Bir Dosyada HAGB Alınmışken Diğerinde Yeniden HAGB Verilebilir mi?
Ceza muhakemesi sistemimizde "hükmün açıklanmasının geri bırakılması" (HAGB), sanığa bir nevi "ikinci şans" tanıyan, cezanın belirlenip açıklanmasının ertelendiği bir müessese olarak düzenlenmiştir. Ancak uygulamada, sanığın farklı zamanlarda işlediği birden fazla suç nedeniyle yargılandığı durumlarda HAGB kararlarının birbirine etkisi tartışma konusu olmaktadır.
Özellikle, bir dosyada 2025 yılında HAGB kararı verilmişken, daha önce (örneğin 2022'de) işlenmiş başka bir suçun davası 2026 yılında sonuçlandığında, mahkemenin bu ikinci dosyada da HAGB uygulayıp uygulayamayacağı sıklıkla tereddüt yaratmaktadır.
HAGB’nin Temel Şartları
CMK’nın 231. maddesine göre HAGB kararı verilebilmesi için bazı koşulların bir arada bulunması gerekir.
Bunların başlıcaları; verilen cezanın iki yıl veya daha az süreli hapis veya adli para cezası olması, sanığın kasıtlı bir suçtan mahkûm olmamış bulunması ve mahkemenin sanığın yeniden suç işlemeyeceği kanaatine varmasıdır.
Uygulamada en çok karıştırılan nokta ise, bu şartların değerlendirilmesinde “suç tarihi”nin mi yoksa “hüküm tarihi”nin mi esas alınacağıdır.
Suç Tarihi mi, Hüküm Tarihi mi Esas Alınır?
Yargıtay Ceza Daireleri ve Ceza Genel Kurulu kararlarında istikrarlı biçimde vurgulandığı üzere, HAGB uygulanabilirliği suç tarihi itibariyle değerlendirilir.
Yani sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan mahkûm olup olmadığına hüküm tarihine değil, suç tarihine bakılarak karar verilir.
Örneğin, sanık 2022 yılında bir suç işlemiş, 2025 yılında ise başka bir dosyada HAGB kararı almışsa, 2026 yılında sonuçlanan 2022 tarihli dosyada mahkeme yine HAGB kararı verebilir.
Çünkü 2022 tarihli suçun işlendiği dönemde sanığın o dönemde herhangi bir mahkûmiyeti bulunmamaktadır.
Uygulamada Karşılaşılan Durum
Pratikte en sık rastlanan örnek şudur: Sanık, 2025 yılında işlediği suç nedeniyle HAGB kararı almıştır.
Ancak 2022 yılında işlediği başka bir suç dosyası hâlen derdesttir.
Bu dosya 2026 yılında sonuçlandığında, mahkeme o dosyada da HAGB kararı verebilir mi?
Teorik olarak evet, verebilir. Çünkü 2022’de işlenen suç, 2025’te verilen HAGB kararından önce gerçekleşmiştir.
Ancak mahkeme, sanığın sonraki yıllarda yeniden suç işlemiş olmasını dikkate alarak “yeniden suç işlemeyeceği” yönünde olumlu kanaate varmayabilir ve bu gerekçeyle HAGB uygulamayabilir.
Dolayısıyla bu durum kanunen mümkün olsa da, uygulamada hâkimin takdirine sıkı sıkıya bağlıdır.
Denetim Süresi İçinde Yeni Suç İşlenmesi
Sanık HAGB kararı aldıktan sonra, denetim süresi içinde yeni bir suç işlerse, hem önceki HAGB kararının bozulması hem de yeni dosyada HAGB uygulanmaması söz konusu olur.
Bu durumda mahkeme, önceki HAGB kararını geri alarak hükmü açıklar.
Ayrıca yeni dosyada sanığın suç işlememe beklentisini ihlal ettiği gerekçesiyle HAGB kararı verilmez.
Sonuç ve Değerlendirme
Sonuç olarak, farklı tarihlerde işlenmiş suçlar bakımından birden fazla HAGB kararı verilmesi mümkündür.
Ancak uygulamada mahkemeler, sanığın sonraki yıllarda yeniden suç işlemiş olmasını olumsuz değerlendirerek HAGB uygulamaktan kaçınabilmektedir.
Bu nedenle, HAGB kararlarında esas alınması gereken ölçüt “suç tarihi”dir.
Yine de her somut olayda hâkimin takdir yetkisi belirleyici olacaktır.
Peki Uygulamada Dikkat Edilmesi Gerekenler Neler?
HAGB’nin uygulanabilirliği suç tarihi esas alınarak değerlendirilmelidir.
Sanığın denetim süresi içinde yeni suç işlemesi önceki HAGB’nin bozulmasına yol açar.
Farklı dosyalarda HAGB verilmesi kanunen mümkündür, ancak mahkeme takdiren reddedebilir.
HAGB kararları arasında zaman ilişkisi incelenirken her dosyanın suç tarihi ayrı ayrı göz önünde bulundurulmalıdır.
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) kurumuna ilişkin uygulama sorunlarından biri, aynı fail hakkında farklı tarihlerde açılmış dosyalar arasındaki zaman ilişkilerinin nasıl değerlendirileceğidir.
Sık karşılaşılan pratik soru şudur:
> “Bir dosyada HAGB alınmışsa, daha önce işlenmiş bir başka dosyada mahkeme sonradan HAGB verebilir mi?”
Aşağıda bu soruya uygulama ağırlıklı ve kaynaklandırılmış bir yanıt sunulmaktadır.
HAGB’nin Temel Koşulları (Kısa Hatırlatma)
CMK m. 231 hükmüne göre HAGB kararı verilebilmesi için temel koşullar şunlardır:
1. Verilen cezanın iki yıl veya daha az hapis ya da adli para cezası olması,
2. Sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan mahkûm olmamış bulunması,
3. Suçtan doğan zararın giderilmiş olması,
4. Mahkemenin sanığın yeniden suç işlemeyeceği kanaatine varması.
Bu koşulların birlikte sağlanması gerekir; özellikle “kasıtlı suçtan mahkûm olmamış olma” unsuru belirleyici rol oynar.
Suç Tarihi mi, Hüküm Tarihi mi? — Uygulama Ölçeği
Uygulamada ve Yargıtay kararlarında HAGB uygulanabilirliğinin suç tarihi itibariyle değerlendirildiği kabul edilmektedir.
Yani bir fiilin işlendiği tarihte failin daha önce kasıtlı bir suçtan mahkûmiyeti bulunup bulunmadığı esas alınır; hüküm tarihinin belirleyici olmadığı yönünde istikrar kazanmış bir uygulama vardır.
Buna göre;
Eğer sanık 2022’de işlenen bir fiil bakımından yargılanıyorsa ve o tarihte herhangi bir kasıtlı mahkûmiyeti yoksa, bu dosya 2026 yılında sonuçlansa bile mahkemenin HAGB kararı vermesi mümkündür.
Ancak mahkemenin takdir yetkisi her zaman saklıdır; failin sonraki dönemde suç işlemeye devam etmesi, hâkimin olumsuz kanaate varmasına yol açabilir.
Denetim Süresi İçinde İşlenen Yeni Suç — Etkisi Nedir?
HAGB kararında denetim süresi içinde failin kasıtlı bir suç işlemesi hâlinde, önceki HAGB kararı açıklanır.
Burada belirleyici olan, yeni suçun denetim süresi içinde işlenmiş olmasıdır; yeni suçun kesinleşme tarihi değil, işlenme tarihi önemlidir.
Yani sanık HAGB aldıktan sonra 5 yıllık denetim süresi dolmadan yeni bir kasıtlı suç işlerse, mahkeme önceki HAGB kararını açıklar ve artık yeni bir dosyada HAGB verilmesi de zora girer.
Birden Fazla Dosyada HAGB Verilmesi — Hukuki Durum ve Mahkeme Takdiri
Kanun, birden fazla dosyada HAGB kararı verilmesini mutlak şekilde yasaklamaz.
Ancak HAGB’nin koşulları her dosya bakımından ayrı ayrı değerlendirilir.
Mahkeme, failin kişisel özellikleri, suç işleme eğilimi ve önceki davranışlarını dikkate alarak takdir yetkisini kullanır.
Bu nedenle aynı kişi hakkında ikinci bir HAGB kararı verilmesi mümkün olmakla birlikte, uygulamada nadiren kabul edilir.
Pratik Örnekler
Örnek 1:
Sanık 2025 yılında işlediği bir suçtan dolayı HAGB kararı almıştır. Ancak daha önce, 2022 yılında işlediği bir fiil nedeniyle açılmış başka bir davası vardır ve bu dava 2026 yılında sonuçlanmıştır.
Bu durumda mahkeme, 2022 tarihli fiil bakımından HAGB kararı verebilir; çünkü o tarihte sanığın kasıtlı bir sabıkası yoktur.
Ancak mahkeme, failin sonraki davranışlarını değerlendirerek “yeniden suç işlemeyeceği kanaati” yönünden olumsuz takdir kullanabilir.
Örnek 2:
Sanık, HAGB aldıktan sonra denetim süresi içinde kasıtlı bir suç işler ve bu suç kesinleşirse, önceki HAGB kararı açıklanır. Ayrıca yeni dosyada HAGB kararı verilmez.
Uygulama Önerileri (Avukatlar İçin Pratik Notlar)
1. HAGB değerlendirmesi suç tarihi esasına göre yapılır. Müvekkilin o tarihte sabıka durumu mutlaka araştırılmalıdır.
2. Bir dosyada HAGB alınmış olması, başka bir dosyada otomatik engel oluşturmaz; ancak mahkemenin takdirini olumsuz etkileyebilir.
3. Denetim süresi içinde yeni suç işlenmesi, önceki HAGB’nin açıklanmasına ve yeni HAGB verilmemesine neden olur.
4. Savunma stratejisi belirlenirken, dosyalar arasındaki suç tarihleri kronolojik olarak sıralanmalı ve HAGB koşulları bu sıralama üzerinden değerlendirilmelidir.