Özet
Bu makale, 14.08.2025 tarihli Cebrî İcra Kanun Taslağı’nın icra hukukuna getirdiği yeniliklerinin bir bölümünü inceleme konusu yapmaktadır. Taslak, özellikle hacze iştirak, aciz belgeleri, haciz tutanağı, satış usulleri, mükellefiyetler listesi, kıymet takdiri, satış ilanı ve ihalenin iptali gibi kritik alanlarda mevcut 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu’ndaki dağınık ve yetersiz hükümleri sistematik bir bütünlük içinde yeniden düzenlemeyi hedeflemektedir. Çalışmada, taslağın 199. maddeden itibaren getirdiği düzenlemeler detaylı bir şekilde ele alarak, şeffaflık, hız, güvenlik ve modernizasyon ilkeleri doğrultusunda icra sistemine sağladığı katkılar incelenmektedir. Özellikle elektronik satış usulleri, taksitlendirme kolaylıkları ve kıymet takdirindeki güncellemeler, icra hukukunu çağdaş ihtiyaçlara uyumlu hale getirme potansiyeli taşımaktadır.
1. Giriş
Türk icra ve iflas hukuku, 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu ile düzenlenmektedir. Ancak, değişen ekonomik ve sosyal koşullar ile dijitalleşmenin getirdiği ihtiyaçlar, mevcut kanunda önemli güncellemelerin yapılmasını zorunlu kılmaktadır. Bu kapsamda hazırlanan 14.08.2025 tarihli Cebrî İcra Kanun Taslağı, icra süreçlerinde önemli yenilikler öngörmektedir.
Bu makale, taslağın 199. maddesinden başlayarak hacze iştirak, haciz tutanağı, aciz belgeleri, taksit sözleşmeleri, haczedilen alacakların devri, elbirliği mülkiyetinde payların satışı ve kayden izlenen sermaye piyasası araçlarının satışına ilişkin düzenlemeleri ele almaktadır.
Ayrıca, 218. maddeden itibaren mükellefiyetler listesi, kıymet takdiri, artırma şartnamesi, satış usulü ve ilanı, elektronik açık artırma ile ihalenin iptali gibi konulara odaklanarak, taslağın icra hukuku sistemine getirdiği çağdaş yaklaşımları ve uygulama kolaylıklarını değerlendirmeyi amaçlamaktadır.
2. Haciz İşlemlerinde Yenilikler
2.1. Hacze İştirak (Madde 199) Taslak Madde 199, borçlunun eşi, çocukları ve vesayet altındaki kişiler gibi yakınlarının alacakları için önceden icra takibi yapılmasına gerek kalmaksızın hacze iştirak imkânı sağlamaktadır (Madde 199). Mevcut Kanun’un 101. maddesindeki düzenlemeyi genişleterek, iştirak süresini ihale bedelinin icra dairesi hesabına yatırılıncaya kadar uzatmıştır. Ayrıca, dava açma usulü basit yargılama usulüne bağlanarak uygulamadaki belirsizlikler giderilmiştir (Madde 199).
2.2. Haciz Tutanağı ve Bildirim (Madde 200-202) Taslak Madde 200, haciz sırasında düzenlenecek tutanağın içeriğini detaylı olarak belirtmektedir (Madde 200). Borçluya haczedilmezlik şikâyeti hakkı tanınmış ve bu hakkın bir hafta içinde kullanılması düzenlenmiştir (Madde 200). Madde 201, tutanağın taraflara derhâl tebliğini öngörerek mevcut Kanun’daki "davet" usulünü kaldırmıştır (Madde 201). Madde 202 ise, yeni alacaklıların hacze iştiraki halinde yapılacak tebligatları düzenleyerek şeffaflığı artırmayı hedeflemektedir (Madde 202).
3. Aciz Belgeleri ve Taksit Sözleşmelerine İlişkin Düzenlemeler
3.1. Aciz Belgeleri (Madde 203-204)
Taslak Madde 203, kesin ve geçici aciz belgeleri arasındaki ayrımı netleştirmiştir (Madde 203). İcra dairesi, borçlunun malvarlığı araştırmasını tamamladıktan sonra resen aciz belgesi düzenleyebilecektir (Madde 203). Bu düzenleme, mevcut 2004 sayılı İİK’daki aciz vesikasına ilişkin hükümlerle kıyaslandığında önemli bir gelişim göstermektedir. Zira, mevcut 2004 sayılı İİK’nın 105. maddesi, haczi kabil mal bulunmadığına dair haciz tutanağının aciz vesikası hükmünde sayılmasını düzenlemekte, bu durum borçlunun gerçek mal varlığı durumunu yansıtmaması ve tasarrufun iptali davalarına zemin hazırlaması nedeniyle mülkiyet hakkı ve adil yargılanma hakkının ihlaline yol açtığı gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi’ne taşınmıştır. (AYM. Esas Sayısı : 2024/97 Karar Sayısı : 2024/234) İİK m. 143/2'deki "ile 105. maddedeki vesika" ibaresi de benzer şekilde söz konusu kararda eleştirilmektedir .
Taslağın getirdiği yeni düzenleme, icra dairelerinin daha kapsamlı bir malvarlığı araştırması yapma zorunluluğu ile bu tür sorunların önüne geçmeyi amaçlamaktadır. Madde 204, borçlunun taksitle ödeme taahhüdünü düzenlemekte ve mevcut Kanun’daki 4 taksit sınırını 6 taksite çıkararak borçluya daha geniş ödeme kolaylığı sağlamaktadır (Madde 204).
3.2. Taksit Sözleşmeleri (Madde 205-206)
Taslak Madde 205, borçlu ve alacaklının icra dairesinde veya haciz mahallinde taksit sözleşmesi yapabilmesini öngörmektedir (Madde 205). Bu sözleşmelerde toplam sürenin 10 yılı aşamayacağı hükme bağlanmıştır (Madde 205). Madde 206, taksit sözleşmelerinin damga vergisinden muaf olduğunu ve ihlali halinde disiplin yaptırımı uygulanacağını düzenlemektedir (Madde 206).
4. Alacakların Devri ve Mülkiyet Konularında Yenilikler 4.1. Haczedilen Alacakların Devri (Madde 207-208)
Taslak Madde 207, borçlunun borsada fiyatı olmayan alacaklarının alacaklılara ödeme yerine devrini düzenlemektedir (Madde 207). Madde 208 ise, alacaklıların kabulü halinde üçüncü kişilerdeki alacakların tahsil amacıyla devrini öngörmektedir. Bu durumda icra dairesi alacaklıya yetki belgesi verir ve dava açma süresi 1 ay ile sınırlandırılır (Madde 207-208).
4.2. Elbirliği Mülkiyetinde Payların Satışı (Madde 209)
Taslak Madde 209, elbirliği mülkiyetine konu malların satışını düzenlemektedir (Madde 209). Alacaklıya, paylı mülkiyete dönüştürme veya ortaklığın giderilmesi davası açma yetkisi verilmiştir. Bu dava açılmazsa satış talebi düşmektedir (Madde 209).
4.3. Kayden İzlenen Sermaye Piyasası Araçları (Madde 210)
Taslak Madde 210, kayden izlenen sermaye piyasası araçlarının satışını özel olarak düzenleyerek, Borsa İstanbul ve Türkiye Ürün İhtisas Borsası üzerinden satış yapılmasını öngörmektedir (Madde 210). Bu düzenleme, mevcut Kanun’da bulunmayan modern bir yaklaşımdır (Madde 210).
5. Satış Usulleri ve Haczin Sona Ermesi 5.1. Satış Usulleri (Madde 212-215)
Taslak Madde 212, satış türlerini üçlü bir sistemle düzenlemiştir: elektronik açık artırma, rızai satış ve pazarlık usulü satış (Madde 212). Bu çeşitlilik, mevcut Kanun’daki sınırlı düzenlemelere göre önemli bir yeniliktir (Madde 212). Madde 215, satış giderlerinin peşin yatırılmasını zorunlu kılarak sürecin hızlanmasını sağlamaktadır (Madde 215). Özellikle motorlu araçlarda muhafaza ve satış giderlerinin birlikte yatırılması şartı getirilmiştir (Madde 215).
5.2. Haczin Kalkması (Madde 216)
Taslak Madde 216, satış talep edilmezse haczin kalkacağını ve aynı takipte aynı malın tekrar haczedilemeyeceğini düzenlemektedir (Madde 216). Bu hüküm, kötüye kullanımı önlemeyi amaçlamaktadır (Madde 216).
5.3. Ticari ve Ekonomik Bütünlük (Madde 217)
Taslak Madde 217, ticari ve ekonomik bütünlük arz eden malların bir bütün olarak satılmasını öngörmektedir (Madde 217). Bu, işletmenin devamlılığını ve ekonomiye katkısını gözeten modern bir yaklaşımdır (Madde 217).
6. Mükellefiyetler, Kıymet Takdiri ve Satış İlanı Süreçleri
6.1. Mükellefiyetler Listesi (Madde 218-219)
Taslak Madde 218, haczedilen malın resmî sicilinde kayıtlı veya resmî senede dayalı tüm mükellefiyetlerin icra dairesince liste halinde çıkarılmasını öngörmektedir (Madde 218). Bu liste, borçlu ve alacaklıya tebliğ edilerek bir hafta içinde itiraz imkânı tanınmaktadır (Madde 218). Madde 219 ise, kıymet takdirinden sonra bildirilen mükellefiyetlerin malın değerini etkilemesi halinde yeniden kıymet takdiri yapılmasını düzenlemektedir (Madde 219). Bu rapor, yalnızca taraflara değil, rehinli alacaklılara ve ortaklığın giderilmesi satışlarında ortaklara tebliğ edilir. Bu nedenle ortaklığın giderilmesi yoluyla yapılan satışlarda ortaklara da tebliğ edilerek şeffaflık artırılmıştır (Madde 219).
6.2. Kıymet Takdirine İlişkin Şikâyet (Madde 220-222)
Taslak Madde 220, kıymet takdirine karşı şikâyet süresini bir hafta olarak belirlemiş ve süresinde şikâyet etmeyenlerin bu hususu ihalenin iptali sebebi olarak ileri süremeyeceğini düzenlemiştir (Madde 220). Madde 221, şikâyet incelemesinde eksik giderlerin tamamlanması için bir haftalık kesin süre öngörmüş, ayrıca kıymet takdirinin keşif tarihindeki değer esas alınarak yapılacağını hükme bağlamıştır (Madde 221). Madde 222, kıymet takdirinin geçerlilik süresini iki yıldan bir yıla indirmiştir (Madde 222).
Ayrıca, ekonomik kriz gibi yeni istisnalar eklenmiş ve yeniden haciz halinde eski kıymet takdirinin bir yıl geçmedikçe yenilenemeyeceği düzenlenmiştir (Madde 222).
7. İhale Süreci ve İhalenin İptali
7.1. Artırma Şartnamesi ve Katılım Şartları (Madde 223-224)
Taslak Madde 223, artırma şartnamesinde yer alması gereken hususları ayrıntılı şekilde düzenlemiştir (Madde 223). Satılacak malın cinsi, niteliği, görselleri, tapu bilgileri ve mükellefiyetler listesi şartnameye eklenmek zorundadır (Madde 223). Madde 224, artırmaya katılacakların teminat yatırma, temsilciyle katılma ve müşterek alıcı olma şartlarını detaylandırmıştır (Madde 224). Teminatın nakit veya kesin banka teminat mektubu olması zorunlu hale getirilmiştir (Madde 224).
7.2. Satış Usulü ve İlan (Madde 225-232)
Taslak Madde 225, satış usulü ve sonuçlarını şartnameye bağlamış; ihalenin elektronik ortamda yapılacağını, asgari ihale bedelini ve satışın sonuçlarını ayrıntılı şekilde düzenlemiştir (Madde 225). Madde 227, satış ilanının şeklini icra dairesinin takdirine bırakmış, gazete ilanı zorunluluğunu kaldırmıştır (Madde 227). Madde 228, elektronik satış portalında ilanı zorunlu hale getirmiştir (Madde 228). İlan, artırmadan en az iki hafta önce yapılacak ve artırma bitimine kadar erişime açık tutulacaktır (Madde 228). Madde 229, gazete ilanını opsiyonel hale getirmiş, elektronik portala yönlendirmeyi zorunlu kılmıştır (Madde 229). Madde 232, satış ilanının tebliğinde adres kayıt sistemini esas almış ve ayrıca adres araştırması yapılmayacağını düzenlemiştir (Madde 232). Bu, tebligat süreçlerini hızlandıran önemli bir yeniliktir (Madde 232).
7.3. Elektronik Açık Artırma ve Güvenlik (Madde 233-235)
Taslak Madde 233, elektronik açık artırmanın usulünü düzenlemiş; teklif süresini bir hafta olarak belirlemiş, altın ve değerli madenler için bu süreyi bir günle sınırlamıştır (Madde 233). Ayrıca, tekliflerin gizliliği ve artırmanın son dakikalarında otomatik uzatma sistemi getirilmiştir (Madde 233). Madde 234, elektronik satış portalına müdahaleyi önlemek için üç yıla kadar erişim engeli ve icra ceza mahkemesine başvuru imkânı tanımaktadır (Madde 234). Madde 235, teknik sebeplerle artırmanın son dakikalarında teklif verilememesi halinde artırmanın bir gün uzatılmasını düzenlemiştir (Madde 235).
7.4. İhalenin İptali (Madde 255-257)
Taslak Madde 255, mevcut Kanun’daki "fesih" kavramı yerine "iptal" kavramını benimsemiştir (Madde 255). İptal talep edebilecek kişiler genişletilmiş, süreler elektronik ilan tarihine bağlanmış ve şikâyet süresi bir yıl ile sınırlandırılmıştır (Madde 255). Madde 256, ihalenin iptali talebinde nispi harç ve %5 teminat zorunluluğu getirmiştir (Madde 256). Bu, kötü niyetli başvuruları caydırmayı amaçlamaktadır (Madde 256). Madde 257, ihalenin iptali talebinin reddi halinde şikâyet edenin ihale bedelinin %10’una kadar para cezasına mahkûm edileceğini düzenlemiştir (Madde 257). Ayrıca, kararın maddi anlamda kesin hüküm teşkil edeceği hükme bağlanmıştır (Madde 257).
8. Sonuç
Cebrî İcra Kanun Taslağı’nın 199. maddeden itibaren getirdiği düzenlemeler, icra hukukunda şeffaflık, hız, güvenlik ve modernizasyon sağlamaktadır. Hacze iştirak kurallarının netleştirilmesi, aciz belgelerinin ayrımı, taksitlendirme kolaylıkları, kayden izlenen araçların satışına ilişkin hükümler ve elektronik satış usulleri, icra hukukunu çağdaş ihtiyaçlara uyumlu hale getirmektedir. Kıymet takdirinin süresinin kısaltılması, elektronik satış portalının zorunlu hale getirilmesi, artırma şartlarının ayrıntılı düzenlenmesi ve ihalenin iptali usulünün netleştirilmesi, uygulamada yaşanan sorunlara çözüm getirmeyi hedeflemektedir. Bu düzenlemeler, hem alacaklı hem de borçlu haklarını dengeleyen, dijitalleşmeye uyumlu ve etkin bir icra sistemi inşa etme potansiyeli taşımaktadır.
>> CEBRÎ İCRA KANUN TASLAĞI’NIN 14.08.2025 TARİHLİ YENİLİKLERİ 1: KURUMSAL YAPIDAN USUL HÜKÜMLERİNE SİSTEMATİK BİR REFORM
Kaynakça:
1. (Madde 199) 2. (Madde 200) 3. (Madde 201) 4. (Madde 202) 5. (Madde 203) 6. (Madde 204) 7. (Madde 205) 8. (Madde 206) 9. (Madde 207-208) 10. (Madde 209) 11. (Madde 210) 12. (Madde 212) 13. (Madde 215) 14. (Madde 216) 15. (Madde 217) 16. (Madde 218) 17. (Madde 219) 18. (Madde 220) 19. (Madde 221) 20. (Madde 222) 21. (Madde 223) 22. (Madde 224) 23. (Madde 225) 24. (Madde 227) 25. (Madde 228) 26. (Madde 229) 27. (Madde 232) 28. (Madde 233) 29. (Madde 234) 30. (Madde 235) 31. (Madde 255) 32. (Madde 256) 33. (Madde 257)