AYM'nin 2020/15162 başvuru numaralı kararı

I. BAŞVURUNUN ÖZETİ

1. Başvuru, infaz hâkimliğine yapılan şikâyetin esasa girilmeden reddedilmesi nedeniyle özel hayata saygı hakkı ve haberleşme hürriyeti ile bağlantılı olarak etkili başvuru hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

2. Başvurucu, suç unsuru ve sakıncalı bir durum olmamasına rağmen ailesine yazdığı mektupların sekiz ay boyunca Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi'ne (UYAP) kaydedildiğini belirterek sakıncalı olmayan mektuplarının kayıtlarının silinmesini Mardin E Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumundan (İnfaz Kurumu) talep etmiştir. İnfaz Kurumu mektupların silinmesine yönelik kurumca yapılacak bir işlem mevcut olmadığı gerekçesiyle başvurucunun talebini 27/1/2020 tarihinde reddetmiştir.

3. Başvurucu anılan kararın kaldırılması için 30/1/2020 tarihinde infaz hâkimliğine başvurmuştur. İnfaz hâkimliği başvurucunun söz konusu işleme karşı öğrendiği tarihten itibaren on beş gün, her hâlde otuz günlük şikâyet süresi içinde şikâyette bulunmadığı gerekçesiyle ret kararı vermiştir. Başvurucu ret kararına karşı itiraz etmiş, Ağır Ceza Mahkemesi daha önceki talebin yenilenmiş olması gerekçesiyle itiraz hususunda karar verilmesine yer olmadığına karar vermiştir.

4. Başvurucu, nihai hükmü 20/3/2020 tarihinde öğrendikten sonra 6/5/2020 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

5. Adli yardım talebinin kabulüne Komisyonca karar verilmiştir. Başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

II. DEĞERLENDİRME

6. Başvurucu, sakıncalı bulunmamasına rağmen kendi yazdığı mektupların yanı sıra eşi, anne ve babasının kendisine yazdığı mektupların UYAP'a kaydedildiğini, mektupların silinmesi talebinin ve bu kapsamdaki şikâyet ve itirazının esasa girilmeden reddedildiğini, bu nedenlerle özel hayata saygı hakkının, özel hayata saygı hakkı ile bağlantılı olarak etkili başvuru hakkının ve adil yargılanma hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür. Bakanlık görüşünde; sürece, ilgili mevzuata ve içtihada ilişkin bilgiler sunulmuştur. Başvurucu, Bakanlığın görüşüne karşı beyanında sakıncalı olmayan mektupların kaydının mevzuata aykırı olduğunu, bu konuda yargı kararları bulunduğunu belirtmiş ve başvuru formunda yer alan iddia ve taleplerini yinelemiştir.

7. Başvuru özel hayata saygı hakkı ve haberleşme hürriyeti ile bağlantılı olarak etkili başvuru hakkı kapsamında incelenmiştir.

8. Açıkça dayanaktan yoksun olmadığı ve kabul edilemezliğine karar verilmesini gerektirecek başka bir neden de bulunmadığı anlaşılan başvurunun kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi gerekir.

9. Başvurunun temeli, başvurucuya gönderilen veya başvurucunun göndermek istediği tüm mektupların İnfaz Kurumu idaresi tarafından UYAP sistemine kaydedilmesine ilişkindir. Bireyin kişisel verilerinin ve bu verilerin korunmasına dair menfaatinin özel yaşamı kapsamında olduğu açıktır. Haberleşme içeriklerinin ve biçimin kaydı şeklinde gerçekleşen müdahalenin haberleşme hürriyetine yapılan müdahalenin özel bir biçimi olduğu hususunda da tereddüt bulunmamaktadır. Dolayısıyla mahremiyet hakkı ve bu alana ilişkin bilgilerin gizliliğinin korunması ile haberleşmenin denetlenmesine ilişkin iddia Anayasa’nın 20. ve 22. maddeleri çerçevesinde özel hayata saygı hakkı ve haberleşme hürriyeti kapsamındadır (Ümit Karaduman, B. No: 2020/20874, 2/2/2022, § 49).

10. Mahpusların yazışmalarının özel hayata dair mahrem kalmasını istediği konular ile kişisel veri kapsamında kalacak bilgileri içerebileceği gözetildiğinde mahpusun temel hak ve özgürlüklerinin sınırlandırılmasını içeren kanunların konuyla ilgili temel esasları ve ilkeleri belirleyecek nitelikte olması gerektiği de vurgulanmalıdır. Bu kapsamda kanun veya ilgili kanuna dayanan mevzuatın özellikle yazışmaların sistematik olarak kaydedilmesinin kapsamına ve mektup ile içeriğindeki mahrem bilgiler ile kişisel verilerin muhafazasına ilişkin esasları belirlemesi beklenir. Bununla birlikte mahpusların yazışmalarının tutulma süresi, bu yazışmalara üçüncü kişilerin erişimi ile içeriğindeki verilerin kullanılması, imhası ve verilerin gizliliğinin sağlanması hususlarına ilişkin muhataplarının yetki aşımı ve keyfîliğe karşı yeteri kadar güvenceye sahip olmalarını sağlayacak açık ve detaylı kuralları içermesi gerekmektedir (Ümit Karaduman, § 69).

11. Anayasa Mahkemesi Ümit Karaduman kararında özetle, UYAP sistemine kaydın yukarıdaki ilke bağlamında kanuni dayanağı olmadığı gerekçesiyle ihlal kararı vermiştir. 17/6/2021 tarihli ve 7328 sayılı Kanun'la mektupların UYAP'a kaydına ilişkin 13/12/2004 tarihli ve 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun'da değişiklik yapılmıştır. Ancak somut olay bağlamında söz konusu kararda ulaşılan sonuçtan ayrılmayı gerektiren bir durum olmadığı görülmüştür.

12. Öte yandan somut olayda başvurucunun ceza infaz kurumu işlemine karşı şikâyeti infaz hâkimliğince süre aşımı gerekçesiyle reddedilmiş ancak süre aşımı nedenine ilişkin bir açıklamaya yer verilmemiştir. Başvurucunun mektupları UYAP sisteminde kayıtlı olduğu sürece bunların silinmesini ceza infaz kurumundan talep edebileceği hususunda tereddüt bulunmamaktadır. Başvurucunun ceza infaz kurumu işlemine karşı şikâyeti on beş günlük yasal süre içinde yaptığı da açıktır. Başvurucunun daha önce aynı konuda bir şikâyeti bulunmamasına karşın infaz hâkimliğinin kararını inceleyen Ağır Ceza mahkemesi ise daha önce aynı konuda yapılan talebin yinelendiği gerekçesiyle karar verilmesine yer olmadığına karar vermiştir.

13. Derece mahkemelerince ortaya konulan bu yaklaşım temel hak ve hürriyetlerin ihlal edildiğine yönelik şikâyetin etkili bir şekilde incelenmesine imkân sağlamamaktadır (Meral Danış Beştaş (3), B. No: 2017/37087, 13/10/2020). Başvurucunun infaz hâkimliğine yaptığı şikâyet konusu işlemin süre aşımı ve yinelenen talep nedeniyle reddedilmesine ilişkin kararların ilgili ve yeterli gerekçeler içermediği, başvurucunun iddialarının incelenmesine ve uygun bir telafi şansı sunmaya elverişli olmadığı anlaşılmaktadır.

14. Açıklanan gerekçelerle özel hayata saygı hakkı ve haberleşme hürriyetiyle bağlantılı olarak etkili başvuru hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

III. GİDERİM

15. Başvurucu; ihlalin tespitini istemiş ve 100.000 TL manevi tazminat talebinde bulunmuştur.

16. Başvuru konusu mektupların Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğünün Mektup ve Faksların UYAP Sistemine Kaydedilmesi ve Silinmesi başlıklı 4 Ağustos 2021 tarihli genel yazısı uyarınca otomatik olarak silinmesi gözönünde bulundurulduğunda ihlalin ve sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmamaktadır.

17. Öte yandan somut olay bağlamında ihlalin tespit edilmesinin başvurucunun uğradığı manevi zararların giderilmesi bakımından yetersiz kalacağı değerlendirilmiştir. Dolayısıyla ihlalin sonuçlarının ortadan kaldırılabilmesi için özel hayata saygı hakkı ve haberleşme hürriyeti ile bağlantılı olarak etkili başvuru hakkının ihlali nedeniyle yalnızca ihlal tespitiyle giderilemeyecek olan manevi zararları karşılığında başvurucuya takdiren net 10.000 TL manevi tazminat ödenmesine karar verilmesi gerekir.

IV. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Özel hayata saygı hakkı ve haberleşme hürriyeti ile bağlantılı olarak etkili başvuru hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,

B. Anayasa’nın 20 ve 22. maddelerinde güvence altına alınan özel hayata saygı hakkı ve haberleşme hürriyeti ile bağlantılı olarak Anayasa'nın 40. maddesinde güvence altına alınan etkili başvuru hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE,

C. Başvurucuya net 10.000 TL manevi tazminat ÖDENMESİNE, tazminata ilişkin diğer taleplerin REDDİNE,

D. Ödemenin kararın tebliğini takiben başvurucunun Hazine ve Maliye Bakanlığına başvuru tarihinden itibaren dört ay içinde yapılmasına, ödemede gecikme olması hâlinde bu sürenin sona erdiği tarihten ödeme tarihine kadar geçen süre için yasal FAİZ UYGULANMASINA,

E. Kararın bir örneğinin Mardin İnfaz Hâkimliğine (E.2020/55, K.2020/54), Mardin 1. Ağır Ceza Mahkemesine (2020/161 D. İş) ve Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 29/3/2023 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.