AYM'nin 2020/33807 başvuru numaralı kararı

I. BAŞVURUNUN ÖZETİ

1. Başvuru, talep edilmemesine rağmen hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilmesi, temyiz hakkını kullanamaması nedeniyle adil yargılanma hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

2. Başvuru 15/10/2020 tarihinde yapılmıştır. Komisyon, hükmün denetlenmesini talep etme hakkı dışındaki şikâyetlerin kabul edilemez olduğuna, anılan hakka ilişkin şikâyetin kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar vermiştir.

3. Başvuru belgelerinin bir örneği bilgi için Adalet Bakanlığına gönderilmiştir.

4. Artvin Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından başvurucunun silahlı terör örgütüne üye olma suçundan cezalandırılması talebiyle 28/5/2018 tarihli iddianame düzenlenmiştir.

5. İddianamenin Artvin Ağır Ceza Mahkemesince (Mahkeme) kabulü ile açılan davada duruşmanın ilk oturumu 10/9/2018 tarihinde yapılmıştır. Başvurucu anılan oturumda üzerine atılı suçlamayı kabul etmemiştir.

6. Mahkemenin 19/11/2018 tarihli ikinci celsesinin Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP) üzerinden yapılan incelemesi neticesinde başvurucunun "üzerine atılı suçlamayı kabul etmediği için etkin pişmanlık hükümlerinden de faydalanmak istemediği" tespitlerine yer verildiği, 20/3/2019 tarihli dördüncü celsede de etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanmak istediğini açıkça söylememekle birlikte lehe olan hükümlerin uygulanmasını istediği görülmüştür.

7. Ayrıca yapılan dördüncü celsede başvurucuya, hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilmesini isteyip istemediği de sorulmamıştır.

8. Mahkeme 20/3/2019 tarihli dördüncü ve son celsede başvurucunun isnat edilen silahlı terör örgütüne üye olma suçundan 2 yıl 17 ay 7 gün hapis cezası ile cezalandırılmasına karar vermiştir.

9. 11/4/2019 tarihli istinaf dilekçesinde başvurucu; üzerine atılı suçlamayı kabul etmediğini, istemediği hâlde etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanmasını, etkin pişmanlık hükümleri uygulanacak ise de indirim oranının gerekçesiz ve yetersiz uygulandığını ileri sürmüştür. Söz konusu dilekçede hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilmesini talep etmemiştir.

10. Anılan istinaf talebi Erzurum Bölge Adliye Mahkemesi 2. Ceza Dairesi (Daire) tarafından incelenmiş, başvurucunun rızasının olup olmadığı sorulmadan -dosya üzerinden- başvurucu hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilmiştir.

11. Başvurucu, anılan karara karşı 4/8/2020 tarihli dilekçe ile itiraz etmiştir. Anılan itiraz, Erzurum Bölge Adliye Mahkemesi 3. Ceza Dairesinin 16/9/2020 tarihli kararıyla reddedilmiştir.

12. Başvurucu, nihai hükmü 17/9/2020 tarihinde öğrendikten sonra 15/10/2020 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

II. DEĞERLENDİRME

13. Başvurucu, talep etmemesine rağmen hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilmesi, temyiz hakkını kullanamaması nedeniyle adil yargılanma hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

14. Başvuru, adil yargılanma hakkı kapsamındaki mahkemeye erişim hakkı yönünden incelenmiştir.

15. 17/12/2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu'na göre sanığın kabul etmemesi hâlinde -diğer koşullar gerçekleşmiş olsa bile- sanık hakkında dava konusu suçla ilgili olarak verilen mahkûmiyet hükmünün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilemez. Bu durumda ilk derece mahkemesince mahkûmiyet hükümlerinin istinaf/temyiz kanun yolu açık olarak verilmesi gerekir (bazı değişiklilerle birlikte bkz. Ufuk Bekdemir, B. No: 2016/14113, 31/3/2022, § 27).

16. Ufuk Bekdemir kararında mahkemenin başvurucu kabul etmediği hâlde hakkında verilen hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilmesi şeklindeki uygulamasının kanuni dayanağının bulunmadığı ve başvurucunun mahkemeye erişim hakkına yapılan müdahalenin Anayasa'nın 13. maddesinde öngörülen kanunilik ölçütünü karşılamadığı kabul edilmiştir. Anayasa Mahkemesi anılan kararda müdahalenin kanunilik şartını sağlamadığı tespit edildiğinden Anayasa'nın 13. maddesinde öngörülen diğer unsurlar olan meşru amaç ve ölçülülük kriterlerine riayet edilip edilmediğinin ayrıca değerlendirilmesine gerek görmemiş, başvurucunun mahkemeye erişim hakkının ihlal edildiğine karar vermiştir (bazı değişiklilerle birlikte bkz. Ufuk Bekdemir, §§ 28-30).

17. Somut olayda başvurucu (sanık), hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararını kabul ettiğine dair açık bir beyanda bulunmadığı gibi bu hususta bir dilekçe de sunmamıştır. Böylece başvurucu kabul etmediği hâlde hakkında verilen hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilmiştir. Dairenin bu uygulamasının kanuni dayanağı bulunmamaktadır. Buna göre somut olay bağlamında başvurucunun mahkemeye erişim hakkına yapılan müdahale Anayasa'nın 13. maddesinde öngörülen kanunilik ölçütünü karşılamamaktadır.

18. Açıklanan gerekçelerle başvurucunun Anayasa'nın 36. maddesinde güvence altına alınan adil yargılanma hakkı kapsamındaki mahkemeye erişim hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

III. GİDERİM

19. Başvurucu; ihlalin tespiti talebinde bulunmuştur.

20. Başvuruda tespit edilen hak ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmaktadır. Bu kapsamda kararın gönderildiği yargı mercilerince yapılması gereken iş, yeniden yargılama işlemlerini başlatmak ve Anayasa Mahkemesini ihlal sonucuna ulaştıran nedenleri gideren, ihlal kararında belirtilen ilkelere uygun yeni bir karar vermektir (Mehmet Doğan [GK], B. No: 2014/8875, 7/6/2018, §§ 54-60; Aligül Alkaya ve diğerleri (2), B. No: 2016/12506, 7/11/2019, §§ 53-60, 66; Kadri Enis Berberoğlu (3) [GK], B. No: 2020/32949, 21/1/2021, §§ 93-100).

IV. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Mahkemeye erişim hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,

B. Anayasa'nın 36. maddesinde güvence altına alınan adil yargılanma hakkı kapsamındaki mahkemeye erişim hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE,

C. Kararın bir örneğinin mahkemeye erişim hakkının ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmak amacıyla Erzurum Bölge Adliye Mahkemesi 2. Ceza Dairesine (E.2019/872, K.2020/1487) iletilmek üzere Artvin Ağır Ceza Mahkemesine (E.2018/237, K.2019/58) GÖNDERİLMESİNE,

D. 446,90 TL harç ve 9.900 TL vekâlet ücretinden oluşan toplam 10.346,90 TL yargılama giderinin başvurucuya ÖDENMESİNE,

E. Ödemenin kararın tebliğini takiben başvurucunun Hazine ve Maliye Bakanlığına başvuru tarihinden itibaren dört ay içinde yapılmasına, ödemede gecikme olması hâlinde bu sürenin sona erdiği tarihten ödeme tarihine kadar geçen süre için yasal FAİZ UYGULANMASINA,

F. Kararın bir örneğinin Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 30/3/2023 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.