AYM'den iptal kararı: İhtiyati tedbirden doğan zarardan bakanlık sorumludur

Anayasa Mahkemesi (AYM), kapsamlı analiz için alınan numunelerin sonuçları çıkıncaya kadar, iş yerinin geçici olarak kapatılmasını da içeren ihtiyati tedbir kararlarında uğranılan zararlarda, "Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının sorumlu tutulamayacağı"nı öngören kanun hükmünü iptal etti.

Resmi Gazete'nin bugünkü sayısında yayımlanan karara göre, Yozgat İdare Mahkemesine, şikayet üzerine numune alınan bir iş yerinin 8 saat süreyle kapatılması ve yediemine teslim edilen gıdanın tüketim tarihinin geçmesi nedeniyle uğranılan zararın tazmini talebiyle dava açıldı.

Davayı gören mahkeme, 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanununun 26. maddesinde yer alan "İhtiyati tedbirlerin uygulanması sonucu Bakanlığa herhangi bir sorumluluk yüklenemez, Bakanlıktan herhangi bir tazminat talep edilemez." cümlesinin anayasaya aykırı olduğu gerekçesiyle iptal başvurusunda bulundu.

Başvuruyu inceleyen Yüksek Mahkeme, söz konusu kanun hükmünün iptaline karar verdi.

Kararın gerekçesinde, Anayasa'nın 125. maddesinde, "İdarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolu açıktır." ifadesinin yer aldığı hatırlatılarak, böylece idare edilenlerin, idarenin kanunsuz ve keyfi davranışlarına karşı korunduğu belirtildi.

"Geçici olarak üretimin durdurulması, piyasaya arzın, tüketimin engellenmesi, toplatma ve benzeri ihtiyati tedbirlerin" idari işlem niteliğinde olduğu ifade edilen gerekçede, itiraz konusu kuralda, idarenin işlemlerinin hukuka uygunluğunun denetlenmesinin engellendiği, bu işlemlere karşı yargı yolunun dolaylı olarak kapatıldığı kaydedildi.

"İdarenin mali sorumluluğu gerekir"

Gıda ve yemlerin üretiminin, dağıtımının, satışının ve tüketiminin durdurulması gibi ihtiyati tedbir uygulamalarında, tedbir uygulanan kişilerin maddi ve manevi zarara uğrayabileceğine işaret edilen gerekçede, şu değerlendirme yapıldı:

"Tedbir uygulanmasına yol açan genel sağlığa yönelik risk şüphesinin oluşmasına, tedbire maruz kalan kişinin kendisi sebep olmuş ise meydana gelen zarara bu kişinin katlanması gerektiğinde kuşku bulunmamaktadır. Ancak Bakanlıkça haksız ya da kusurlu şekilde uygulanan veya herhangi bir hukuka aykırılık bulunmasa dahi sonuçları itibariyle ilgilisine hakkaniyete aykırı biçimde külfet yükleyen zararlara yol açan ihtiyati tedbir uygulamaları söz konusu olabilir. Bu tür ihtiyati tedbirler nedeniyle meydana gelen zararların, idari işlemden doğan zarar niteliğinde olduğu ve Anayasa'nın 125. maddesinin yedinci fıkrası uyarınca idarenin mali sorumluluğunu gerektirdiği tartışmasızdır." (AA)

AYM'DEN YAPILAN BASIN DUYURUSU

İdari İşlemler Nedeniyle İdarenin Sorumlu Olmadığını Düzenleyen Kuralın İptali

Anayasa Mahkemesi 2/5/2018 tarihli toplantısında E.2018/2 numaralı dosyada 11/6/2010 tarihli ve 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu’nun 26. maddesinin (5) numaralı fıkrasının üçüncü cümlesinin iptaline karar vermiştir.

İtiraz Konusu Kural

5996 sayılı Kanun’un 26. maddesinin (5) numaralı fıkrasının birinci ve ikinci cümlelerinde; elde edilen bilgilerin değerlendirilmesi sonucunda herhangi bir gıda veya yemin insan ve hayvan sağlığı üzerinde zararlı bir etkisinin olması ihtimalinin belirmesine rağmen bilimsel belirsizliklerin devam etmesi durumunda, kapsamlı bir risk değerlendirmesine imkân sağlayacak daha fazla bilimsel veri elde edilinceye kadar Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının geçici olarak üretimin durdurulması, piyasaya arz, tüketimi engelleme, toplama ve benzeri ihtiyati tedbirlere başvurabileceği, ilgililerin Bakanlığın belirlediği ihtiyati tedbirlere uymasının zorunlu olduğu öngörülmüştür. İtiraz konusu üçüncü cümlede ise bu ihtiyati tedbirlerin uygulanması sonucu Bakanlığa herhangi bir sorumluluk yüklenemeyeceği ve Bakanlıktan herhangi bir tazminat talep edilemeyeceği hüküm altına alınmıştır.

Başvuru Gerekçeleri

Başvuru kararında idarenin sorumlu tutulamayacağını düzenleyen itiraz konusu kuralın Anayasa’nın 2. ve 125. maddelerine aykırı olduğu ileri sürülmüştür.

Mahkemenin Değerlendirmesi

Anayasa’nın 125. maddesinin birinci fıkrasında, idarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolunun açık olduğu; yedinci fıkrasında da idarenin kendi eylem ve işlemlerinden doğan zararı ödemekle yükümlü bulunduğu hüküm altına alınmıştır. Böylelikle idarenin hukuka bağlılığı, yargı denetimi sayesinde etkili biçimde sağlanmış ve idare edilenler, idarenin kanunsuz ve keyfî davranışlarına karşı korunmuştur. Anayasa’da sayılan istisnai hâller dışında idari eylem ve işlemlere karşı yargı yolunun kapatılabilmesi olanaklı değildir.

Anayasa’nın anılan hükmü, yetkili idare organlarının kamu hizmetlerini yürütmek üzere idari eylem ve işlem şeklinde ortaya koydukları tasarrufların kanunun koyduğu esas ve şekillere ve kanunun amacına uygun olarak yapılmış olup olmadığının yargı mercilerince incelenip değerlendirilmesini gerektirmektedir.

İtiraz konusu kural uyarınca uygulanması hâlinde sonuçlarından Bakanlığa herhangi bir sorumluluk yüklenemeyeceği ve Bakanlıktan herhangi bir tazminat talep edilemeyeceği belirtilen “geçici olarak üretimin durdurulması, piyasaya arz, tüketimi engelleme, toplatma ve benzeri ihtiyati tedbirler” şeklindeki işlemler idari işlem niteliğindedir.

İtiraz konusu kuralda Bakanlıkça uygulanacak ihtiyati tedbirlere karşı yargı yoluna başvurulamayacağı yolunda bir ifadeye yer verilmemekle birlikte ihtiyati tedbirlerin uygulanması nedeniyle Bakanlığa herhangi bir sorumluluk yüklenemeyeceğinin ve Bakanlıktan herhangi bir tazminat talep edilemeyeceğinin öngörülmesi suretiyle söz konusu ihtiyati tedbirler nedeniyle açılacak davalarda idarenin işlemlerinin hukuka uygunluğunun denetlenmesi engellenmekte, bu işlemlere karşı yargı yolu dolaylı olarak kapatılmaktadır.

Öte yandan Anayasa’da idarenin kendi eylem ve işlemlerinden doğan zararı ödemekle yükümlü olduğu belirtilmesine rağmen yargı yolunu kapatan itiraz konusu kural aynı zamanda idarenin uyguladığı ihtiyati tedbirlerden dolayı zarara uğrayan ilgililerin söz konusu zararlarının tazminini de olanaksız kılmaktadır.

Anayasa Mahkemesi, açıklanan gerekçelerle Anayasa’nın 125. maddesine aykırı bulunan itiraz konusu kuralın iptaline karar vermiştir.

AYM'den iptal kararı: İhtiyati tedbirden doğan zarardan bakanlık sorumludur

2002'DE 1231 OLAN NOTERLİK SAYISI 2 BİN 385'E ULAŞTI

Adalet Bakanı Yılmaz Tunç: 2 bin 449 yeni mahkeme kurduk

TBMM Genel Kurulu'nda 'Maden Kanunu' kabul edildi

TBB'nin, deprem sırasında bant daraltılmasına ilişkin yaptığı bilgi edinme başvurusuna BTK'nın yanıtını mahkeme haksız buldu

TBB, SİGORTACILIKTA TAHKİME İLİŞKİN YÖNETMELİKTEKİ BAZI DEĞİŞİKLİKLERİN İPTALİ İÇİN DANIŞTAY'A BAŞVURDU