“Terörsüz Türkiye” olarak adlandırılan ve bireysel olarak başarıya ulaşmasını çok istediğim bir süreçteyiz. Peki “terörsüz” derken neyi kastediyoruz? Açıkçası ben bilmiyorum, tam olarak bilene de rastlamadım diyebilirim. “Terör” ve “terörist” tanımları o kadar dillere dolanmış ve kolay yöneltilir hale gelmiş ki ülkemizde, özellikle tırnak işareti kullanmak gibi bir tercihim var.
Sorunumuzu anlayabilmek için “Türkiye’de kaç terörist var?” diye bir soru sordum ve cevap aradım. Elbette bana göre değil, yargıya göre kaç terörist var? Adalet Bakanlığının her yıl yayınladığı istatistikler (https://adlisicil.adalet.gov.tr/Home/SayfaDetay/adalet-istatistikleri-yayin-arsivi) üzerinden Türk Ceza Kanunu (TCK) 314’üncü maddede tanımlanan Silahlı Örgüt Suçu verilerini kullanarak bir sonuca ulaşmaya çalıştım. Halimizi hep birlikte görelim istedim.
Benden önce bu çalışmayı Milletvekili Mustafa Yeneroğlu “Hukuksuzluğun Sıradanlaşması: Silahlı Terör Örgütü Üyeliği Yargılamaları Raporu” çalışmasında yapmıştı, ben de bu çalışmaya az da olsa destek sunma imkanı bulmuştum. Bu çalışmada bir grafik yer alıyor. Raporun 2. Sayfasında Şekil 1 adıyla yer alan aşağıda alıntıladığım grafikte 2014-2021 yılları arasında Adalet İstatistiklerine göre TCK 314. Maddeden başlatılan soruşturma sayıları yer alıyor.
Şekil 1: Sn. Yeneroğlu’nun raporunda yer alan grafik (2017 yılı 457.423 iken sehven yanlış yazılmış, grafik ekran görüntüsü olduğu için düzeltilmeden alıntılandı)
2016 yılıyla birlikte görülen sıçramanın nedenlerini hepimiz biliyoruz. Bildiğimiz örgütlerin yanına bir yenisi eklenmişti: yine tırnak içinde kullanmayı tercih ettiğim “FETÖ/PDY”. 2016-2021 arasındaki rakamları topladığımızda (grafikteki maddi hata düzeltilerek) 1.768.530 gibi devasa bir rakam karşımıza çıkıyor ve rapor yayınlandığında bu rakam üzerinden de tartışmalar olmuştu. Bir ülkede 2 milyona yakın terörist olur mu?
Bu sayıların nasıl elde edildiğini bilen (çalışmada katkı sunmaktan mutlu) biri olarak hem sayıları açıklamak hem de çalışmayı genişletmek istiyorum.
Adalet Bakanlığı istatistiklerinin yer aldığı internet sayfasında ilk yer alan istatistik 2009 yılına ait ve oradan başlayalım. 2009 yılı istatistiklerinde Tablo 2.4 olarak yer alan ve “TCK ve özel kanunlar uyarınca Ağır Ceza Mahkemesi ( CMK 250. madde ile görevli ) Cumhuriyet Başsavcılıklarında soruşturma evresinde şüpheliler hakkında verilen kararlar, 2009” başlıklı tabloda (ilgili bölüm ekran görüntüsünü aşağıda sunduğum) TCK 314 satırında 9.370 toplam sayısı yer alıyor.
Şekil 2: 2009 Adalet İstatistikleri 56. (94/243) sayfasında yer alan veriler
2009 yılında 9.370 yurttaş terörle suçlanmış sonucu tam olarak çıkmaz, çünkü bu sayı soruşturma numarası alan dosya sayısıdır. Ancak mükerrer dosyalar olabileceği gibi, bir dosyada birden çok (bazen yüzlerce) şüphelinin olduğu dosyalar da var. Her dosyada en az bir şüpheli vardır kabulü abartılı bir tahmin değil, bilakis “güvenli” tarafta bir tahmin olarak kalır. Bu tahminin doğruluğunu ve kişi sayısının daha fazla olduğunu 2009 yılı verilerinden değil ama ilerleyen yılların istatistik verilerinden anlayabiliyoruz.
Soruşturma açılan her dosya mahkemeye gitmemiş 1701 kovuşturmaya yer olmadığı kararı (KYOK) verilmiş, 3173 de “diğer” (genellikle birleştirme, görevsizlik, yetkisizlik, başka savcılığa gönderme vb.) başlığı var. Ancak en az 9.370 yurttaşın terörle suçlandığı gerçeğini değiştirmiyor bu durum. Terörle suçlanmanın basit bir şey olmadığını da, sadece suçlanmış olmanın “güvenlik soruşturmaları” örneklerinde sıkla karşılaşıldığı gibi mağdur olmak için yettiğini de anlatmaya gerek yok.
Peki 2009 yılında TCK 314 suçlamasıyla ne kadar mahkûmiyet hükmü verilmiş? Onu da 2009 yılı Adalet İstatistiklerinde “TCK ve özel kanunlar uyarınca ceza mahkemelerinde, uyruk ve yaş grubuna göre sanıklar hakkında verilen mahkûmiyet karar sayısı, 2009” başlıklı Tablo 3.21’de görebiliyoruz. Tablonun yalnızca ilgili bölümünün ekran görüntüsünü tablo başlığı ve ilgili bölüm şeklinde aşağıda alıntıladım.
Şekil 3: 2009 yılı Adalet İstatistikleri 129. (167/243) sayfasında yer alan veriler
Adalet İstatistiklerinden sayılara nasıl ulaşabildiğimiz anlaşılmıştır. Yıllara göre tablo numaralarında değişiklik olabilmiş ama 2021 yılı dahil aynı verilere ulaşmak mümkün olmuş. Dolayısıyla 2009-2021 yılı arasındaki verilere benzer şekilde herkes ulaşabilir ki ben de hangi yıl hangi tablodan sayılara ulaşılabildiğini hazırladığım nihai tabloda belirttim. 2022 yılından sonra ise Adalet İstatistikleri büyük oranda değişmiş. Sn. Yeneroğlu’nun yayınladığı, benim de ulusal ve uluslararası birçok toplantıda kullandığım, makale olarak da yayınladığım grafiğin etkisi var mı bilmiyorum.
2022 yılından itibaren TCK maddelerine göre veriler tek tek belirtilmedi ancak TCK 309-316 arası maddeler “Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar” başlığında birleştirildi. Bu gruplamayı önceki yıllar için yapıp, TCK 314 verilerinin grup içindeki oranını tespit edip, 2022, 2023 ve 2024 için yaklaşık bir değer bulmak mümkün ve istatistiksel olarak da kabul edilebilir. 2022 ve sonrasına en benzer yıllar 2020 ve 2021 olduğu için bu 2 yılın ortalamasını kullandım. Yaptığım hesabı kısaca açıklayayım:
2020 yılında TCK 309-316 grubunda toplam 211.833 soruşturma dosyası var bu sayının 208.833’ü TCK 314 suçlamasına yönelik, oranı 0,989. 2021 yılında TCK 309-316 grubunda toplam 198.771 soruşturma dosyası var bu sayının 191.964’ü TCK 314 suçlamasına yönelik, oranı 0,966. 2020 ve 2021 yıllarının ortalamasını aldığımızda TCK 309-316 grubu soruşturmaların 0,978 (%97,8) oranında TCK 314 suçlaması kaynaklı olduğunu görüyoruz. 2022 ve devamında TCK 314 soruşturma dosya sayısını belirlemek için %97,8 oranını kullandım.
2020 yılında TCK 309-316 grubunda mahkûmiyet sayısı 46.783 ve bu sayının 44.204’ü TCK 314 suçlaması kaynaklı, oranı 0,945. 2021 yılında TCK 309-316 grubunda mahkûmiyet sayısı 44.869 ve bu sayının 44.042’si TCK 314 suçlaması kaynaklı, oranı 0,982. 2020 ve 2021 yıllarının ortalamasını aldığımızda TCK 309-316 grubu mahkûmiyet kararlarının 0,963 (%96,3) oranında TCK 314 suçlaması kaynaklı olduğunu görüyoruz. 2022 ve devamında TCK mahkûmiyet karar sayısını belirlemek için %97,8 oranını kullandım.
Örnek olması açısından 2022 tablolarının da ekran görüntüsünü ekliyorum çünkü bu tablolarda soruşturma sayısı yanında şüpheli sayısı da verilmiş ve her dosyada en az bir şüpheli veya sanık olacağı tezimizin doğruluğunu kanıtlıyor.
Şekil 4: 2022 yılı Adalet İstatistikleri 68 (119/169) sayfasında yer alan veriler
Şekil 5: 2022 yılı Adalet İstatistikleri 89 (140/169) sayfasında yer alan veriler
2022 yılında TCK 309-316 grubunda 183.326 soruşturma dosyasında 239.989 şüpheli olduğunu görebiliyoruz. Benzer şekilde mahkûmiyet hükmü verilen 34.125 dosyada 48.841 sanık var. 2022 ve 2023 sayılarını da dahil ederek oranlama yaptığımızda bir soruşturma dosyasında ortalama 1,403 şüpheli varken, 1 mahkûmiyet dosyasında ortalama 1,385 sanık bulunuyor. Bu ortalamaları da dosya sayısından şüpheli ve sanık sayısına geçerken kullandım.
Aşağıdaki tabloyu tamamen Adalet İstatistikleri üzerinden hazırladım. Lütfen ilgililer kontrol etsin ve hatamız varsa düzeltelim. Her bir veriyi aldım Adalet İstatistiği yılı ve tablosunu da bu amaçla belirttim.
Tablo: 2009-2024 Arası TCK 314 Soruşturma ve Mahkûmiyet Dosya ve Kişi Sayıları
|
Yıl |
Tablo No |
Soruşturma Sayısı |
Tablo No |
Mahkumiyet Sayısı |
|
2009 |
2.4 |
9.370 |
3.21 |
3.090 |
|
2010 |
2.4 |
11.421 |
3.12 |
4.366 |
|
2011 |
2.4 |
10.160 |
3.12 |
4.720 |
|
2012 |
2.4 |
5.055 |
3.12 |
8.327 |
|
2013 |
2.4 |
14.903 |
3.12 |
8.159 |
|
2014 |
2.4 |
55.058 |
3.11 |
1.641 |
|
2015 |
2.4 |
36.425 |
3.11 |
3.336 |
|
2016 |
2.4 |
155.014 |
3.11 |
4.949 |
|
2017 |
2.4 |
457.423 |
3.11 |
36.927 |
|
2018 |
2.4 |
444.342 |
3.11 |
108.412 |
|
2019 |
2.4 |
310.954 |
3.11 |
70.848 |
|
2020 |
2.4 |
208.833 |
3.11 |
44.204 |
|
2021 |
2.4 |
191.964 |
3.11 |
54.906 |
|
2022 |
1.7 |
179.293 |
2.15 |
32.862 |
|
2023 |
1.7 |
135.896 |
2.17 |
6.940 |
|
2024 |
1.7 |
120.239 |
2.16 |
20.551 |
|
2009-2015 Dosya Toplamı |
142.392 |
33.639 |
||
|
2009-2015 Kişi Toplamı |
199.836 |
46.587 |
||
|
2016-2024 Dosya Toplamı |
2.203.958 |
380.600 |
||
|
2016-2024 Kişi Toplamı |
3.093.084 |
527.100 |
||
|
2009-2024 Dosya Toplamı |
2.346.350 |
414.239 |
||
|
2009-2024 Kişi Toplamı |
3.292.921 |
573.687 |
||
Tablo açıklamaları:
1- 2022, 2023 ve 2024 soruşturma dosya sayıları TCK 309-316 grubu için Adalet İstatistiğinden okunmuş ve %97,8’i bu tabloya yazılmıştır.
2- 2022, 2023 ve 2024 mahkûmiyet karar sayıları TCK 309-316 grubu için Adalet İstatistiğinden okunmuş ve %96,3’ü bu tabloya yazılmıştır.
3- Kişi sayılarını bulmak için soruşturma dosya sayıları 1,403, mahkûmiyet karar sayıları 1,385 ile çarpılmıştır.
4- Adalet İstatistiklerinde nokta atışı veriler olmadığı için yazı kapsamında belirtilen basit hesaplar yapılmıştır. Adalet Bakanlığı net sayıları açıklarsa (elbette bu istatistiklerle çelişmeyecek şekilde) çok mutlu oluruz.
Tabloyu yorumlamaya gerek var mı bilemiyorum ama birkaç hususu belirtmeden geçemeyeceğim.
Anlaşılacağı üzere soruşturmaların büyük çoğunluğu KYOK (takipsizlik kararı) ile sonuçlanıyor. Kovuşturmalarda da ciddi miktarda beraat kararı var. Bu sayıları ve oranları hesaplamak ayrı bir çalışma konusudur ancak asıl mesele bu adli işlemlere muhatap olanların takipsizlik de alsa beraat de alsa mağdur oldukları, karardan sonra da birçok haktan mahrum kalmaya devam ettikleri gerçeğidir.
Dünya genelinde 300.000 mertebesinde terör şüphelisinin uluslararası sistemlerde kayıt altında olduğu söylenir. Bu rakamı doğrulamak pek mümkün değil, ancak gerçekçi bir rakamdır. Tüm dünyada 300.000 mertebesinde terör şüphelisi varken 2009-2024 yılları arasında 3 milyonu aşan yurttaşa terör suçlamasıyla işlem yapmanın hukukla da akılla da izahı olamaz!
Bir dönem ülkedeki terörist sayıları belirtilir ve ayakkabı numaralarına kadar bildiğimiz söylenirdi. İçişleri Bakanı en son rakam zikrettiğinde 70 mertebesinde bir sayı hatırlıyorum. Reuters haberlerine göre “Terörsüz Türkiye” sürecinde tartışılan, düzenleme yapılması öngörülen 9.000 mertebesinde imiş.
TBMM’de kurulan komisyon ve tüm süreç kaç kişiyi etkileyecek? Bizim terör sorunumuz gerçekten çözülecek mi? Peki yargımızın yaptığı nedir? Yüzbinlerce dosyada milyonlarca yurttaşın “terör” suçlamalarının inandırıcılığı var mıdır? İnandırıcılığı varsa geçici düzenleme ne işe yarayacak? Küçük bir çiziğin üzerine yara bandı mı olacak?
Bizim “terör” ve “terörist” sorunumuz olmayabilir mi? Bizim asıl sorunumuz bu suçlamaların olabildiğince keyfi, hukuka aykırı yöneltilmesi, insanımızın “terör ve yargı sopasıyla” mağdur edilmesi olabilir mi? TMK komple kaldırılsa ve TCK terör tanımları muğlaklıktan, uygulama keyfilikten kurtarılsa yeterli olmaz mı? Düşünmeye değmez mi?