“Ayı Piyasası” “Ayı Tuzağı” “Dolar Ayıları” ve Manipülasyon Suçu

Finansal manipülasyon (hileli yönlendirme, güdümleme), iki temel anlamdadır:

1- İnsanları kandırarak bir menkul kıymeti almaya veya satmaya sevk etmeye veya menkul kıymetin fiyatını yapay bir seviyede tutmaya yönelik davranışlardır.

2- Menkul kıymet piyasalarında arz ve talebin serbest bir şekilde karşı karşıya gelerek fiyatları belirlemesine yönelik sürecin kasıtlı olarak engellenmesidir.

Ayı Piyasası ( Bearish Market)

Piyasaların düşüş yönünde hareket ettiği ve gelecekteki fiyatlar için de düşüş yönlü bir algının olduğu piyasa durumunu tanımlar. Bilindiği üzere piyasada fiyatlar arz ve talep dengesi ile belirlenir, bu durumda ayı piyasasında arzın, yani satıcıların çok fakat bunun karşılığında alıcıların az olduğu bir piyasa ortamı bulunmaktadır. Genellikle kısa süreli düşüşler için de “ayı piyasası” terimi kullanılsa da aslında “ayı piyasası” düşüş yönünde önemli bir trend değişikliğini ifade eder.

Ayı Piyasasının 3 aşamadan oluştuğu söylenebilir :

Birinci aşamada düşüş başlamadan önce, belirli bir doygunluğa ulaşan piyasada büyük yatırımcılar ellerindeki yatırım araçlarını azaltmak amacıyla satışa geçerler. Bu dağıtım aşamasının sonlarında artık düşüş başlar ve bu düşüş daha küçük yatırımcılarda panik havasının oluşmasına neden olur. Fiyatların tamamen dip yaptığı ve artık alıcıların piyasadan çekildiği ortamda kötü haberlerin etkisinin azalması ile beraber tekrar alımlar başlar. Piyasanın gördüğü en yüksek seviyeden %20 oranında düşmesi teknik olarak “ayı piyasasına” girildiği şeklinde tanımlanır. Uzun yıllardır kullanılan bu piyasa tabirinin “ayının pençeleriyle düşmanını aşağı doğru bastırmasından” geldiği düşünülmektedir.

Ayı piyasası kavramı sadece forex işlemleri için değil, bütün finansal piyasalar için (hisse senetleri, tahvil piyasası) sıkça kullanılan bir terimdir. Ayı piyasası, İngilizce bearish market olarak adlandırılmaktadır. Ayı piyasası, genellikle piyasaların karamsar durumda olduğu, fiyatların uzun bir süre daha düşüş trendinde olacağı beklentisi olduğu durumlarda kullanılır. Bir finansal ürünün ayı piyasasına girdiğini söylemek için, öncelikle ana trendin aşağı yönlü (düşüş trendi) olması gerekmektedir. Bununla birlikte eğer bir önceki tepe seviyesinden %20 aşağı yönlü bir hareket olması gerekmektedir.

Ayı piyasasının ne kadar süreceği hakkında genel bir kanı olmamakla birlikte, fiyatların uzun bir süre daha düşmeye devam edeceği beklenir. Ayı piyasası etkisi altındaki bir piyasada bulunan ürünlere talep azalmaktadır. Talep azaldığı için de kimse o ürünleri almak istememekte ve fiyatlar da düşmeye devam etmektedir.

Ayı Tuzağı (Bear Trap)

Ayı tuzağı, fiyat hareketlerinin yükseliş trendi (boğa piyasası) sona ermiş de düşüş başlamış yani ayı piyasasına girilmiş şeklinde yanlış algılanması sonucu oluşan durumu anlatır. Uzun vadeli yükselen trend içindeki kısa vadeli düşüş trendi ayı tuzağı, uzun vadeli alçalan trend içindeki kısa vadeli yükseliş ise boğa tuzağı olarak anılmaktadır.

Yükseliş trendinin sonlandığına dair yanıltıcı görünümdür. Boğa piyasasında yani yükselen bir piyasada teknik verilerin bozulması ve satışların artması ile beraber yatırımcıların artık yükselişin sonlandığına kanaat getirmesiyle ellerindeki varlıkları satışa geçmesi, fakat yatırımcıların belirli bir bölümünün satış yapması sonrasında fiyatların kısa sürede tekrar yükselişe geçmesi ve trendin devam etmesi şeklinde oluşmaktadır. Görüldüğü üzere ayı tuzağı bilinçli olarak piyasadaki diğer yatırımcıları satışa zorlayacak ve yükselişin tamamlandığına inandıracak koşulların sağlanması ile kurulmaktadır.

Genellikle yükseliş yönünde pozisyon almış “boğa” yatırımcıların belirli bir süreliğine, fiyatları önemli destek noktalarının altına sarkıtacak ve teknik görünümü bozacak şekilde düşüş yönünde pozisyon alarak “ayı” rolüne bürünmesi ile gerçekleşir. Bu yöntem ile yatırımcıların bir bölümü erken davranarak, ellerindeki varlıkları erken satar, ayı tuzağını kuran büyük yatırımcılar ise varlıkları daha ucuza satın almış olur.

Ayı Tuzağı, bir yatırımcının bir hisse veya endeks değerinde bir düşüş beklemesini isteyebilir ve varlık üzerinde kısa bir pozisyon almasını isteyebilir. Bununla birlikte, bu olay meydana geldiğinde, varlığın değeri düz kalır veya toparlanmaya başlar. Varlığa kısa vadede yatırımcının bir ayı tuzağına yakalandığı söylenir.

Bir düşüş eğiliminin tersine yanlış bir şekilde işaret edildiği bu durumun tersi, bir boğa tuzağı olarak bilinir.

Yatırımcılar genellikle piyasa trendlerini analiz etmek ve yatırım stratejilerini bilgilendirmek için teknik modellere güvenmektedir. Bir yatırımcı, yaptıkları karı elde etmek için derhal azalan bir varlık satabilirken, başka bir yatırımcı, bu varlığın fiyat seviyesinin belirli bir seviyeye düşmesinden sonra geri alma niyeti ile kısaltmaya çalışabilir.

Bu düşüş eğilimi kısa bir süre sonra asla gerçekleşmez veya tersine dönerse, fiyat tersine çevirme bir ayı tuzağı olarak tanımlanır. Ayı tuzaklarına yakalanan yatırımcılar çoğu işlem seansında bu kadar erken zaman geçirirler ve açılış çanı eğilimlerinin analizi, belirli bir varlığın değerinin ne zaman ve hangi saatte düştüğünü gösterir.

Teknik analistler ayı tuzaklarını tespit etmeye ve Fibonacci geri çekilmeleri, osilatörler ve fiyat ve hacim göstergeleri gibi çeşitli analitik araçları kullanarak bunları engellemeye çalışırlar. Bu araçlar, yatırımcıların bir varlığın mevcut fiyat eğiliminin meşru olup olmadığını anlamalarına ve tahmin etmelerine yardımcı olabilir.

Kısa Satış ve Ayı Tuzakları

Bir ayı, piyasa fiyatının düşmek üzere olduğuna inanan sermaye piyasalarındaki yatırımcı veya tüccardır. Ayılar ayrıca, bir sermaye piyasasının genel yönünün düşüşte olabileceğine de inanabilir. Düşüşlü bir yatırım stratejisi, bir varlığın fiyatındaki düşüşten kâr elde etmeye çalışmaktır ve yatırımcının uygulayabileceği bir yol, o varlık üzerinde kısa pozisyon almaktır.

Kısa pozisyon, bir varlığın hisselerini bir marj hesabı aracılığıyla bir komisyoncudan ödünç alan bir alım satım tekniğidir. Yatırımcı daha sonra, ödünç alınan hisseleri, fiyat düştüğünde geri satın alma niyeti ile satar. Bu stratejideki amaç, fiyattaki düşüşten kâr etmektir. Bir düşüşlü yatırımcı, fiyattaki düşüşü yanlış tespit ettiğinde, bir ayı tuzağına yakalanma riskini taşır.

Düşüş eğilimli kısa satıcılar, kayıpları en aza indirmek için fiyatlar yükseldikçe pozisyonlarını karşılamak zorunda kalmaktadır. Satın alma aktivitesindeki müteakip artış, varlığın fiyatındaki yukarı yönlü ivmeyi artırmaya devam edebilecek bir mitingi başlatabilir. Kısa süreli satıcılar kısa pozisyonlarını karşılamak için gerekli hisseleri satın aldıktan sonra, varlığın yukarı yönlü ivme azalmaya meyilli ve kısa satıcıyı güvencesiz konuma getirerek fiyattaki düşüş dönemine başlayabilir.

Kısa satıcılar, bir hisse veya endeksin değeri yükselmeye devam ettiğinde, zararlarını en üst düzeye çıkarırken veya bir marj çağrısını tetiklemede risk taşırlar. Bu pozisyonda yakalanan yatırımcılara, bir ayı tuzağından kaynaklanabilecek ağır kayıplara karşı önleyici bir önlem olarak işlem yaparken bir stop-loss emrini dikkate almaları tavsiye edilir.

6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu

Piyasa dolandırıcılığı

Madde 107- (1) Sermaye piyasası araçlarının fiyatlarına, fiyat değişimlerine, arz ve taleplerine ilişkin olarak yanlış veya yanıltıcı izlenim uyandırmak amacıyla alım veya satım yapanlar, emir verenler, emir iptal edenler, emir değiştirenler veya hesap hareketleri gerçekleştirenler iki yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin günden on bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılırlar . Ancak, bu suçtan dolayı verilecek olan adli para cezasının miktarı, suçun işlenmesi ile elde edilen menfaatten az olamaz.

(2) (Değişik: 27/3/2015-6637/11 md.) Sermaye piyasası araçlarının fiyatlarını, değerlerini veya yatırımcıların kararlarını etkilemek amacıyla yalan, yanlış veya yanıltıcı bilgi veren, söylenti çıkaran, haber veren, yorum yapan veya rapor hazırlayan ya da bunları yayan ve bu suretle menfaat sağlayanlar iki yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılırlar.

(3) Birinci fıkrada tanımlanan suçu işleyen kişi pişmanlık göstererek, beş yüz bin Türk Lirasından az olmamak üzere, elde ettiği veya elde edilmesine sebep olduğu menfaatin iki katı miktarı kadar parayı, Hazineye;

a) Henüz soruşturma başlamadan önce ödediği takdirde, hakkında cezaya hükmolunmaz.

b) Soruşturma evresinde ödediği takdirde, verilecek ceza yarısı oranında indirilir.

c) Kovuşturma evresinde hüküm verilinceye kadar ödediği takdirde, verilecek ceza üçte biri oranında indirilir.

Hukuki Değerlendirme

Ayı Tuzağı; genellikle yükseliş yönünde pozisyon almış “boğa” yatırımcıların belirli bir süreliğine, fiyatları önemli destek noktalarının altına sarkıtacak ve teknik görünümü bozacak şekilde düşüş yönünde pozisyon alarak “ayı” rolüne bürünmesi ile gerçekleşir.

Manipülasyon (hileli yönlendirme, güdümleme) olarak değerlendirilebilecek “Ayı Tuzağı (Bear Trap)” kuran Boğa Yatırımcıların;

SPK mevzuatı çerçevesinde, sermaye piyasası araçlarının fiyatlarına, fiyat değişimlerine, arz ve taleplerine ilişkin olarak yanlış veya yanıltıcı izlenim uyandırmak amacıyla alım veya satım yapan, emir veren, emir iptal eden, emir değiştiren veya hesap hareketleri gerçekleştiren kişiler olduklarının tespit edilmesi halinde bu kişiler;

İki yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin günden on bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılacaklardır.

KAYNAKÇA

https://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:JeE3qFB1sDsJ:https://tr.wikipedia.org/wiki/Finansal_manip%25C3%25BClasyon+&cd=3&hl=tr&ct=clnk&gl=tr

https://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:q7E_rHXuP4gJ:https://tr.wikipedia.org/wiki/Spek%25C3%25BClasyon+&cd=5&hl=tr&ct=clnk&gl=tr

http://piyasarehberi.org/sozluk/ayi-piyasasi

https://www.qnbfi.com/forex/forex-terimler-sozlugu/ayi-piyasasi-nedir

http://piyasarehberi.org/sozluk/ayi-tuzagi

https://www.parateknik.com/2018/11/ay-tuzag-nedir.html

http://www.mevzuat.gov.tr/Kanunlar.aspx