AYM'nin 2019/41204 başvuru numaralı kararı

I. BAŞVURUNUN ÖZETİ

1. Başvuru; yurt dışında bulunan bir üniversiteden alınan lisans diplomasına denklik verilmesi talebinin reddedilmesi nedeniyle eğitim hakkının, pasaport kayıtlarının YÖK tarafından incelenmesi nedeniyle de özel hayata saygı hakkının ihlal edildiği iddialarına ilişkindir.

2. Başvurucu, adalet ön lisans programını tamamlamış ve 2015 yılında kaydolduğu Kuzey Makedonya Cumhuriyeti First Private University Fon Skopje Üniversitesi Hukuk Fakültesinden 2017 yılında mezun olmuştur. Başvurucu, hukuk lisans diplomasına denklik belgesi verilmesi talebiyle Yükseköğretim Kuruluna (YÖK) başvurmuştur. YÖK, başvurucunun Kuzey Makedonya Cumhuriyetinde kalış süresinin elli sekiz gün olduğu ve bu sürenin hukuk lisans eğitiminin tamamlanması açısından yetersiz olduğu gerekçesiyle 7/6/2018 tarihinde talebi reddetmiştir.

3. Başvurucu; fakülteyi kazanmak ve bitirmek amacıyla maddi ve manevi anlamda emek harcadığını, denklik verilmesi için gerekli olan tüm bilgi ve belgeleri YÖK'e sunmasına rağmen talebinin reddedilmesinin hukuka aykırı olduğunu ve aynı fakülteden mezun olan kişilere denklik belgesi verilmesine rağmen kendisine verilmemesinin eşitlik ilkesiyle çeliştiğini ileri sürerek söz konusu işlemin iptal edilmesi talebiyle Ankara 6. İdare Mahkemesinde dava açmıştır. Mahkeme; hukuk öğreniminin gerektirdiği formasyonun elli sekiz günde alınamayacağını, bu bağlamda tesis edilen dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığını belirterek 7/3/2019 tarihinde davanın reddine karar vermiştir.

4. Başvurucu, anılan kararın hukuka aykırı olduğunu ve kaldırılması gerektiğini ileri sürerek istinaf başvurusunda bulunmuştur. İstinaf başvuru dilekçesinde; yasal olarak tanınan bir üniversiteden alınan diplomanın kazanılmış hak teşkil ettiğini, yurt içindeki üniversitelerden mezun olan kişilerin eğitim gördüğü zaman diliminde hangi ülkede ya da şehirde olduğuna ilişkin araştırma yapılmadığını, eşitlik ilkesi gereğince almaya hak kazandığı diplomaya denklik belgesi verilmesi gerektiğini ve keyfî şekilde bu talebinin reddedilmesinin hukuka aykırı olduğunu belirtmiştir. Ankara Bölge İdare Mahkemesi 4. İdari Dava Dairesi, kararın usul ve esas yönünden hukuka uygun olduğu gerekçesiyle istinaf başvurusunun reddine 9/10/2019 tarihinde kesin şekilde karar vermiştir.

5. Nihai kararın başvurucu tarafından 12/11/2019 tarihinde öğrenilmesinin akabinde 11/12/2019 tarihinde bireysel başvuruda bulunulmuştur.

6. Komisyonca başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

II. DEĞERLENDİRME

A. Eğitim Hakkının İhlal Edildiğine İlişkin İddia

7. Başvurucu; hakkında tesis edilen işlemin ilgili uluslararası sözleşmelere aykırı olduğunu, hukuken tanınan bir üniversiteden aldığı diplomasına denklik belgesi verilmemesinin kazanılmış hakkının elinden alınması anlamına geldiğini, elli sekiz günlük kalış süresinin iki yıllık sürece değil bir yıllık eğitim sürecine ilişkin olduğunu, eksik ve hatalı değerlendirmelere dayanan kararların hukuka uygun olmadığını belirterek adil yargılanma hakkı ile çalışma hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

8. Adalet Bakanlığının görüş yazısında; bir eğitim öğretim yarıyılının on dört hafta olduğu kabul edildiğinde hafta sonu tatil günlerinin çıkarılması ve asgari oran olan %70'in hesaplanması sonucunda hukuk fakültesi açısından verilecek eğitimin bir dönemde en az kırkdokuz günde, bir yılda ise doksan sekiz günde verilebildiği belirtilmiştir. Görüşte, süreç içinde verilen kararlarda mevzuat hükümlerinin ayrıntılı olarak değerlendirildiği ve kararların keyfî veya ilgili ve yeterli gerekçeden yoksun olduğunun söylenemeyeceği ifade edilmiştir. Bakanlık görüşüne karşı sunduğu dilekçede başvurucu; iki yıl içinde elli sekiz gün değil, bir yıl içinde altmış dört gün yurt dışında bulunduğunu belirtmiş ve başvuru formunda yer alan hususları tekrar etmiştir.

9. Başvurunun anılan iddiaları eğitim hakkı kapsamında incelenmiştir (Özcan Zengin, B. No: 2020/4244, 23/2/2022, §§ 69-71).

10. Anayasa Mahkemesi Özcan Zengin kararında, denklik belgesi verilmemesi şeklindeki müdahalenin 4/11/1981 tarihli ve 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu'nun 3. maddesinin (u) bendinin (1) numaralı alt bendi ile 6/11/2010 tarihli ve 27751 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Yurtdışı Yükseköğretim Diplomaları Denklik Yönetmeliği'nin 4. maddesinin (1) numaralı fıkrasının (g) bendi kapsamında gerçekleştirildiği ve anılan yasal düzenlemelerin kanunla sınırlama ölçütünü karşıladığı sonucuna ulaşmıştır (Özcan Zengin, § 74). Söz konusu kararda, müdahalenin ulusal ölçekte eğitim kalitesinin korunması şeklinde meşru amacının bulunduğu ifade edilmiştir (Özcan Zengin, § 77).

11. Özcan Zengin kararında; denklik işlemlerine ilişkin başvuru usulü ve aranacak belgelerin 6/11/2010 tarihli Yönetmelik'in 4. maddesinde düzenlendiği, ilgili Yönetmelik'te yükseköğretim süresince kullanılan pasaportların asıllarının veya tasdikli suretlerinin talep edileceğinin belirtildiği, dolayısıyla denklik işlemlerinde yurt dışında kalış süresinin dikkate alınacağı hususunun öngörülemez olduğunun söylenemeyeceği vurgulanmıştır (Özcan Zengin, § 86). Anılan kararda Anayasa Mahkemesi; devam edilen lisans programının örgün eğitim programı olduğunu, Yönetmelik'te yükseköğretim süresince kullanılan pasaportların asıllarının veya tasdikli suretlerinin talep edileceği kuralının bulunması nedeniyle başvurucunun yurt dışında kalış süresinin ayrıca düzenlenmemesinin idarenin bir kusuru olarak görülemeyeceğini ifade ederek yasal yükümlülüklerini yerine getirmeyen kişilere denklik belgesi verilmemesinin ölçülü olduğuna hükmetmiştir (Özcan Zengin, §§ 89, 90).

12. Somut olayda da YÖK'ün denklik kararını verirken başvurucunun yurt dışında kalış sürelerini gözönünde bulundurduğu, derece mahkemelerinin de yurt dışında kalma sürelerini gözettiği ve dava konusu idari işlemleri bu doğrultuda bir denetime tabi tuttuğu görülmektedir. Özcan Zengin kararında belirtildiği üzere, yasal yükümlülüklerini yerine getirmeyen ilgililerin diplomasına denklik alma hakkı verilemeyecektir. Bu değerlendirmeler ve anılan kararda ulaşılan sonuç doğrultusunda, başvurucunun diploma denklik talebinin reddedilmesine ilişkin kararın ölçülü ve başvurucunun eğitim hakkına yapılan müdahalenin gerekçelerinin ilgili ve yeterli olduğu değerlendirilmektedir. Neticede Anayasa’nın 42. maddesinde güvence altına alınan eğitim hakkının ihlal edilmediğinin açık olduğu kanaatine varılmaktadır.

13. Açıklanan gerekçelerle başvurunun bu kısmının açıkça dayanaktan olması nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

B. Özel Hayata Saygı Hakkının İhlal Edildiğine İlişkin İddia

14. Başvurucu; pasaport kayıtlarının ancak yetkili kılınan kurumlar tarafından güvenlik gerekçesiyle incelenebileceğini, kayıtların YÖK tarafından incelenmesi nedeniyle özel hayata saygı hakkının ihlal edildiğini iddia etmiştir.

15. Bakanlık görüşünde; diplomalarla ilgili olarak mevzuat kapsamında inceleme yapılırken ilgililerin yurt dışında kalış süresini belirlemek amacıyla pasaport sayfalarının istenmesinin uzun zamandır süregelen ve dayanağı olan bir uygulamaya dayandığı belirtilmiştir. Başvurucu, Bakanlık görüşüne karşı sunduğu dilekçede, özel hayata saygı hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddialarını başvuru formunda yer aldığı şekliyle tekrar etmiştir.

16. Başvurucunun anılan iddiaları özel hayata saygı hakkı kapsamında incelenmiştir.

17. Bireysel başvuru yolunun ikincil niteliği gereği, Anayasa Mahkemesine başvuruda bulunabilmek için öncelikle olağan kanun yollarının tüketilmesi zorunludur. Başvurucunun bireysel başvuru konusu şikâyetini öncelikle ve süresinde yetkili idari ve yargısal mercilere usulüne uygun olarak iletmesi, bu konuda sahip olduğu bilgi ve delilleri zamanında bu makamlara sunması, bu süreçte dava ve başvurusunu takip etmek için gerekli özeni göstermiş olması gerekir (İsmail Buğra İşlek, B. No: 2013/1177, 26/3/2013, § 17).

18. Somut olayda başvurucunun derece mahkemelerine sunduğu dava dilekçesi, istinaf başvuru dilekçesi ile diğer belgeler ele alındığında pasaport kayıtlarının YÖK tarafından incelenmesinin hukuka aykırı olduğuna veya dayanağının bulunmadığına ilişkin herhangi bir itirazda bulunulmadığı görülmektedir. Dolayısıyla başvurucunun özel hayata saygı hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddiasını öncelikle ve süresinde yetkili idari ve yargısal mercilere usulüne uygun olarak iletmediği, olağan kanun yollarının tüketilmesi konusunda gerekli özeni göstermeyerek bireysel başvuruda bulunduğu anlaşılmaktadır.

19. Açıklanan gerekçelerle başvurunun bu kısmının başvuru yollarının tüketilmemesi nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

III. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. 1. Eğitim hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

2. Özel hayata saygı hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın başvuru yollarının tüketilmemesi nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

B. Yargılama giderlerinin başvurucu üzerinde BIRAKILMASINA 7/6/2023 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.