Yasal mirasçılık, Türk Medeni Kanununda düzenlenmiş olup (TMK m. 495–501), miras bırakanın altsoyu, üstsoyu ve sağ kalan eşi üzerinden üç dereceli (zümreli) bir sistemle belirlenir. Bu sistemde, yakın derecedeki mirasçılar hayattaysa, daha uzak derecedekiler mirastan pay alamaz. Bu yazıda, yasal mirasçılık sistemi ve eşin mirastaki yerinden bahsedilmiştir. Diğer mirasçı gruplarına da kısaca değinilerek, mirasın nasıl paylaştırıldığı daha net açıklanmaktadır.
Birinci Derece Mirasçılar (Alt Soy) – TMK m. 495, Murisin alt soyu yani 1. Derece mirasçıları: çocukları, torunları ve onların alt soyları. Miras, alt soy arasında eşit paylaşılır; ölen çocuğun payı, kendi alt soyuna geçer.
İkinci Derece Mirasçılar (Anne ve Baba) – TMK m. 496, Murisin anne ve babasıdır. Birinci derece mirasçı yoksa miras anne ve baba arasında eşit paylaştırılır. Eğer anne veya baba ölmüşse, her ikisinin payı oranına göre kendi altsoylarına geçer. Yani murisin kardeşleri mirasçı olur.
Üçüncü Derece Mirasçılar (Büyük Anne ve Büyük Baba) – TMK m. 497, Murisin büyük anne ve büyük babasıdır. Birinci ve ikinci derece mirasçılar yoksa miras, murisin büyük anne ve büyük babaları arasında eşit paylaşılır. Büyük anneler veya büyük babalar ölmüşse, payları alt soyuna geçer; bu durumda murisin amca, hala, dayı ve teyze ile altsoyları mirasçı olur. Murisin eşi hayattaysa, sadece zümre başlarının çocukları (amca, hala, dayı, teyze) mirasçı olabilir; kuzenler pay alamaz. Eğer murisin eşi, muristen önce ölmüşse veya eşi yoksa kuzenler de mirasçı olur.
Eşin Mirasçılık Hakkı – TMK m. 499, Eş, murisin zümre mirasçısı değildir; sağ kalan eş, hangi derecede miras hakkı varsa, o derecedeki mirasçılarla birlikte mirasçı olur. Miras oranları dereceye göre değişir:
· Eşin 1. Derece ile mirasçı olması: Eşin payı ¼’tür. Örnek: Eşi sağ ve iki çocuğu varsa, eş ¼, çocuklar kalan ¾’ü eşit paylaşır (her bir çocuk 3/8).
· Eşin 2. Derece ile mirasçı olması: Eşin payı ½’dir. Örnek: Çocuk yok, eşi ve anne-babası hayattaysa, eş ½, anne ve baba kalan ½’yi eşit paylaşır (anne ¼ , baba ¼).
· Eşin 3. Derece ile mirasçı olması: Eşin payı ¾’tür. Örnek: murisin çocukları ve anne-babası muristen önce ölmüş, büyük anne ve büyük babalar hayattaysa, eş ¾, kalan ¼ büyük anne ve büyük babalar arasında eşit paylaşılır (her biri 1/16). Büyük anne ve büyük babalar hayatta değilse, payları çocuklarına (amca, hala, dayı, teyze) geçer. Bu kişiler de hayatta değilse ve eğer murisin eşi de hayattaysa bu kişilerin payları kendi çocuklarına (kuzenler) geçmez.