A) Deport Kararı Nedir?
Deport kararını kaldırma işlemi uygulamada sıklıkla karşımıza çıkmakla birlikte son dönemde sık sık gündeme gelmektedir. Kısaca Deport kararını tanımlayacak olursak belli sebepler doğrultusunda yabancı uyruklu kişilerin Türkiye’den sınır dışı edilmesi ve akabininde ülkeye giriş yapamamasıdır. Yabancı / lar hakkında deport kararı verilmesi kişinin ahlaka ve hukuka aykırı davranışlar sergilemesi(TCK M 59), ulusal sağlık ve güvenlik tehdidi oluşturması ve çalışma izni olmadan çalışması, oturma izni yahut öğrenci oturma izni olmaksızın yaşaması gibi hallerde söz konusu olan bir idari işlem olarak tanımlanabilmektedir.
B) Deport Edilme Sebepleri Nelerdir ?
Deport kararının kaldırılması hususunda önce bilinmesi gereken unsur uygulanan idari işlemin hangi sebebe dayandığıdır. Bu işleme bağlı olarak kişi kısa süreliğine deport edilebileceği gibi ömür boyu yurda girişi de yasaklanabilir. Deport olma sebepleri 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun 54. maddesinde sınır dışı etme kararı alınacaklar başlığı altında tahdidi olarak sayılmıştır. Burada uygulamada sıkça karşılaşılan bazı sebeplere yer yermeyi uygun buluyoruz.
I. 5237 sayılı Kanunun 59 uncu maddesi kapsamında sınır dışı edilmesi gerektiği değerlendirilenler
II. Türkiye’ye giriş, vize ve ikamet izinleri için yapılan işlemlerde gerçek dışı bilgi ve sahte belge kullananlar
III. Türkiye’de bulunduğu süre zarfında geçimini meşru olmayan yollardan sağlayanlar
IV. İkamet izni bulunup da süresinin sona ermesinden itibaren kabul edilebilir gerekçesi olmadan ikamet izni süresini on günden fazla ihlal edenler
V. Çalışma izni olmadan çalıştığı tespit edilenler
VI. Uluslararası koruma başvurusu reddedilen, uluslararası korumadan hariçte tutulan, başvurusu kabul edilemez olarak değerlendirilen, başvurusunu geri çeken, başvurusu geri çekilmiş sayılan, uluslararası koruma statüleri sona eren veya iptal edilenlerden haklarında verilen son karardan sonra bu Kanunun diğer hükümlerine göre Türkiye’de kalma hakkı bulunmayanlar
C) Sınır Dışı Etme Kararı Alınmayacaklar
Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunun 54. maddesine istinaden haklarında sınır dışı edilme kararı verilenler derhal kanunun belirlediği prosedür işletilerek sınır dışı edilmektedirler. Ancak yine aynı kanunun emrettiği belli kişiler her ne kadar da kanun kapsamında sınır dışı edilmeleri gerekiyorsa da bu işlem uygulanmaz. Ez cümle olarak 6458 sayılı Kanun’un 55. maddesinde hakkında sınır dışı etme kararı alınamayacak olanlar belirtilmiştir. Bu kimseler yukarıda sayılanlar kapsamında olsalar dahi sınır dışı edilemeyecektir.
Yazımızın devamında bu kişilere yer vermek isteriz;
I. Sınır dışı edileceği ülkede ölüm cezasına, işkenceye, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya muameleye maruz kalacağı konusunda ciddi emare bulunanlar
II. Ciddi sağlık sorunları, yaş ve hamilelik durumu nedeniyle seyahat etmesi riskli görülenler
III. Hayati tehlike arz eden hastalıkları için tedavisi devam etmekte iken sınır dışı edileceği ülkede tedavi imkânı bulunmayanlar
IV. Mağdur destek sürecinden yararlanmakta olan insan ticareti mağdurları
V. Tedavileri tamamlanıncaya kadar, psikolojik, fiziksel veya cinsel şiddet mağdurları
Yukarıda sayılanlar kapsamındaki değerlendirmeler, herkes için ayrı yapılır. Bu kişilerden, belli bir adreste ikamet etmeleri, istenilen şekil ve sürelerde bildirimde bulunmaları istenebilir.
Ç) Terke Davet (Terke Çağrı) Nedir?
Deport edilmeleri için yasal unsurları oluşan yabancı eğer kendisi kolluk kuvvetlerine sınır dışı edilmek üzere başvurursa veya avukat aracılığı ile deport değil de terke davet verilmesine karar verilmesini sağlar ise geri gönderme merkezine götürülmek zorunda kalmayabilir. Bu prosedürün işletilmesi yabancının lehine olan bir konudur şöyle ki; söz konusu yabancı hakkında deport kararı verilirse bu karar kişinin pasaportuna da işletilir ki bu hayatı boyunca kişinin sicili olarak pasaportunda gözükecektir. Bu sebeple yabancı bu kararın siciline yani pasaportuna yansımasını önlemek amacıyla deport kararının iptali için dava açabileceği gibi kolay yol olarak Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunun 56. maddesinin işletilmesini talep ederek kendi isteğiyle ülkeyi terk edebilir. İlgili madde gereğince terke davet idarenin takdirindedir. Takdir yetkisi kullanılırken deport edilme şartları gerçekleşmiş olan yabancının özel durumuna, geçmişine vb. subjektif özelliklerine bakılır. Buradan anlaşılacağı üzere terke davet idarenin uygulama zorunluluğunun olmadığıdır.
Diğer taraftan idare tarafından bu prosedürün kabul edilmesi durumunda yabancıya ülkeyi terk etmesi için en az 15 en çok 30 günlük bir süre verilmektedir. Bazı yabacılara ise bu süreler tanınmaz bunlara örnek olarak ; kaçma ve kaybolma riski bulunanlara, yasal giriş veya yasal çıkış kurallarını ihlal edenlere, sahte belge kullananlara, asılsız belgelerle ikamet izni almaya çalışanlara veya aldığı tespit edilenlere, kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlara bu süre tanınmaz
Türkiye’yi terk etmesi için süre tanınmayacak bu kişiler ve süre hakkı tanınmasına rağmen bu süre içerisinde ülkeyi terk etmeyenler hakkında “idari gözetim kararı” alınır. Son olarak Türkiye’den çıkış için süre tanınan kişilere, Çıkış İzin Belgesi verilir. Bu belge hiçbir harca tabi değildir. Vize ve ikamet harçları ile bunların cezalarına ilişkin yükümlülükler saklıdır.
D) Sınır Dışı (Deport) Etme Kararına İtiraz
Yabancı veya yasal temsilcisi ya da avukatı, sınır dışı etme kararına karşı, kararın tebliğinden itibaren yedi gün içinde idare mahkemesine başvurabilir. Mahkemeye başvuran kişi, sınır dışı etme kararını veren makama da başvurusunu bildirir. Mahkemeye yapılan başvurular on beş gün içinde sonuçlandırılır. Mahkemenin bu konuda vermiş olduğu karar kesindir. Yabancının rızası saklı kalmak kaydıyla, dava açma süresi içinde veya yargı yoluna başvurulması hâlinde yargılama sonuçlanıncaya kadar yabancı sınır dışı edilmez.
E) Deport Kararı Kaldırmada Görevli ve Yetkili Mahkeme
Deport kararı(Sınır dışı etme kararı), idari işlem niteliğinde olduğundan dolayı bu işlemin iptalinin istemi için açılan davalarda idare mahkemeleri görevlidir. Yetkili idare mahkemesi ise İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 32. maddesi uyarınca sınır dışı etme kararı veren valiliğin bulunduğu ildeki idare mahkemesidir.
Stj. Av. Adem ARAS
Kaynakça
1) Asar A, Yabancılar Hukuku (Seçkin Yayıncılık 2017) .
2) Altuğ Y, Yabancıların Hukuki Durumu (3rd edn, İstanbul Üniversitesi Yayınları 1968).
3) Aybay R, ‘Bir İnsan Hakkı Sorunu Olarak Sınırdışı Edilme’ (2003) 2 Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 141.
4) Çelikel A and Erdem BB, Milletlerarası Özel Hukuk (16th edn, Beta 2020)
5) Korkut L, ‘Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarının Devletlerin Sığınmacıları Sınırdışı Etme Egemen Yetkisine Etkisi: Türkiye Örneği’ (2008) 66 Ankara Barosu Dergisi 20.
6) Sınır Dışı (Deport) Kararına İtirazKulçoğlu Hukuk Bürosuklacoglu.av.trr
7) Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu
