Ülkemizde son dönemde tasarrufa dayalı faizsiz konut, çatılı iş yeri ve araç edindirmeye yönelik kurulmuş olan evim şirketlerine yatırılan tasarrufların ve organizasyon ücretinin iadesi konusunda mağduriyetlere rastlanmaktadır. Ekonomik koşullara ek olarak bankaların uyguladığı yüksek faiz oranları ve faizsiz finansman sağlamaya yönelik talepler evim şirketlerinin tercih edilme sebepleri arasındadır. 2021 yılı öncesinde bu şirketlerin yasal bir altyapısı ve herhangi bir denetime tabi olmaması sebebiyle müşteri mağduriyetlerinin önlenebilmesi amacıyla finansman sağlayan şirketlerin denetlenmesi gerekliliği ortaya çıkmıştır. Bunun üzerine tasarruf finansmanına ilişkin hükümler, 07.03.2021 tarihli ve 7292 sayılı Kanunun 7. maddesiyle, 6361 sayılı Finansal Kiralama, Faktoring, Finansman ve Tasarruf Finansman Şirketleri Kanunu’nun 39. maddesinden sonra gelmek üzere üçüncü bölüm başlığı altında 39/A ve 39/B maddeleri ile düzenlenmiştir.
Bahse konu şirketlerin müşteriler ile yaptıkları tasarruf finansman sözleşmesine ilişkin hükümler de 6361 sayılı yasanın 39/A maddesi ile düzenlenmiş ve "Belirli bir tasarruf tutarı ve dönemine bağlı olarak önceden belirlenmiş koşulların gerçekleşmesi şartıyla konut, çatılı iş yeri veya taşıt edinimi için müşteriye finansman kullanma hakkı veren, şirkete ise müşteriye ait birikmiş tasarruf tutarını yönetme, geri ödeme ve finansman kullandırma yükümlülüğü ile organizasyon ücreti alma hakkı veren, faizsiz finansman esaslarına göre düzenlenen sözleşme" olarak açıklanmıştır.
Müşteriler, sözleşme kapsamında tasarruf finansman faaliyeti ve tasarruf fon havuzunun yönetimi karşılığında şirketlere "organizasyon ücreti" adında belirli bir miktar ücret ödemektedirler. Genellikle bu ücret tek seferde ödenmektedir ancak taksitlendirme talebi olduğu takdirde taksit sayısına tekabül eden ay kadar tahsisat tarihi ertelenmektedir.
Müşteri, sözleşmenin imzalanmasını takip eden on dört gün içinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin sözleşmeden cayma hakkına sahiptir. Söz konusu cayma hakkının kullanılması halinde tasarruf finansman şirketi, organizasyon ücreti dahil, müşteriden aldığı tutarın tamamını cayma kararının bildirilmesinden itibaren on dört gün içinde iade etmekle yükümlüdür.
Tasarruf dönemi bitimine kadar müşteriler sözleşmeyi fesih hakkına sahiptir. Fesih halinde ise organizasyon ücreti dışında kalan toplam birikim tutarı müşteriye iade edilir. Tasarruf finansman sözleşmeleri, müşterinin sözleşme kapsamındaki yükümlülüklerini yerine getirmemesi durumu haricinde, şirket tarafından tek taraflı olarak feshedilemez.
Müşteriler ile şirketler arasında Kanun öncesinde akdedilmiş sözleşmeler ve bu sözleşmelere dayalı olarak yatırılan organizasyon ücretinin fesih ve cayma halinde iadesi nasıl olacaktır?
Değişiklik öncesi halihazırda faaliyet gösteren ve durumlarını kanun hükümlerine uygun hale getirerek intibak eden tasarruf finansman şirketlerinin akdettikleri tasarruf finansman faaliyeti kapsamındaki sözleşmeler, Kanun ve ilgili mevzuat hükümlerine göre yeniden düzenleme yapılmaksızın uygulanmaya devam etmektedir. Böylelikle 07.03.2021 tarihi öncesinde akdedilmiş olan sözleşmelerde müşterilerin organizasyon ücretinin ve yatırılan tasarrufların iadesine yönelik talepleri, ilgili Kanun ve mevzuat hükümlerinden etkilenmeyecektir.
Uygulamada özellikle organizasyon ücretinin iadesi hususunda anlaşmazlıklar ortaya çıkmaktadır. Çoğunlukla şirketlerin hazırlamış oldukları sözleşmelerde organizasyon ücretinin iadesinin mümkün olmadığı yazmaktadır. Yasada yapılan değişiklikle "on dört günlük" süreye uyma şartıyla sözleşmeden cayma halinde organizasyon ücretinin iadesi mümkün olsa da 07.03.2021 tarihi öncesinde yapılmış olan sözleşmelerde halen bu ücret müşterilere iade edilmemektedir.
Şirketlerin daha önceden tek taraflı olarak hazırladıkları, makul sürede okunamayacak kadar çok sayfadan oluşan ve müşterinin yükümlülüklerini artıran bu sözleşmeler karşısında zayıf tarafta olan müşterinin korunması gerekmektedir. Bu durum, tarafların serbest iradeleri ile koşullar üzerinde görüşmeler sağlanarak sözleşme kurmaları yerine bir tarafın bağımlı olması sorununu ortaya çıkarmaktadır.
Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun madde 5/1 ve Tüketici Sözleşmelerindeki Haksız Şartlar Hakkında Yönetmelik madde 4/1, c hükümlerinde "haksız şart" kavramı tanımlanmıştır. Buna göre "Haksız şart; tüketiciyle müzakere edilmeden sözleşmeye dahil edilen ve tarafların sözleşmeden doğan hak ve yükümlülüklerinde dürüstlük kuralına aykırı düşecek biçimde tüketici aleyhine dengesizliğe neden olan sözleşme şartlarıdır." Bir şartın müzakere edilmiş olması, sözleşmenin geri kalan kısmına haksız şart hükümlerinin uygulanmasını engellememektedir. Müzakere edilmede anlatılmak istenen, tüketicinin, sözleşme şartının anlamını anlamış olması ve şartın içeriğine müdahale etme imkanının olduğunu bilerek bu şekilde şartı kabul etmiş olmasıdır. Nitekim Kanun da önceden hazırlanan ve standart sözleşmede yer alması nedeniyle tüketicinin müdahale edemediği sözleşme şartlarının müzakere edilmediğini kabul etmiştir. TKHK madde 5 devamında da tüketiciyle akdedilen sözleşmelerde yer alan haksız şartların kesin olarak hükümsüz olduğu düzenlenmiştir.
Sonuç olarak taraflar arasında imzalanan sözleşmelerde müşteriyle müzakere edilemeden dahil edilmiş olan "Organizasyon ücreti iade edilmez." hükmü, tarafların sözleşmeden doğan hak ve yükümlülüklerinde dürüstlük kuralına aykırı düşecek şekilde müşteri aleyhine dengesizlik oluşturmaktadır. Anılan sözleşme hükmünün haksız şart niteliğinde ve geçersiz olması sebebiyle müşterinin ödemiş olduğu organizasyon ücretini isteme hakkı vardır.
Kanun sonrasında akdedilmiş sözleşmeler ve bu sözleşmelere dayalı olarak yatırılan organizasyon ücretinin fesih ve cayma halinde iadesi nasıl olacaktır?
Tasarruf Finansman Şirketlerinin Kuruluş ve Faaliyet Esasları Hakkında Yönetmelik madde 17'de müşterinin hakları düzenlenmiştir. Madde 17/1 hükmüne göre "Sözleşmenin tahsisattan önce sona ermesi halinde, müşterilerin şirket nezdindeki tasarruflarını geri alma hakları hiçbir suretle sınırlandırılamaz."
Yukarıda da izah edildiği gibi sözleşmenin imzalanmasını takip eden on dört gün içinde cayma hakkının kullanılması durumunda organizasyon ücreti de dahil olmak üzere müşterinin yaptığı tüm ödemeler hiçbir kesinti olmaksızın, cayma talebini takip eden on dört gün içinde müşteriye iade edilir.
Müşteri, tasarruf dönemi bitimine kadar sözleşmeyi feshedebilir. Çünkü henüz kendisine finansman ödemesi yapılmadığı için müşteri, şirkete karşı borçlu konumuna geçmemiştir. Kanun'un yürürlüğe girmesinden önceki dönemde fesih hakkının kullanılması durumunda şirketler bedel iadelerini uzun vadelerde gerçekleştirmekteydi. Bu sebeple Yönetmelik madde 17/8 ile fesih halinde organizasyon ücreti dışında kalan toplam birikim tutarının iadesinin, iade talep tarihinden itibaren azami altı ay içerisinde ödemeyi defaten, müşterinin göstereceği bir hesaba yapılacağı hüküm altına alınmıştır.
Anlaşılacağı üzere organizasyon ücretinin iadesi ancak cayma halinde ve on dört günlük süreye uyma şartıyla sağlanabilecektir. Ancak tasarruf dönemi bitmeden sözleşmeyi fesheden müşterinin organizasyon ücretinin iadesi talebinde sebepsiz zenginleşme hükümlerinin uygulanması gerekir. Organizasyon ücreti, müşteri tarafından şirketin yönetim borcuna karşılık olarak ödenmektedir. Fesih sonrasında tasarruf sürecinden bahsedilemeyeceği için organizasyon ücretinin herhangi bir karşılığı olmayacaktır. Organizasyonda kalınan süreyle orantılı olarak indirimli şekilde bedel iade edilmelidir.
Av. Gonca KARAMIŞ
