"İçtihat Metni"
T.C.
D A N I Ş T A Y
DÖRDÜNCÜ DAİRE
Esas No : 2023/12949
Karar No : 2025/1978
TEMYİZ EDEN TARAFLAR : 1- (DAVACI) ...
VEKİLİ : Av. ...
2- (DAVALI) ... Genel Müdürlüğü
VEKİLİ : Av. ...
İSTEMİN KONUSU: ... Bölge İdare Mahkemesi ...... İdare Dava Dairesinin ...tarih ve E:..., K:... sayılı kararının taraflarca aleyhlerine olan hüküm fıkralarının bozulması istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ:
Dava konusu istem: Mersin Tarsus Arazi Toplulaştırma ve Tarla İçi Geliştirme Hizmetleri Projesi kapsamında Mersin ili, ... ilçesi, ... (...) köyünde yapılan toplulaştırma işleminin ..., ..., ... ve ... parsel sayılı taşınmazlara ilişkin kısmının iptali, tapu ve kadastro kayıtlarına şerh konulması, "Tescile Esas Parselasyon Haritası" ile "Parsel Sıralı Liste"nin bir örneğinin verilmesi istemiyle yaptığı başvurunun reddine dair DSİ Genel Müdürlüğü 6. Bölge Müdürlüğü'nün ... tarih ve ... sayılı işlemi ile "Mersin Tarsus AT ve TİGH Projesi Kürtmusa Mahallesi Tescile Esas Parselasyon Haritasının iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: ... İdare Mahkemesince verilen ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararda; ... nolu parsele yönelik kısım yönünden incelendiğinde; dava dosyasındaki bilgi ve belgeler ile bilirkişi raporundaki tespitlerin birlikte değerlendirilmesinden; dava konusu toplulaştırma sonrasında davacının ... nolu parsele paydaş edilmesinde bir sorun bulunmamakla birlikte, parselin Kanal işlevli bir taşınmaz olduğu, sonradan kamulaştırılacak bir parsel olduğu, söz konusu parsel içinde kısmen fiilen kullanılan yol ve drenaj kanalının mevcut olduğu, parselin topografik ve mevcut yapısı itibariyle, tarımsal açıdan diğer parsellerden daha az verimli bir parsel olmasına rağmen, parsel değer endeksinin diğer parsellerden daha yüksek olarak belirlendiği, tarımsal açıdan daha kıymetli bir taşınmaz gibi değerlendirmeye alındığı, bu şekilde davacıdan daha fazla KYP kesintisine neden olunduğu, bu durumun ise davacı yönünden hak kaybına neden olduğu ve dolayısıyla dava konusu toplulaştırma işleminin, ... nolu parselin değer endeksi belirlenmesine yönelik kısmının hukuka ve hakkaniyete aykırı olduğu sonucuna varıldığı, dava konusu toplulaştırma işlemi, işbu davaya konu diğer parsellere ilişkin kısımlar yönünden incelendiğinde ise; dava dosyasındaki bilgi ve belgeler ile bilirkişi raporundaki tespitlerin birlikte değerlendirilmesinden; davaya konu ... ve ... nolu parsellerin çok büyük bir kısmının ..., ..., ... nolu kadastro parselleri üzerinde oluşturulduğu, anılan kadastro parselleri üzerinde ayrıca imar yolları öngörüldüğü, davacının annesine ait olan ..., ..., ... nolu parsellerden kaynaklanan hakedişinin müstakil olarak verildiği, ..., ... nolu parsellerin tamamına yakın bir kısmının bu parseller üzerinde oluşturulduğu, özellikle kendi yerinde oluşturulan .../..., ... nolu parsellerin davacıya verilmesi ile arazi toplulaştırma mevzuatına uygun davranıldığı; ... ada ... nolu parselin ise tamamına yakın bir kısmının ... nolu parsel üzerinde oluşturulduğu,..., ... nolu parsellerin bir kısmının,... nolu parselin tamamının ......nolu parsel üzerinde oluşturulduğu, ... nolu parsel üzerinde ayrıca imar yolları öngörüldüğü, davacının ... nolu parselden kaynaklanan hakedişinin müstakil olarak verildiği... nolu parselin tamamına yakın bir kısmının bu parsel üzerinde oluşturulduğu, özellikle kendi yerinde oluşturulan ... nolu parselin davacıya verilmesi ile mevzuat hükümlerine uygun davranıldığı, dolayısıyla dava konusu toplulaştırma işleminin, ... nolu parselin değer endeksi belirlenmesine yönelik kısmı dışındaki diğer parsellere ilişkin kısımlarının, arazi toplulaştırmasının amacına ve hukuka uygun olarak yapıldığı anlaşıldığından, bu kısımlar varıldığı, arazi toplulaştırma çalışmaları kapsamında "Tescile Esas Parselasyon Haritası" ile "Parsel Sıralı Liste"nin bir örneğinin verilmesi istemiyle yapılan başvurunun reddine dair DSİ Genel Müdürlüğü 6. Bölge Müdürlüğü'nün ... tarih ve ... sayılı işlemi yönünden ise, talep edilen "Tescile Esas Parselasyon Haritası" ile "Parsel Sıralı Liste"nin, davacıyı ilgilendirdiği ve müvekkili adına avukatı tarafından açılması muhtemel bir davada davacının haklarını etkin bir şekilde koruma amacı taşıdığı, kaldı ki istenilen bilgi ve belgelerin tescil işlemleri öncesinde davalı idarenin gerçekleştirdiği toplulaştırma sürecine ilişkin olduğu, dolayısıyla istenilen belgelerin davalı idare uhdesinde bulunmamasının mümkün olmadığı, bu nedenle avukatın müvekkiline hukuki yardım sunma yükümlüğünü gösteren vekaletnamesini sunup, amacını ortaya koyarak bilgi ve belge edinme talebinin ilgili idarece yerine getirilmesi hem zorunluk, hem de demokratik toplum ilkesinin bir gereği olduğundan, aksi yönde tesis edilen işlemde hukuka uyarlık görülmediği sonucuna varılmıştır. Belirtilen gerekçelerle ... ada ... parsel yönünden ve arazi toplulaştırma çalışmaları kapsamında "Tescile Esas Parselasyon Haritası" ile "Parsel Sıralı Liste"nin bir örneğinin verilmesi istemiyle yapılan başvurunun reddine dair DSİ Genel Müdürlüğü 6. Bölge Müdürlüğü'nün... tarih ve ... sayılı işlem yönünden dava konusu işlemin iptaline, diğer parsellere ilişkin kısımlar yönünden reddine karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti: Bölge İdare Mahkemesince; istinaf başvurusuna konu İdare Mahkemesi kararının usul ve hukuka uygun olduğu ve taraflarca ileri sürülen iddiaların söz konusu kararın kaldırılmasını sağlayacak nitelikte görülmediği belirtilerek 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 45. maddesinin 3. fıkrası uyarınca istinaf başvurularının reddine karar verilmiştir.
TEMYİZ EDEN DAVACININ İDDİALARI: Toplulaştırmanın esas amacının, dağınık haldeki kadastral parsellerin olabildiğince bir araya toplanması ve tarımsal açıdan üretim yapılabilecek parseller oluşturulması olduğu, tek parselin iki parsel olarak parçalanmasının düzenlemenin mevzuata aykırı olduğunu gösterdiği, ... parselin bir parçasının da narenciye bahçesine karşılık olarak (...) stabilize yol ve ana kanalın verildiği, ... parsel yerine verilen ... ada ... parselin düzenleme ile kaydırıldığı ve narenciye bahçesinin bir kısmının komşu parsel ... ada ... parsel içerisinde bırakıldığı, bu bölünme ile ... yetişmiş narenciye ağacının bir kısmının komşu parsel içerisinde bırakıldığı, ... parselde yapılan bu düzenleme ile ... yetişkin limon ağacının da ... ada ... parselde bırakıldığı, ... parselde yapılan düzenleme ile ... ada ... ve ... ada ... parselin oluşturulduğu, bu parseller oluşturulurken yine kadastral parselden kaymaların olduğu, bu kaymalar sonucu ... ada ... parselin önemli bir kısmının komşu ... ada ... parsel içerisinde bırakıldığı, ayrıca ... ada ... ve ... ada ... parseldeki kayma sonucu bu parsele giden mevcut yolun komşu parselde kaldığı, komşu parsel maliki kendi parselini çitle çevirecek olsa, bu parsele ulaşımın hiçbir şekilde mümkün olmayacağı belirtilerek, kararın aleyhe olan kısmının bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.
TEMYİZ EDEN DAVALININ İDDİALARI : Dava konusu parsellerin toplam alanının 243.985 m2 olduğu, toplulaştırma sonrası ise davacıya toplam 227.993,33 m2 yer verildiği, kanal geçen kısımda 13.120 m2 ayırma çapı yapılarak kamulaştırma işleminin tamamlanması için davacı adına ayrıldığı, davacının toplulaştırma sonrası üç parselde ... ada ... ve ... parsel ve ... ada ... parsel) bahçe yapmak suretiyle sabit tesis inşa ettiği, idare tarafından kanun ve mevzuat hükümleri gereğince işlemlerin yürütüldüğü, kararın aleyhe olan kısmının bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.
DAVACININ SAVUNMASI : Cevap verilmemiştir.
DAVALININ SAVUNMASI : Cevap verilmemiştir.
TETKİK HÂKİMİ : ...
DÜŞÜNCESİ : Davalı idarenin temyiz isteminin reddi, davacının temyiz isteminin kısmen reddi, kısmen kabul edilmesi gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Dördüncü Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
İNCELEME VE GEREKÇE :
Davalı idarenin temyiz istemi yönünden yapılan değerlendirme;
Davalı idarenin dilekçesinde ileri sürdüğü iddialar, dava konusu arazi toplulaştırması işleminin, dava konusu ... ada ... parsel yönünden ve tescile esas parselasyon haritası ile parsel sıralı listenin bir örneğinin verilmesi istemiyle yapılan başvurunun reddine dair ... tarih ve ... sayılı işlemin iptali yönünde verilen hüküm fıkrasına yönelik Bölge İdare Mahkemesinin istinaf başvurusunun reddine ilişkin kısmının bozulmasını gerektirecek nitelikte bulunmamıştır.
Davacının temyiz istemi yönünden yapılan değerlendirme;
... parsel yönünden,
Davacının temyiz dilekçesinde ileri sürdüğü iddialar, dava konusu arazi toplulaştırması işleminin, dava konusu ... parsel sayılı taşınmaz yönünden davanın reddi yönünde verilen hüküm fıkrasına yönelik Bölge İdare Mahkemesinin istinaf başvurusunun reddine ilişkin kısmının bozulmasını gerektirecek nitelikte bulunmamıştır.
... ve ... parsel yönünden;
3083 sayılı Sulama Alanlarında Arazi Düzenlenmesine Dair Tarım Reformu Kanunu'nun, işlem tarihinde yürürlükte olan haliyle 1. maddesinde, bu Kanunun amacının, sulama alanları ile Bakanlar Kurulunca gerekli görülen alanlarda; toprağın verimli şekilde işletilmesini, işletilmesinin korunmasını, birim alandan azami ekonomik verimin alınmasını, tarım üretiminin sürekli olarak artırılmasını, değerlendirilmesini ve buralarda istihdam imkanlarının artırılmasını, ekonomik üretime imkan vermeyecek şekilde parçalanan tarım topraklarının gerektiğinde ve imkanlar ölçüsünde genişletilmesi suretiyle de toplulaştırılmasını, tarım arazisinin ailenin geçimini sağlamaya ve aile iş gücünü değerlendirmeye yeterli olmayacak derecede parçalanmasının ve küçülmesinin önlenmesini ... sağlamak olduğu hüküm altına alınmıştır.
Sulama Alanlarında Arazi Düzenlenmesine Dair Tarım Reformu Kanunu Uygulama Yönetmeliğinin, işlem tarihinde yürürlükte olan "Toplulaştırma" başlıklı 20. maddesinde, toplulaştırmanın, uygulama alanında ekonomik üretime imkan vermeyecek şekilde parçalı ve hisseli arazinin birleştirilmesi ve bu amaçla kamulaştırma, az topraklı veya topraksız çiftçinin topraklandırılması, sahibine bırakılacak arazinin belirlenmesi, köy gelişme ve yeni köy yerleşme alanlarına yer ayrılması gibi arazi düzenlemesine dair diğer hususları kapsayacağı; "Talimat Hazırlanması" başlıklı 71. maddesinde, Genel Müdürlüğün bu Yönetmeliğin uygulamasını sağlamak, kolaylaştırmak, tamamlamak ya da açıklamak maksadıyla talimat çıkarmaya yetkili olduğu düzenlenmiştir.
Tarım Reformu Genel Müdürlüğü tarafından Haziran 2010'da çıkarılan "Arazi Toplulaştırması Teknik Talimatı"nın 3. maddesinde, "sabit tesis", ev, ahır, samanlık, ağıl, ambar, kuyu vb. yapılarla bağ, bahçe ve ağaçlık arazi olarak tanımlanmış, "Yeni Parsel Planlarının Hazırlanması" başlıklı 19. maddesinde yer alan "Yeni Parselasyon Planlamasında Dikkat Edilecek Hususlar" başlıklı bölümde, maliklere mümkün olduğu ölçüde eski arazisine eşdeğer ve tek parselde arazi verilmeye çalışılması, maliklerin istekleri dikkate alınarak arazisinin yoğun olduğu bölgede veya en büyük parselinin etrafında toplanarak arazi verilmeye çalışılması, umumi yola (asfalt, şose) bitişik olan parsellerin yine imkanlar ölçüsünde aynı yerde verilmesi, toplulaştırma alanındaki işletme yapı ve tesisleri ile bağ, bahçe vb. sabit tesislerin imkan ölçüsünde maliklerine verilmesi, birden fazla sabit tesisi bulunan maliklerin bu arazi parçalarından mümkün olduğu kadar birinin etrafında tercih vermek zorunda olması, her parselin yol ve sudan faydalanacak şekilde planlanması, küçük işletmelere ait parsellerin, yol ve sudan faydalanabilmesi için, gerektiğinde hisselendirilmesi, parsel şeklinin zorunlu durumlar dışında dikdörtgen olmasına ve en/boy oranının 1/3 - 1/7 arasında bulunmasına dikkat edilmesi, toplulaştırma yapılan köyler arasında sınır düzeltmesinin 3083 sayılı Kanunun 14. maddesine göre ve değer eşitliği sağlanarak yapılması, değişiklik yapıldığında köy sınırlarının yol, kanal gibi sabit sınırlara dayandırılmasına çalışılması, ancak zorunlu hallerde parsel sınırının köy sınırı olarak değerlendirilmesi, işletmeyi oluşturan maliklere ait arazinin bir arada değerlendirilebilmesi, maliklerin istekleri halinde tek parselde payları oranında adlarına hisseli olarak tescil edilmesi, parsel yerleştirilmesinde hısım ve hasım ilişkilerine dikkat edilmesi, arazi maliklerinden birden fazla ve komşu köylerde arazisi bulunanların arazilerinin ikamet ettikleri köyün sınırına yakın olacak şekilde planlanmaya çalışılması, blokların düzgün şekilli olmayan kısımlarına büyük parsellerin yerleştirilmeye çalışılması, düşük dereceli arazinin mümkün olduğu ölçüde eski sahiplerine bırakılması veya kendi aralarında toplulaştırılması, verasete iştiraklerden aynı maliklere ait olan arazinin bir işletme olarak değerlendirilmesi, davalı arazinin her birinin ayrı bir işletme olarak değerlendirilmesi, hisse uyuşmazlıkları giderilemeyen parsellerin her birinin ayrı bir işletme olarak değerlendirilerek eski maliklerine aynı hisselerle tescil ettirilmesi, bu araziden malik ve hisse oranları aynı olanların bir arada toplulaştırılabilmesi, Talimatın 9. maddesi kapsamında yer alan tesislerin bulunduğu parsellerin, planlamada öncelikle bulunduğu yerde bırakılmaya çalışılması hususlarına dikkat edilmesi gerektiği kurallarına yer verilmiştir.
Arazi Toplulaştırması ve Tarla İçi Geliştirme Hizmetleri Uygulama Yönetmeliği'nin "Tanımlar" başlıklı 4. maddesinde, "sabit tesis", ev, ahır, samanlık, ambar, kuyu gibi yapılar ile dikili ve kapama meyve bahçesi niteliğindeki tarım arazileri olarak tanımlanmış, "Parsellerin Yeniden Düzenlenmesi" başlıklı 16. maddesinde ise; sabit tesisler ile çevre ve doğaya görünüm güzelliği veren arazi, yapı ve tesislerin mümkün olduğunca eski maliklerine verilecek şekilde parselasyon planlaması yapılacağı, ancak mal sahibinin birden fazla bu özellikte sabit tesisi var ise malikin bunlardan birinin etrafındaki toplulaştırma isteğinin dikkate alınacağı düzenlenmiştir.
Dosyanın incelenmesinden, davacının ... adet parsel (..., ..., ..., ... parsel) yönünden dava açtığı, ..., ..., ... parsellerin toplam alanının 119.486 m2 olduğu, anılan toplam alandan 2.678,04 m2 kamu yatırım payı kesintisi yapıldığı, geriye 116.807,96 m2 kaldığı, parsel endeksleri dikkate alınarak ... ada ... parsel ve ... ada ... parsel olarak toplam 2 adet parselde ve toplam 116.716,26 m2'lik imar alanı tahsis edildiği görülmektedir.
Bilirkişi raporunda, "... ve ...nolu parsellerin çok büyük bir kısmının ..., ..., ... nolu kadastro parselleri üzerinde oluşturulduğu, anılan kadastro parselleri üzerinde ayrıca imar yolları öngörüldüğü, ..., ..., ... nolu parsellerden kaynaklanan hakedişinin müstakil olarak verildiği ..., ... nolu parsellerin tamamına yakın bir kısmının bu parseller üzerinde oluşturulduğu, özellikle kendi yerinde oluşturulan ..., ... nolu parsellerin davacıya verilmesi ile mevzuat hükümlerine uygun davranıldığı" şeklinde görüş bildirilmiştir.
... parsel üzerinde 7-8 yaşlarında narenciye bahçesi, ... ve ... parseller üzerinde narenciye bahçesinin bulunduğu, davacı tarafından gerek istinaf dilekçesinde gerekse de temyiz dilekçesinde yapılan toplulaştırma işlemi ile ... ve ... parsel karşılığında verilen ... ada ... parselde ve ... parsel karşılığında verilen ... ada ... parselde yapılan kaydırmalar sonucu 436 yetişmiş narenciye ağacı ve sınırdaki 40 zeytin ağacının komşu ... ada ... parselde kaldığının belirtilmesine rağmen bilirkişi raporunda bu yönde bir değerlendirmenin yapılmadığı, Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü'nün parsel sorgulama ekranından alınan görüntüde ... ada ... parselin komşu ... ada ... parsel içerisine girmiş olduğunun görülmesine rağmen bilirkişi raporunda davacının da belirttiği bu parseldeki yetişkin bir kısım narenciye ağacının davacının bahçesine dahil edildiğine ilişkin herhangi bir değerlendirmenin bulunmadığı görüldüğünden eksik incelemeye dayalı bilirkişi raporu esas alınarak verilen Bölge İdare Mahkemesi kararında ..., ..., ... parsellere ilişkin kısım yönünden hukuki isabet bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1.Davalı idarenin temyiz isteminin reddine, davacının temyiz isteminin kısmen reddine, kısmen kabulüne,
2.Temyize konu ... Bölge İdare Mahkemesi ... İdare Dava Dairesinin... tarih ve E:..., K... sayılı kararının iptale ilişkin kısmı ve ... parsele ilişkin kısmının ONANMASINA,
3. Anılan İdari Dava Dairesi kararının ... ... ...parsellere ilişkin kısmının BOZULMASINA,
4. Bozulan kısım hakkında yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın İdare Dava Dairesine gönderilmesine, 25/03/2025 tarihinde oyçokluğuyla kesin olarak karar verildi.
KARŞI OY (X)
Mersin Tarsus Arazi Toplulaştırma ve Tarla İçi Geliştirme Hizmetleri Projesi kapsamında Mersin ili, ... ilçesi, ... (...) köyünde yapılan toplulaştırma işleminin ..., ..., ... ve ... parsel sayılı taşınmazlara ilişkin kısmının iptali, tapu ve kadastro kayıtlarına şerh konulması, "Tescile Esas Parselasyon Haritası" ile "Parsel Sıralı Liste"nin bir örneğinin verilmesi istemiyle yaptığı başvurunun reddine dair DSİ Genel Müdürlüğü 6. Bölge Müdürlüğü'nün ... tarih ve ... sayılı işlemi ile "Mersin Tarsus AT ve TİGH Projesi Kürtmusa Mahallesi Tescile Esas Parselasyon Haritasının iptali istenilmiştir.
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun "Taleple bağlılık ilkesi" başlıklı 26. maddesinin 1. fıkrasında düzenlenen usul hukuku kuralı olan taleple bağlılık ilkesi uyarınca Mahkemelerce davacının talep sonucu hakkında karar verilmesi gerekmektedir. Söz konusu ilke gereği hakim, tarafların talep sonuçlarıyla bağlı olduğu gibi söz konusu Kanun hükmü, emredici nitelikte olduğundan Mahkemelerce mutlaka dikkate alınması gerekmektedir.
Buna göre, taleple bağlılık ilkesi, usul hukukunda yer alan ve yargılamaya hâkim olan temel ilkelerden olup hâkimin, tarafların talepleriyle bağlı olduğunu, talepten fazlasına veya talepten başka bir şeye karar veremeyeceğini ifade eder.
Her ne kadar, 2577 sayılı İdari Yargılama Usul Kanunu'nda "taleple bağlılık" ilkesine açıkça veya 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'na atıfta bulunulmak suretiyle yer verilmemiş ise de; Danıştay Dairelerince kabul edilen yerleşik içtihatlarla, taleple bağlılık ilkesi idari yargılama hukukunda da uygulanmaktadır. Bu bağlamda, idari yargı mercilerinde açılan davalarda, mahkemelerin davacının istemi ile bağlı olduğu, bu istemi genişletecek ya da daraltacak biçimde karar veremeyeceği açıktır.
Olayda, davacı tarafından, Mersin Tarsus Arazi Toplulaştırma ve Tarla İçi Geliştirme Hizmetleri Projesi kapsamında Mersin ili, Tarsus ilçesi, ... (...) köyünde yapılan toplulaştırma işleminin ..., ..., ... ve ... parsel sayılı taşınmazlara ilişkin kısmının iptali; tapu ve kadastro kayıtlarına şerh konulması; "Tescile Esas Parselasyon Haritası" ile "Parsel Sıralı Liste"nin bir örneğinin verilmesi istemiyle yaptığı başvurunun reddine dair DSİ Genel Müdürlüğü 6. Bölge Müdürlüğü'nün... tarih ve ... sayılı işlemi ile "Mersin Tarsus AT ve TİGH Projesi Kürtmusa Mahallesi Tescile Esas Parselasyon Haritasının" iptali istemiyle açılan davada, tapu ve kadastro kayıtlarına şerh konulması ve Mersin Tarsus AT ve TİGH Projesi Kürtmusa Mahallesi Tescile Esas Parselasyon Haritasının iptali istemine yönelik Mahkemece hüküm kurulmadığı, taleple bağlılık ilkesi uyarınca Mahkemenin bu talepler yönünden de hüküm kurması gerektiği açık olduğundan, kararın diğer kısımlarına katılmakla birlikte eksik hüküm nedeniyle kararın belirtilen kısımlar yönünden bozulması gerektiği görüşüyle Dairemiz kararına kısmen katılmıyorum.