Cumhurbaşkanının üçüncü kez seçilmesine dair kısa bir değerlendirme

Bursa'da konuşan MHP Genel Sekreteri İsmet Büyükataman, seçimlerin 18 Haziran 2023'te düzenleneceğini fakat Kurban Bayramı veya üniversite sınavları nedeniyle bir ay erkene çekilebileceğini söyledi.

Büyükataman, seçimle ilgili soruyu şöyle yanıtladı:

- "Belki Haziran ayında Kurban Bayramı, üniversite sınavlarının olması gibi birtakım gerekçelerden kaynaklı bir ay seçimleri öne alma ihtimali söz konusu olabilir. Bu konuda bize intikal eden resmî teklif ve paylaşılan bir açıklama olmadı. Gazete köşelerinde yapılan yorumlara dayalı olarak bunu söylüyorum. Biz seçimlerin zamanında yapılacağına yönelik çalışmalarımızı yürütüyoruz."

Bu açıklamanın şifrelerini Hürriyet yazarı, AKP ve Erdoğan ile Saray'ın sözcüsü konumunda olan gazeteci yazar m Abdülkadir Selvi 3 kez yazdı.

Cumhurbaşkanlığı seçimi ile ilgili bir başka konu, Anayasa’nın 116/3. maddesinde düzenlenmiştir: Bu maddeye göre, “ Cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde , Cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilir ”. Şu halde cumhurbaşkanı için görev süresini uzatma olasılığı, kendisinin koşulsuz fesih yetkisiyle değil, sadece meclisin seçim yenileme kararını Cumhurbaşkanının son döneminde alması halinde, gündeme gelebilecektir.

Bu istisnanın daha iyi kavranabilmesi için somut bir örnek verelim: Cumhurbaşkanı Erdoğan TBMM’nin görev süresi dolmadan seçimlerin yenilenmesine karar verirse, ikinci kez seçilmiş olduğundan, üçüncü kez aday olma şansını kaybedecektir. Buna karşılık TBMM erken seçim kararı alırsa, Cumhurbaşkanı AY m.116/3 uyarınca üçünü kez aday olabilecektir.

Halen görevde olan Cumhurbaşkanı açısından böyle bir ikilem gündeme gelebilir. Örneğin AKP’nin gelecek seçimleri kaybetme olasılığı Cumhurbaşkanını erken seçim kararı olmaya zorlayabilir. Ancak biraz önce belirttiğimiz gibi, bu kez kendisinin üçüncü kez aday olma şansı kalmaz. Bu sorunun aşılmasını sağlamak üzere iki farklı girişimin tartışma gündemine oturması mümkündür.

Birinci olasılık, Cumhurbaşkanının kendi alacağı erken seçim kararına rağmen üçüncü kez aday olabilmesini, yapay ve yanlış bir yorumla sağlamaya çalışmak: Örneğin Yüksek Seçim Kurulu şöyle bir yorum yapabilir: 2017 AYD, yeni bir hükümet sistemi getirmiştir. Bu nedenle ikinci kez seçileme kuralı bu değişiklikten sonra başlar. Yüksek Seçim Kurulu’nun böyle bir yoruma yönelmesi benim için bir sürpriz olmaz. Tabii bu yorumun yanlışlığı hukuksal açıdan tartışma götürmeyecek kadar açıktır. Çünkü "en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilme kuralı” 2017 AYD’den önce de Anayasa’da aynen yer almış ve değişik 101. maddenin yürürlüğe gireceği ana kadar aynı ifadeyle kesintisiz olarak yürürlükte kalmıştır. Başka bir deyişle “ Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir .” şeklindeki kural, 101 ve 102.. maddelerin her iki metninde de harfi harfine aynıdır. 2017 AYD biraz önce işaret ettiğimiz farazi yorumu haklı kılabilecek bir geçiş kuralına da yer vermemiştir. Burada sorun şurada kendisini gösteriyor: Bu doğru yorumu benimseyip Cumhurbaşkanının üçüncü kez aday olamayacağına karar verebilecek bir Yüksek Seçim Kurulu mevcut mudur? Ya da Yüksek Seçim Kurulu’nun biraz önce işaret ettiğimiz yanlış yoruma göre karar vereceği varsayılırsa, buna karşı yapılacak bir bireysel başvuru üzerine AYM’nin doğru yorumu devreye sokması mümkün müdür? Bu soruya AYM’nin mevcut içtihatlarına [1] bakıp hemen cevap verebiliriz. AYM büyük bir olasılıkla kendi yarattığı “ortak koruma” [2] kavramına dayanarak, AİHS’nin sadece genel seçimlere güvence getirdiğini, Cumhurbaşkanı seçiminin ortak koruma kapsamında olmadığını belirtip, kendisini bu konuda yetkisiz sayacak olması da benim için bir sürpriz olmaz.

Tabii Yüksek Seçim Kurulu ya da Anayasa Mahkemesi, benzer bir konu önlerine geldiğinde, doğru yorumu benimserse bu beni ancak sevindirir.

İkinci olasılık; Cumhurbaşkanı, aynı zamanda partisinin genel başkanı olarak Meclis çoğunluğu üzerindeki etkisini kullanıp, erken seçim kararını Meclis’in almasını sağlayabilir. Tabii bunun için Meclis’in üye tam sayısının beşte üçü ile karar alması gerekir. Bu gerçekleşebilirse, Anayasa zaten, üçüncü kez aday olma imkânını tanıyor. [3]

Av. Abdullah ALABOĞA

-------------------

[1] AYM BB 08.09.2014, Başvuru No: 2014/13675: RG: 09.09.2014 – 29114. Cumhurbaşkanlığı seçimi ile ilgili bir başka bireysel başvuru için bkz. AYM BB 04.11.2014, Başvuru No: 2014/11717: RG 13.01.2015 -29235.

[2] Bu kavramla ilgili bir çalışma için bkz. Fazıl SAĞLAM, “ Anayasa Mahkemesi’nin Ürettiği Yapay Bir Kavram:“Ortak Koruma Alanı ”: Prof. Dr. Metin Günday Armağanı, Atılım Üniversitesi, Ankara 2020 Cilt II, s. 1191-1164.

[3] Bu konuyla ilgili aynı çizgide ayrıntılı bir analiz için bkz. Kemal GÖZLER, Türk Anayasa Hukuku, 3 Baskı, Ekin Yayınevi Bursa Ocak 2019, s. 793 Kutu 16.1: “Recep Tayyip Erdoğan Kaç Defa Cumhurbaşkanı Seçilebilir?”; ayrıca bkz. Murat Sevinç, " Hayret Verici Bir 'Anayasa' Yorumu ": Diken, 11.06.2018 ((https://www.diken.com.tr/hayret-verici-bir-anayasa-yorumu/).

Cumhurbaşkanının üçüncü kez seçilmesine dair kısa bir değerlendirme

ÜÇÜNCÜ HACİZ İHBARNAMESİNDE MENFİ TESPİT DAVASI

Tapu İptal ve Tescil Davası Nedir?

Belirli ve Muayyen Olmayan Artış Hükmünün TBK 344/1-2 ve TBK 345/3 Kapsamında Değerlendirilmesi

Hukukçu (!) Kibri

İMAR BARIŞI 2024 - YAPI KAYIT BELGESİ HAKKINDAKİ TEKLİFİN HUKUKİ DEĞERLENDİRİLMESİ

İŞ SÖZLEŞMESİNİ FESHEDEN TARAFIN BİLDİRİM SÜRELERİNE UYMAKSIZIN İŞ SÖZLEŞMESİNİ SONA ERDİRMESİ AKABİNDE MEYDANA GELEN HUKUKİ NETİCELER

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı İtirazında Tebliğname ile Bağlı mıdır?

Kamu İhale Sözleşmesinin İdare Tarafından İmzalanmaması Halinde Uğranılan Zararın Tazmini İstenebilir mi?

BELİRLİ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİNİ SONA ERDİREN HALLER VE SONA ERMENİN HUKUKİ SONUÇLARI

Fiziki Takibin Hukuka Uygunluk Şartları