OLUMSUZ SİCİL NEDENİYLE UZMAN ERBAŞ SÖZLEŞMESİ'NİN FESHİ VEYA UZATILMAMASI SONUCUNDA BAŞVURULACAK İŞLEMLER

A) UZMAN ERBAŞ SÖZLEŞMESİNİN FESİH HALLERİ

İdare tarafından Uzman Erbaş Sözleşmesinin sona erdirilme durumları şunlardır:

1- Sözleşmenin imzalanmasından sonra ilk beş aylık intibak dönemi içerisinde göreve intibak etmemek,

2- Görevde başarısız olmak,

3- Çeşitli nedenlerle Türk vatandaşlığını kaybedenlerin veya Türk vatandaşlığından çıkartılmak,

4- Taksirli suçlar hariç olmak üzere diğer suçlardan adlî veya askerî mahkemeler tarafından otuz günden daha fazla süreli hürriyeti bağlayıcı bir ceza ile mahkûm olmak,

5- Taksirli suçlar nedeniyle altı ay veya daha fazla süre ile hürriyeti bağlayıcı bir cezaya mahkûm olmak,

6- Verilen ceza, tecil edilse veya para cezasına çevrilse dahi; Devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlar ile basit ve nitelikli zimmet, irtikâp, iftira, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, yalan yere tanıklık, yalan yere yemin, cürüm tasni, ırza geçmek, sarkıntılık, kadın veya erkek kaçırmak, fuhşa tahrik, gayri tabiî mukarenet, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı veya şeref ve haysiyeti kırıcı suçlar ile istimal ve istihlâk kaçakçılığı hariç kaçakçılık, resmî ihale ve alım ve satımlara fesat karıştırma, Devlet sırlarını açığa vurma, firar, amir veya üste fiilen taarruz, emre itaatsizlikte ısrar, üste hakaret, mukavemet, fesat, isyan suçlarından dolayı mahkûm olmak,

7- Verilen ceza, tecil edilse veya para cezasına çevrilse dahi; Askerî Ceza Kanununun 148 inci maddesinde yazılı suçlardan mahkûm olmak,

8- Atandıkları kadro görev yerleri ile ilgili olarak üç ay ve daha uzun süreli bir kurs veya eğitime gönderilenlerden kurs veya eğitimde başarısız olmak,

9- Atış, spor, eğitim, operasyon ve istihdam edildikleri kadro görev yerlerinde ve davranışlarında askerlik mesleği değerlerini sergilemede, ikazlara rağmen istenen düzeye ulaşamayan ve aşırı derecede borçlananlardan bu durumu rapor, tutanak ve her türlü belge ile kanıtlanması sonucunda kendilerinden istifade edilemeyecek durumda olan uzman erbaşların,

10- Mazeretsiz olarak bir sözleşme yılı içerisinde yedi gün ve daha uzun süre ile göreve gelmemek,

11- Atandıkları kadro görev yerleri ile ilgili olarak üç ay ve daha uzun süreli bir kurs veya eğitime gönderilenlerden kurs veya eğitimde başarısız olmak,

12- “Almış oldukları sicile göre kademe ilerlemesi yapılamaması”,

13- Disiplin mahkemeleri veya en az iki disiplin amirinden disiplin cezası aldığı tarihten geriye doğru son bir yıl içerisinde toplam otuz günden daha fazla hürriyeti bağlayıcı disiplin cezası almak,

14- Yabancı uyruklu kişilerle evlenenlerden; bu evlilikleri, ilgili yönetmelikte belirtilen esaslar dahilinde Genelkurmay Başkanlığı tarafından uygun görülmemek,

Gibi yukarıda belirtilen durumlardan herhangi birinin veya birkaçının gerçekleşmesi takdirde Uzman Erbaşların sözleşmeleri feshedilmek suretiyle Türk Silahlı Kuvvetleri, Jandarma Genel Komutanlığı veya Sahil Güvenlik Komutanlıkları ile ilişikleri kesilmektedir.

Almış oldukları sicile göre kademe ilerlemesi yapamayan uzman erbaşların sözleşmeleri, yukarıda belirttiğimiz üzere, feshedilmektedir. Bu noktada Uzman Erbaşlara sicil verilme şekli ve usulleri ile sözleşme feshine neden olumların neden olduğu konusu incelenmelidir.

a) Uzman Erbaş Sözleşme Fesih Halleri ve Sicil İşlemlerine Dayanak Oluşturan Mevzuat

Sözleşmenin fesih sebepleri, verilecek sicilin şekli ve usulleri, görevde başarısızlık olarak nitelendirilecek haller ve kendilerinden istifade edilememe halleri ile bunlara yapılacak işlem prosedürü ve sözleşmenin uzatılmasında uygulanacak esaslar 3269 sayılı Uzman Erbaş Kanunu ve Uzman Erbaş Yönetmeliği'nde düzenlenmiştir. Ayrıca Uzman Erbaşlar için sicil yazmaya yetkili sicil üstleri ile ilgili olarak, Astsubay Sicil Yönetmeliği'nin 5. ile 18. maddelerinin ilgili hükümleri ilgili Yönetmelik’te belirtilmiş olan istisnalar haricinde uygulanmaktadır.

b) Yasal Sicil Dönemi

Sicil dönemi ile ifade edilmek istenen bir sicil yılıdır. Bir sicil yılı ise o yılın 2 Mayıs tarihinden başlayıp bir sonraki yılın 2 Mayıs tarihine kadar olan süreyi kapsamaktadır.

Uzman Erbaş Sözleşmesi’nin imzalanıp Uzman Erbaşların göreve alınmalarını takip eden ilk 2 Mayıs tarihi itibariyla sicil belgesi tanzim edilmektedir. Eğer göreve alınma tarihi ile takip eden 2 Mayıs tarihi arasında geçen süre üç aydan kısa ise, ilk sicil belgeleri üç ayın doldurulduğu tarihte düzenlenmektedir. Müteakip sicil belgeleri ise her yılın 2 Mayıs tarihinde düzenlenmektedir.

Örnek vermek gerekirse, mart ayında göreve başlayan bir Uzman Erbaşın ilk sicili haziran ayında verilecektir. Devam eden sicilleri ise 2 Mayıs tarihi itibariyle itibariyle düzenlenecektir.

c) Uzman Erbaşların Sicil Üstleri

Uzman erbaşların birinci sicil üstleri; Astsubay Sicil Yönetmeliğinin 6’ncı maddesinin üçüncü fıkrasındaki haller hariç en az kısım, unsur, top, tim, takım, karakol, bölük komutanı veya bunların eşiti görev yerlerinde komutan veya amir olan en az astsubay kıdemli çavuş rütbesindeki kişilerdir.

Astsubaylar, uzman erbaşların ikinci sicil üstü olabilirler, üçüncü sicil üstü olamazlar. İkinci sicil üstünün astsubay olması hâlinde, üçüncü sicil üstü yetki devri yapamaz, sicil düzenlemek zorundadır. Belirtilen istisna hariç tutulmak üzere üçüncü sicil üstleri; not verme ve yazılı kanaat yazma yetkisi ayrı tutulmak üzere diğer yetkilerini, lüzum gördükleri takdirde her sicil döneminde yazılı emirle ikinci sicil üstlerine devredebilirler.

Uzman erbaşların sicil belgeleri, ikinci sicil amirinin gözetiminde açılacak özel bir dosyada muhafaza edilmelidir.

d) Sicil Belgesinde Bulunan Puanlamaya Esas Nitelikler

Puanlamaya esas nitelikler konusunda dar anlamda bir sınırlama olmamasına rağmen çerçeveyi belirlemek amacıyla bazı durumlar öngörülmüştür.

Bunlar:

1- Mesleki Bilgi ve Askerî İhtisasa dair Gelişim

2- Astlarını Öğretme ve Eğitme

3- Sorumluluk Benimseme Öncülük ve Liderlik

4- Genel Görünüş Tutum ve Hareketler

5- Kötü Alışkanlıkları Bulunmaması

6- Yakışmayacak Menfaatlere Düşkün Olmaması

7- Disiplin Kurallarına İtimat ve İtaat

8- Güven ve Sadakat

9- Muhakeme Yeteneği

10- Çalışkanlık ve Uyum

Bunlara ek olarak son bölümde uzman onbaşılar için uzman çavuş olup olamayacağına ait sicil üstlerinin kanaatini belirten bölüm bulunmaktadır.

e) Sicil Notunun Puan Karşılığı

Her niteliğe on üzerinden not verilmektedir. Notlar tam sayı veya 1/2 kesirli olarak verilebilmektedir. Sicil notunun tam puanı 100’dür. Sicil üstleri bütün nitelikleri ayrı ayrı değerlendirerek not vermek zorundadır. Sicil üstlerinin verdikleri notların toplamının ortalaması, o yılın sicil notunu teşkil etmektedir. Sicilin olumlu olabilmesi için sicil tam notunun yüzde altmış (%60) veya daha yukarısı olması gerekir. Yani sicil notunun 60’tan düşük olması olumsuz sicil olarak değerlendirilecektir.

Örneğin 1. Sicil üstünün 60, 2. Sicil üstünün 70, 3. Sicil üstünün 80 not verdiği durumda uzman erbaşın o sicil yılına ait sicil notu üç notun ortalaması olan 70 olacaktır.

B) SÖZLEŞMESİNİN FESHEDİLMEMESİ İÇİN GEREKEN KADEME İLERLEMESİ

Sicil puanının barajın altında kalması durumunda kademe ilerlemesi yapamayan uzman erbaşların sözleşmeleri feshedilmektedir. 3269 sayılı Uzman Erbaş Kanunu'na Göre Uzman erbaşların kademe ilerlemesi yapabilmesi için;

1- Bulunduğu kademede en az bir yıl çalışmış olması,

2- O yıl içinde olumlu sicil almış olması,

3- Bulunduğu derecede ilerleyebileceği bir kademenin bulunması, gerekmektedir.

a) Derece Yükselmesi Şartları

Uzman erbaşın derecesinin yükselebilmesi için bulunduğu derece içinde en az üç yıl ve bu derecenin üçüncü kademesinde bir yıl çalışmış olması, bulunduğu derecenin her kademesinde olumlu sicil alması, yükselebileceği bir üst derecenin bulunması şarttır.

b) Olumsuz Sicil Nedeniyle Sözleşme Feshi

Sicil yılı içerisinde 60 sicil notundan daha düşük not alan uzman erbaşların kademe ilerlemesi yapılamamakta ve bunun sonucunda sözleşmeleri feshedilmektedir. Ayrıca sözleşme yenileme döneminde, son alınan sicil notunun 60’tan düşük olması durumunda sözleşme uzatılmamaktadır.

c) Sicil Notunun Astsubaylığa Geçişe Etkisi

Astsubaylık için sınava müracaat tarihinde Uzman erbaşlığa alındığı tarihten itibaren en az bir yıl sicil almış ve almış olduğu mevcut sicil notlarının ortalamasının 80 veya yukarısında olması gerekmektedir. Ayrıca Astsubaylığa geçirilecek Uzman erbaşların değerlendirilmesi yapılırken yazılı sınavlar sonucu aldıkları notlarına veya puanlarına, sicil not ortalamasının yüzde yirmi beş (%25)'i eklenmektedir.

C) DEĞERLENDİRME

İlgili makaleden kolaylıkla anlaşılacağı üzere sicil notunun olumlu olması Uzman erbaşlar açısından çok önemlidir. Son sicil dönemine dair değinmek gerekirse geçen mayıs ayında birçok Uzman Erbaş Sözleşmesi’nin birlikler tarafından yetersiz sicil notu gerekçesiyle feshedildiği görülmektedir.

Mesleki hayatı boyunca belirgin olarak çok yüksek sicil notları ve olumlu kanaatler ile takdir edilen personele genel gidişata ve uygulamaya istisna teşkil edecek biçimde ve göze çarpacak nitelikte sicil notu verilebilmektedir. Başarılı personellere dahi sicil notunun birdenbire düşürülmesini açıklayacak makul sebepler belirtilmeksizin düşük sicil notları takdir edildiği görülmektedir. Hakkında ve mesnetsiz olumsuz kanaatler belirtilerek kanuna aykırı olarak sicil notu düşük takdir edilenlerin kanuni yollardan lehe sonuca ulaşabilmeleri mümkündür.

Olağan bir sicil belgesindeki nitelikler incelendiğinde "Disiplin Kurallarına Uyarlılığı ve İtaati" bölümünün 100 tam puanın 10 puanına tekabül ettiği görülmektedir. Disiplin cezaları nedeniyle somut belge veya emare olmaksızın düşük puan verilmesi hukuka uygun olmayacaktır.

Her bir niteliğe neden düşük puan verildiği somut ve makul gerekçelerle açıklanmalıdır. Yakın bir zaman diliminde yaşanan tek bir olayın etkisinde kalarak, makul olmayan çok düşük sicil notlarının takdir edildiği birçok sicil verme işlemi görülmüştür ve görülmeye devam etmektedir.

Mesnetsiz gerekçelerle düşük sicil notu alarak sözleşmeleri feshedilen Uzman erbaşların mutlaka sözleşme feshi işleminin iptali ve sözleşmenin feshedilmesine neden olan olumsuz sicil notunun iptali için feshi işleminden itibaren 60 gün içerisinde görevli mahkemelerde dava açmaları gerekmektedir. Uygun prosedürler yerine getirilmediği takdirde personelin hak kayıplarına uğraması kuvvetle muhtemeldir.

Sözleşmeleri feshedilmemesine rağmen sicil geçmişlerinin belli bir döneminde verilen sicil notunun düşük olması ve olumsuz kanaatler içermesi, önceki dönemde verilen sicil notlarını görme yetkisini haiz olan amirler üzerinde olumsuz etki bırakabilecektir. Bu durumun geçmişte düşük sicil notu alan personelin şahsına güven duygusunu sarsabileceği, astsubaylığa geçişe engel olabileceği, idarece yapılacak atama işlemlerinde ve görevlendirme işlemlerine olumsuz yönde etki edebileceği, özlük haklarıyla ilgili yapılacak işlemlerde hak kaybına uğramasına neden olabileceği ortadadır. Bu nedenle sicillerinde gerileme olduğu düşünenlerinde sicil iptal davası açmalarında mutlak fayda vardır. Düşük sicil ve menfi kanaatlere karşı zamanında gerekli girişimlerde bulunmayan birçok personelin ileriye dönük olarak hak kaybına uğradıklarına sıkça şahit olunmuştur.

Konuya dair mahkeme kararları incelendiğinde, objektiflikten uzak ve mesnetsiz iddialara dayanarak verilen sicil notları sonucunda uygulanan sözleşme fesih işlemlerinin iptal edildiği görülecektir. Mahkemeler tarafından sözleşme feshi işlemi iptal edilerek görevlerine geri dönen uzman erbaşlar, görev yapmadıkları dönemlere ilişkin olarak mali haklarını ve özlük haklarını yasal faizleriyle geri alabileceklerdir.

Av. Metehan ULUMAN

OLUMSUZ SİCİL NEDENİYLE UZMAN ERBAŞ SÖZLEŞMESİ'NİN FESHİ VEYA UZATILMAMASI SONUCUNDA BAŞVURULACAK İŞLEMLER

Hukukçu (!) Kibri

İMAR BARIŞI 2024 - YAPI KAYIT BELGESİ HAKKINDAKİ TEKLİFİN HUKUKİ DEĞERLENDİRİLMESİ

İŞ SÖZLEŞMESİNİ FESHEDEN TARAFIN BİLDİRİM SÜRELERİNE UYMAKSIZIN İŞ SÖZLEŞMESİNİ SONA ERDİRMESİ AKABİNDE MEYDANA GELEN HUKUKİ NETİCELER

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı İtirazında Tebliğname ile Bağlı mıdır?

Kamu İhale Sözleşmesinin İdare Tarafından İmzalanmaması Halinde Uğranılan Zararın Tazmini İstenebilir mi?

BELİRLİ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİNİ SONA ERDİREN HALLER VE SONA ERMENİN HUKUKİ SONUÇLARI

Fiziki Takibin Hukuka Uygunluk Şartları

Hukuk Devleti Sosyal Teorisi (Social Theory of The Rule of Law)

Kolluk Elkoyulan Araçları Kullanabilir mi?

Yargı Kararlarıyla Muris Muvazaasının İspatı Ve Unsurları