Yazı konumuz, uygulamada başınıza gelmediği takdirde bilinen bir husus olmamakla birlikte; tam da en mağdur olduğunuz bir zamanda, yaşamınızı düzene koymak için işsizlik maaşı ile bir fırsat yakalamış olduğunuzu düşündüğünüz ve bu umutla ferahlamış hissettiğinizde, karşınıza sinsice çıkıp tüm planlarınızı altüst edebilecek öneme haiz. Pek gündeme getirilmemesine rağmen işçiler yönünden işsiz kalmanın verdiği kaygı, panik ve yoğun endişe ruh haline sahip olunabileceği anda can simidi gibi yardımınıza yetişmekle birlikte hayatı idame ettirebilmekle doğrudan ilintilidir.
İşçinin emeğinin karşılığı olarak yasa gereği (4447 İşsizlik Sigortası Kanunu) işsizlik ödeneğine hak kazanma koşulları, madde metninde net olarak yer almıştır.
İşsizlik maaşına hak kazanma koşulları kısaca;
- Haklı bir sebep olmadan işten çıkarılan veya haklı bir sebeple işten çıkan işçinin,
- Hizmet akdinin sona ermesinden önceki son 120 gün hizmet akdine tabi olmak,
7 17/1/2019 tarihli ve 7161 sayılı Kanunun 25 inci maddesiyle bu fıkrada yer alan “prim ödeyerek sürekli çalışmış” ibaresi,
“hizmet akdine tabi” şeklinde değiştirilmiştir. ( 4447 SY ‘da Değişik birinci ve ikinci cümle: 28/11/2017-7061/55 md.)
(Böylece düzenleme ile birlikte eksik günleri nedeniyle 120 gün kesintisiz prim ödeme gününe sahip olunması şartının yarattığı hak kaybı giderilmeye çalışıldı.)
İşsizlik ödeneği başvuruları izleyen ayın sonuna kadar sonuçlandırılır.
Öte yandan, İşsizlik ödeneği, nafaka borçları dışında haciz veya başkasına devir ve temlik edilemez. Sigortalının kusurundan kaynaklandığı belirlenen fazla ödemeler yasal faizi ile birlikte geri alınır. (Ek cümle: 15/5/2008-5763 SY/15 md.)
Ölen sigortalı işsizlere ait fazla ödemeler geri tahsil edilmez. (Ek cümle: 10/9/2014-6552/25 md.)
- Hizmet akdinin feshinden önceki son üç yıl içinde en az 600 gün süre ile işsizlik sigortası primi ödemiş olmak,
- Hizmet akdinin feshinden sonraki 30 gün içinde en yakın İŞKUR birimine şahsen ya da İş-kur internet sitesinden elektronik ortamda başvurmak.
Öngörülemeyecek zorunlu haller dışında (Mücbir sebepler) 30 gün içerisinde başvurulmaması halinde, işsizlik maaşı alma hakkınızı tamamen kaybetmeyeceksiniz. Ancak başvuruda gecikilen süre kadar toplam hak sahipliği süresinden düşülecektir.
İşsizlik sigortası primleri ile sosyal güvenlik primlerine ilişkin hükümler 4447 Sayılı Yasa Madde 49 – (Değişik : 17/4/2008-5754/90 md.) İşsizlik sigortasının gerektirdiği ödemeleri, hizmet ve yönetim giderlerini karşılamak üzere, bu Kanunun 46 ncı maddesi kapsamına giren tüm sigortalılar, işverenler ve Devlet, işsizlik sigortası primi öder. İşsizlik sigortası primi, sigortalının 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 80 ve 82 nci maddelerinde belirtilen prime esas aylık brüt kazançlarından % 1 sigortalı, % 2 işveren ve %1 Devlet payı olarak alınır. (Ek cümle: 13/2/2011-6111/70 md.)
İşsizlik sigortası primleri ile ilgili olarak; 5510 sayılı Kanunun 80, 82, 86, 88, 89, 90, 91, 93 ve 100 üncü madde hükümleri uygulanır. İşsizlik sigortası primlerinin toplanmasından, sigortalı ve işyeri bazında kayıtların tutulmasından, toplanan primler ile uygulanacak gecikme cezası ile gecikme zammının Fona aktarılmasından, teminat ve hak edişlerin prim borcuna karşılık tutulmasından, yersiz olarak alınan primlerin iadesinden Sosyal Güvenlik Kurumu görevli, yetkili ve sorumludur. Sosyal Güvenlik Kurumu bir ay içinde tahsil ettiği primler ile gecikme cezası, gecikme zammı ayrı ayrı göstermek suretiyle tahsil edildiği ayı izleyen ayın on beşine kadar Fona aktarır. Uygulamaya ilişkin hususlar Sosyal Güvenlik Kurumu ve Kurum arasında düzenlenen bir protokol ile belirlenir.
Yasa metninden de anlaşıldığı üzere işsizlik maaşı sosyal güvenlik hakkı olup, primlerin tahsilinde SGK görevli ve yetkilidir.
İşsizlik maaşını NE KADAR SÜRE İLE alacağınız ise ASIL KONUMUZ!
4447 Sayılı Yasa 50. Madde gereği - Hizmet akdinin sona ermesinden önceki son 120 gün hizmet akdine tabi olanlardan,
son üç yıl içinde;
a) 600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 180 gün,
b) 900 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 240 gün,
c) 1080 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 300 gün, süre ile işsizlik ödeneği verilir
Fakat Açık bir dille yasa metninde yer alması gereken bir ayrıntı, hizmet akdinin sona ermesinden önceki üç yılda RAPORLU OLDUĞUNUZ GÜNLERDE HAKKINIZDA İŞSİZLİK SİGORTASI PRİMİ ÖDENMEDİĞİNDEN bahisle, işçinin raporlu günler 600, 900 ve 1080 günlük sürelerden düşülerek işsizlik ödeneği alacağınız gün sayısı eksiltilmiş oluyor. Burada işsizlik sigortası primi tahsili ile ilgili İşçinin tamamen kontrolü ve muhtemelen bilgisi dışında (her ne kadar her vatandaşın mevzuatı çok iyi bilip , yorumladığı farz edilse de) sistem hatası olduğu ve böylece hakkaniyete, sosyal güvenliğin amacına aykırı bir durumun oluştuğu kanaatindeyim.
İşsiz kaldığı bir anda işçinin bir de hasta olduğu zamanlar sebebiyle işsizlik maaşının umduğundan daha düşük alması, Anayasal Sosyal Güvenlik Hakkıyla, Anayasanın 17. Maddesindeki kişinin maddi ve manevi bütünlüğünü koruma hakkına, yine sosyal bir Hak olan Anayasanın 50. Maddesindeki dinlenme hakkına aykırılık teşkil ettiği sarihtir. Sosyal Güvenliğe egemen olan külfet-nimet dengesi İlkesi gereği de işçinin kusurundan kaynaklanmayan bir sebeple (hastalık) işsizlik maaşından kesintiye gidilmemelidir.
Oysa ki işçinin çalışamadığı halde çalışmış gibi sayıldığı haller de İş Kanunun‘da mevcuttur ve hastalık halinin de yer aldığı bu durumlarda işçi çalışmış gibi yıllık izin, hafta tatili ücreti gibi özlük haklarına sahip olur. Ancak Hastalık durumunda işsizlik maaşı yönünden durum maalesef böyle olmamaktadır.
Yıllık izin bakımından çalışılmış gibi sayılan haller
İ.K. Madde 55 - Aşağıdaki süreler yıllık ücretli izin hakkının hesabında çalışılmış gibi sayılır:
a) İşçinin uğradığı kaza veya tutulduğu hastalıktan ötürü işine gidemediği günler,
Hafta tatili ücreti
Madde 46 - Bu Kanun kapsamına giren işyerlerinde, işçilere tatil gününden önce 63 üncü maddeye göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmi dört saat dinlenme (hafta tatili) verilir.
Çalışılmayan hafta tatili günü için işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücreti tam olarak ödenir.
Şu kadar ki;
a) Çalışmadığı halde kanunen çalışma süresinden sayılan zamanlar ile günlük ücret ödenen veya ödenmeyen kanundan veya sözleşmeden doğan tatil günleri,
Çalışılmış günler gibi hesaba katılır.
İşsizlik maaşının ödeme süresinin belirlenmesinde, raporlu işçinin çalışmadığı günlerde istirahat koduyla Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirildiğinden ve işveren tarafından ücret ödenmediğinden (isterse işveren ücret yatırır ) hakkında işsizlik primi yatmadığından 4447. Sayılı Yasa 50 . maddede belirtilen şartlar oluşmamakla işçinin mağduriyeti söz konusu olduğu aşikardır.
Anayasamızda hedeflenen Sosyal Devlet olma ilkesi doğrultusunda Devletin güçsüz ve korunmaya muhtaç kişilere yardımı hedeflendiği dikkate alınarak bu açık hususunda bir çözüm bulunması dileğiyle …
Av. Özlem VARDAR
