı yasanın 46. maddesi gereğince; Öncelikle bireysel başvuru hakkını kullanacak kişilerin aktüel ve kişisel haklarının ihlal edildiğini düşünen bireyler başvurmalıdırlar. Kamu tüzel kişileri bu başvuru hakkına sahip değildirler. Bir de Türk vatandaşlarına tanınan haklar için yabancılar da başvuruda bulunabilirler. Yukarıda ifade ettiğimiz üzere kamu gücü eylem ve işlemlerine karşı yapılabilecek olan bu başvurular için kamu gücünden kastımızsa yasama, yürütme ve yargı organlarının yapmış olduğu eylem ve işlemleri kapsamaktadır. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesiyle temel hak ve özgürlüklerin neler olduğu hususları ise bir sıralama yapacak olursak, bunlar anayasada da yerini bulan temel haklar olarak; --Yaşam Hakkı, --İşkence ve Kötü Muamele Yasağı, --Kölelik ve Zorla Çalıştırma Yasağı, --Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği Hakkı, --Adil Yargılanma Hakkı, --Suç ve Cezaların Kanuniliği Hakkı, --Özel Yaşama, Aile Yaşamına, Konut ve Haberleşme Özgürlüğüne Saygı, --Düşünce, İfade, Din ve Vicdan Özgürlüğü Hakkı, --Örgütlenme ve Toplantı Özgürlüğü Hakkı, --Evlenme ve Aile Kurma Hakkı, --Etkili Başvuru Hakkı, --Ayrımcılık Yasağı, --Mülkiyet Hakkı, --Eğitim ve Öğrenim Hakkı, --Serbest Seçim Hakkı, Başlıca haklar olarak sıralanabilir. BİREYSEL BAŞVURU İÇİN BELLİ BİR SÜRE VE HARÇ VAR MIDIR? Evet, belli bir süre sınırlaması doğal olarak vardır. 6217 sayılı kanunun 47. maddesi gereğince; olağan kanun yollarının tüketildiği yani verilen kararların kesinleşmesinden itibaren temel hakları ihlal edilen bireyler 30 günlük süresi içerisinde başvurularını yapmalıdırlar. Eğer başvuru yapılamadığına ilişkin haklı bir mazeret söz konusu ise mazeretin kalktığı tarihten itibaren 15 gün içinde başvuruların yapılması gerekmektedir. Böyle durumlarda ise mazeretin kabul edilebilir olup olmadığının değerlendirilmesi ise esastır. Ayrıca, bireysel başvurularda halen bir çok vergi dairesinin haberi olmadığı üzere maalesef 150 TL tutarında da harç yatırılması ve bu harcın başvuru dosyasına eklenmesi gerekmektedir. Bireysel başvuru hakkını kullanmak isteyenler başvuru forumlarıyla ve ilgili bilgi ve belgeleriyle beraber harçlarını ödediklerine ilişkin alındı makbuzunu da ekleyip herhangi bir kanalıyla bulundukları yer adliyelerinde başvuruda bulunabilirler. Kaynak: HaberX