İki paket: Anlayış aynı, içerik farklı

AKP tarafından hazırlanan Anayasa değişiklik paketindeki hükümler, AKP’nin Prof. Dr. Ergun Özbudun başkanlığındaki bir ekibe 2007 seçimlerinden sonra hazırlattığı ‘yeni Anayasa taslağı’na göre de büyük farklılıklar içeriyor. Özbudun ekibi Hâkim ve Savcılar Yüksek Kurulu’nda (HSYK) Adalet Bakanı’nı devre dışı bırakıp TBMM’nin HSYK’ya üye seçmesini öngörmüştü. AKP ise taslakta Adalet Bakanı’nın başkanlığında üç daireden oluşacak HSYK’nın seçimle gelen yargı mensubu üye sayısını artırdı. AKP’nin taslağında, Özbudun ekibinin taslağında olmayan ‘Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru hakkı’ bulunuyor. Memurlar için Özbudun ‘toplu görüşme’, AKP ‘toplu sözleşme’ getiriyor. Ancak AKP’nin toplu sözleşme düzenlemesi grev hakkıyla desteklenmediğinden havada kalıyor. AKP ayrıca Kamu Denetçiliği kavramını getiriyor. AKP’nin geçen pazartesi kamuoyuna açıkladığı mini anayasa paketindeki maddeler ile n Özbudun ekibinin 22 Temmuz 2007 seçimlerinden hemen sonra kamuoyuna açıkladığı Anayasa taslağı arasında temel olarak ‘eşitlik, seyahat ve yerleşme özgürlüğü, parti kapatma, özel hayatın korunması, çocuk hakları, YAŞ kararlarına yargı yolu, hâkim ve savcılara denetim, askerlere sivil yargı, Anayasa Mahkemesi ve HSYK’nın yapısı’yla ilgili ciddi farklar bulunuyor. İki paketin benzerlik ve farklılıkları özetle şöyle:

1- Eşitlik maddesi Özbudun ekibi, mevcut maddeye “Kadınlar, çocuklar, yaşlılar ve engelliler gibi özel surette korunmayı gerektiren kesimler için alınan tedbirler, eşitlik ilkesine aykırı olarak yorumlanamaz” maddesini eklemekle yetinirken, AKP ekibi, bu cümleyi “Bu maksatla alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı olarak yorumlanamaz” ifadesiyle sürdürüyor.

2- Özel hayatın korunması Özbudun ekibi ‘kişisel bilgilerin korunması’ adı altında bir başlık açarak “Herkes, kendisiyle ilgili kişisel bilgi ve verilerin korunması hakkına sahiptir. Bu bilgiler, ancak kişinin açık rızasına veya kanunla öngörülen meşru bir sebebe dayalı olarak kullanılabilir. Herkes, kendisi hakkında toplanmış olan veya kayıtlarda yer alan bilgilere erişme, bunlarda düzeltme yaptırma ve bu bilgilerin amaçları doğrultusunda kullanılıp kullanılmadığını öğrenme hakkına sahiptir” hükmü getirmişti. AKP ise Anayasa’daki ‘özel hayatın korunması’ başlıklı hükmüne Özbudun’un eklediği ifadeyle birlikte “Kişisel veriler, ancak kanunda öngörülen hallerde veya kişinin açık rızası ile işlenebilir” koşulunu da ekledi.

3- Yerleşme ve seyahat hürriyeti Özbudun ekibi “Vatandaş sınır dışı edilemez ve yurda girme hakkından mahrum bırakılamaz” hükmünü getirirken, vatandaşların yurtdışına çıkma hürriyetinin ‘vatandaşlık ödevi ya da suç soruşturması veya kovuşturması’ sebepleriyle sınırlanabileceği hükmünü korudu. AKP ise yurtdışı çıkış yasağını sadece suç soruşturması veya kovuşturmasına ve bu konudaki hakim kararına bağladı.

4- Çocuk hakları Özbudun ekibi ‘çocuk hakları’ başlığı altında “Her çocuk, kendi iyiliği için gereken himaye ve bakımdan yararlanma hakkına sahiptir. Çocuklar görüşlerini serbestçe açıklayabilir ve bu görüşleri kendilerini ilgilendiren konularda, yaşlarına ve olgunluklarına göre dikkate alınır. Kamu veya özel kurum ve kuruluşlarca çocuklarla ilgili olarak yapılan eylem ve işlemlerde, çocuğun azami iyiliği gözetilir. Her çocuk, kendi menfaatine açıkça ters düşmedikçe, ana ve babasıyla kişisel ve doğrudan ilişki kurma ve sürdürme hakkına sahiptir” ifadesine yer verdi. AKP ise konuyu ‘Ailenin korunması’ başlığındaki hükme, “Her çocuk, yeterli himaye ve bakımdan yararlanma, yüksek yararına açıkça aykırı olmadıkça ana ve babası ile kişisel ve doğrudan ilişki kurma ve sürdürme hakkına sahiptir. Devlet, çocuk istismarı, cinsellik ve şiddete karşı çocukları koruyucu tedbirleri alır” ifadeleriyle ekledi.

5- Toplusözleşme ve grev Özbudun ekibi ‘Toplu iş sözleşmesi ve grev hakkı’ başlığı açarak memurlara ‘toplu görüşme’ hakkı getirdi. AKP ise memurlar ve diğer kamu görevlilerine, ‘toplu sözleşme’ yapma hakkı getirdi. Ancak uyuşmazlık halinde son ve kesin kararı Uzlaştırma Kurulu’na bırakarak toplu sözleşmenin Anayasal dayanağını ortadan kaldırdı. İki düzenlemede de memurlara grev hakkından söz edilmedi.

6- Parti kapatmalar Özbudun ekibi, partilerin tüzük ve fiillerinin ‘insan haklarına, Devletin bağımsızlığı ve bölünmez bütünlüğüne, demokrasiye, cumhuriyete ve lâikliğe aykırı olamayacağı’, buna aykırı davranması halinde Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı’nın talebi üzerine, Anayasa Mahkemesi’nce partiye ihtarda bulunulacağı, ihtarın ardından iki ayda aykırılık giderilmezse parti hakkında dava açılacağını öngörüyordu. Anayasa Mahkemesi’nin siyasi partiyi devlet yardımından kısmen veya tamamen mahrum bırakma ya da kapatma cezası verebileceği hükmüne yer veren Özbudun ekibi, kapatılmaya sebep olanların sonraki ilk milletvekilliği veya mahalli idareler seçimlerinde aday olamayacağını teklif etmişti. Siyasi yasak fıkrasının tamamen çıkarılmasını da ikinci alternatif olarak sunan özbudun ekibi, bu alternatif kabul edilirse milletvekilliğinin düşürülmesi hükmünün de Anayasa’dan çıkarılmasını öneriyordu. Meclis’teki faaliyetleri, idarenin eylem ve işlemlerini odak gerekçesi olmaktan çıkaran AKP ise temelli kapatma uygulamasına son veriyor. AKP, ayrıca Yargıtay Başsavcısı’nın talep ettiği davanın TBMM’de oluşturulacak bir komisyonunun izniyle Anayasa Mahkemesi’nde açılmasını hükme bağlıyor. AKP teklifinde siyasi yasak süreleri beş yıldan üç yıla düşürülen yasaklı siyasetçilerin milletvekiliklerinin düşürülmesi de son buluyor. AKP geçici maddeyle, süren davalar için bu hükümleri geçerli kılıyor. Hem Özbudun, hem AKP, siyasi partilerin mali denetiminin Sayıştay tarafından yapılmasını öngörüyor.

7- Dilekçe hakkı Özbudun ekibi, ‘Bilgi edinme, dilekçe ve başvuru hakları’ başlığı altında “Herkes bilgi edinme, dilekçe ve başvuru haklarına sahiptir. Yabancılar için bilgi edinme hakkı karşılıklılık esasına düzenlenir. Anayasa ile tanınmış hak ve hürriyetleri ihlâl edilen herkes, yetkili makama başvurma hakkına sahiptir. Devlet, işlemlerinde, ilgili kişilerin hangi kanun yollarına ve mercilere başvuracağını ve sürelerini belirtmek zorundadır” ifadelerine yer vermişti. AKP ise ‘Dilekçe ve bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkı’ başlığı altında hem bilgi edinme hakkını güçlendiren, hem de Meclis çatısı altında bunların takibinde görev alacak kamu denetçiliği (Ombudsmanlık) öngörüyor.

8- Başkanlık Divanı Bu konuda Özbudun ve AKP ekiplerinin aynı olan önerisi milletvekili seçimlerinin dört yılda bir yapılmasına göre düzenlenmiş.

9- Yargı yolu Özbudun ekibinin taslağında bu konuda net bir düzenleme yer almamıştı. AKP, Yüksek Askeri Şura (YAŞ) kararları için yargı yolunu açarken, yargı yetkisinin idari eylem ve işlemlerin hukuka uygunluğunun denetimi ile sınırlı olup, hiçbir surette yerindelik denetimi seklinde kullanılamayacağı hükmüne yer veriyor.

10-Hâkim-savcılara denetim Özbudun ekibi hakim ve savcılar hakkında soruşturmanın HSYK’ya bağlı adalet müfettişleri tarafından yapılmasını öngörüyor. AKP ise soruşturmaların Adalet Bakanlığı müfettişleri eliyle yapılmasını öngörüyor.

11- Askeri mahkemeler Hem Özbudun ekibi hem de AKP, bu mahkemelerin görev alanını ‘asker kişilerin askerlik hizmet ve görevleri ile ilgili olarak işledikleri askeri suçlara ait davalara bakmakla’ sınırlandırıyor. İki taslakta da askeri yargının görevini ‘Askeri hizmetinin gereklerine göre’ yapması hükmü çıkarılıyor. AKP, bu maddeye sivillerin savaş hali dışında askeri mahkemelerde yargılayamayacağını, devletin güvenliğine, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karsı suçlara (darbe suçu) ait davaların her durumda adliye mahkemelerinde görüleceğini teklif ediyor.

12- Anayasa Mahkemesi Özbudun ekibinin önerdiği Anayasa Mahkemesi 17 üyeden oluşuyor. TBMM sekiz, Yargıtay dört, Danıştay dört, Sayıştay bir üye veriyor. Öğretim üyelerine 40 yaş, avukatlara 15 yıl çalışma sınırı getiriliyor. Mahkeme üyeleri dokuz yıl için seçiliyor. TBMM İçtüzüğü’nün Anayasa’ya uygunluğunu öndenetim yoluyla denetleme yetkisi verilen mahkeme, en az 13 üyeyle toplanabiliyor ve salt çoğunlukla karar veriyor. Anayasa değişikliklerinde iptale ve parti davalarında kapatmaya karar verilebilmesi için üye tamsayısının üçte iki oy çokluğu şart koşuluyor. AKP’nin teklif ettiği Anayasa Mahkemesi 19 üyeden oluşuyor. TBMM üç, Cumhurbaşkanı (ikisi vatandaşlar içinden olmak üzere) 16 üye seçiyor. Mahkemeye üyelik için 45 yaş sınırı getiriliyor. Görev süresi tek seferle ve 12 yılla sınırlandırılıyor. Anayasa Mahkemesi’nin, üç daire ve Genel Kurul halinde çalışması öngörülüyor. Genel Kurul, Yüce Divan kararlarının temyiz mercii olarak düzenleniyor. AKP teklifinde olup Özbudun ekibinin teklifinde yer almayan bir başka yenilik de ‘Bireylerin Anayasa şikayeti başvurularını karara bağlamak, şikayet başvurularını görüşürken duruşma yapmak’ eylemleri olacak.

13- HSYK Özbudun ekibinin önerdiği HSYK 17 asıl ve dört yedek üyeden oluşuyor. Adalet Bakanı kurulda yok. Adalet Bakanlığı Müsteşarı, kurulun doğal üyesi olarak kalıyor. TBMM beş asıl ve bir yedek, Yargıtay Genel Kurulu üç asıl, bir yedek, Danıştay Genel Kurulu iki asıl ve bir yedek, birinci derece adli yargı mensupları dört asıl ve bir yedek, idari yargı mensupları iki asıl üye seçiyor. Kurul 17 üyeyle toplanıyor ve salt çoğunlukla karar veriyor. Meslekten ihraç kararları toplantıya katılanların üçte ikisinin oyuyla alınıyor. AKP’nin teklif ettiği HSYK ise Adalet Bakanı’nın başkanlığında 21 asıl ve 10 yedek üyeden oluşuyor ve üç daire halinde çalışıyor. Adalet Bakanlığı Müsteşarı yine kurulun doğal üyesi. Dört üye Cumhurbaşkanı’nca, bir asıl ve bir yedek üyesi Anayasa Mahkemesi raportörleri arasından Anayasa Mahkemesi’nce, üç asıl ve iki yedek üyesi Yargıtay üyeleri arasından Yargıtay Genel Kurulu’nca, bir asıl ve bir yedek üyesi Danıştay üyeleri arasından Danıştay Genel Kurulu’nca, yedi asıl ve dört yedek üyesi birinci sınıf adli yargı hâkim ve savcıları arasından adli yargı hâkim ve savcılarınca, üç asıl ve iki yedek üyesi birinci sınıf idari yargı hâkim ve savcıları arasından idari yargı hâkim ve savcılarınca seçiliyor. Hakimlerin, YSK’nın yapacağı seçimlerle belirlenmesi öngörülüyor. Adalet Bakanı daire çalışmalarına katılamıyor. Kurul, Adalet Bakanı tarafından yönetilip temsil ediliyor. Adalet Bakanı, başkanvekilini de seçiyor. ‘Kadro dağıtma’ kurulun görevleri arasından çıkarılıyor. Genel sekreterlik kuruluyor, genel sekreteri bakan atıyor.

Radikal

ANAYASA ÇALIŞMALARI İLE İLGİLİ FARKLI GÖRÜŞLER İÇİN TIKLAYINIZ.

İki paket: Anlayış aynı, içerik farklı

9. Yargı Paketi'nin detayları belli oldu

BAKAN TUNÇ: HÜKÜMLÜ VE TUTUKLULARIN REHABİLİTASYONUNDA ÖNEMLİ ÇALIŞMALAR GERÇEKLEŞTİRİYORUZ

HALİT ÇELENK HUKUK ÖDÜLLERİ SAHİPLERİNİ BULDU

2002'DE 1231 OLAN NOTERLİK SAYISI 2 BİN 385'E ULAŞTI

'Casusluk' faaliyetlerine 9. Yargı Paketi ile düzenleme geliyor!

Vatandaşın talebine göre kanun teklifi hazırlanacak!

Hukuki Boyutlarıyla Kentsel Dönüşüm Sempozyumu yapıldı

Haciz mahallinde avukatlara saldıran zanlı 16 yıl 6 ay ceza aldı

Gizli tanık 'Garson'un dijital verileri sonrası İzmir’de FETÖ operasyonu: 30 gözaltı

Can Atalay hakkında, Ankara Gar katliamını protesto ettiği için yargılandığı davada beraat kararı verildi