Yargı Reformu Stratejisi kapsamında 15 Eylül 2020’de e-duruşma sistemi başladı. Böylece geride bıraktığımız 2 yıldan fazla sürede avukatlar emek ve zaman bakımından ciddi tasarruf elde etme imkanı buldu.
Ancak e-duruşma sistemi, uygulamada ön inceleme duruşmalarında tam olarak uygulanmamaktadır. Halbuki e-duruşma sisteminin tam olarak uygulanması, ön inceleme duruşması olmaksızın mümkün olmayacaktır.
Adalet Bakanlığı ve Türkiye Barolar Birliği’ne göndereceğimiz bu yazımızda, ilgili sorunun kaynağını, geçici ve kalıcı çözüm önerilerini kaleme alıyoruz.
Ön İnceleme Duruşması Tutanağında E-Duruşma ile Katılan Vekilin İmzası
Ön İnceleme Nedir?
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununda, ilk derece yargılamasında yazılı yargılama usulü beş aşamadan oluşacak şekilde düzenlenmiştir. Bu aşamalar şu şekilde sıralanmaktadır:
1) Dilekçeler Teatisi
2) Ön İnceleme Aşaması
3) Tahkikat Aşaması
4) Sözlü Yargılama
5) Hüküm
İşte bu aşamalardan olan ön inceleme 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 137’nci maddesine göre, dilekçelerin karşılıklı verilmesinden sonra başlamakta ve tahkikata geçilmesiyle sona ermektedir. Yargılamanın bu aşamasında mahkeme; dava şartlarını ve ilk itirazları inceler, uyuşmazlık konularını tam olarak belirler, hazırlık işlemleri ile tarafların delillerini sunmaları ve delillerin toplanması için gereken işlemleri yapar, tarafları sulhe veya arabuluculuğa teşvik eder.
Ön İnceleme Duruşması Tutanağı
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 140’ncı maddesine göre ön inceleme duruşmasında tartışılan hususlar tutanakla tespit edilmektedir. Yine bu hükme göre işbu tutanak, tahkikat aşamasının yürütülmesine esas alındığından ön inceleme duruşmasının tutanağı ve içeriği ilgili dosya için büyük önem taşımaktadır.
Ön İnceleme Duruşması Tutanağının İmzalanması ve Bu İmzanın Tutanağın Geçerliliğine Etkisi
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 140’ncı maddesinin üçüncü fıkrasının, ikinci cümlesi: “Bu tutanağın altı, duruşmada hazır bulunan taraflarca imzalanır.” şeklinde düzenlenmiştir. Kanunda tutanak bakımından imza hususu ayrıca düzenlendiğinden imza, ön inceleme duruşması tutanağını geçerliliğini etkilemektedir. Uygulamada tutanakta herhangi bir tarafın imzasının bulunmadığı durumlarda bu eksikliğin tamamlanmasına karar verilmektedir. Herhangi bir sebeple imza eksikliği tamamlanamaz ise; mahkeme ilgiliye muhtıra göndermekte ve ön inceleme duruşmasının tekrarlanmasına karar verilebilmektedir.
Ön İnceleme Duruşmalarında E-Duruşma
30 Haziran 2021 tarihli ve 31527 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan “Hukuk Muhakemelerinde Ses Ve Görüntü Nakledilmesi Yoluyla Duruşma İcrası Hakkında Yönetmelik”, 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun 149’uncu maddesi ile mümkün kılınan e-duruşma usulünü düzenlemektedir. İşbu Yönetmelik, e-duruşma ile katılınabilecek duruşmalar arasında ön inceleme duruşması-tahkikat duruşması şeklinde bir ayrım yapmamaktadır. Buna karşın ön inceleme duruşmaları söz konusu olduğunda, UYAP’ta aşağıdaki ekran meslektaşlarımızı karşılamaktadır.
Resim 1 (kırmızı ile yazılan yer: “Ön inceleme duruşmalarına talep gönderilemez.”)
“https://edurusmabilgi.adalet.gov.tr/” internet adresinde bulunan “Sıkça Sorulan Sorular” başlıklı kılavuzda ise bu konuyla ilgili olarak “Ön İnceleme gibi imza zorunluluğu gereken duruşmalarda şuan için e-Duruşma yapılamamaktadır.” cümlesi yer almaktadır. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 140’ncı maddesinin üçüncü fıkrasının, ikinci cümlesi “Bu tutanağın altı, duruşmada hazır bulunan taraflarca imzalanır.” şeklinde olup, imza bakımından imza veya e-imza ayrımı yapmamaktadır. Bu hüküm ve Yönetmelik’in “e-Duruşma Sistemi yoluyla beyanda bulunan tarafın, vekilin veya ilgililerin imzasının, UYAP’a entegre olmuş güvenli elektronik imza ile alınabileceğini” düzenleyen hükmü (Hukuk Muhakemelerinde Ses Ve Görüntü Nakledilmesi Yoluyla Duruşma İcrası Hakkında Yönetmelik, m.13/f.6) birlikte değerlendirildiğinde uygulamanın dolayısıyla ilgili kılavuzun değiştirilmesi gerektiği açıktır.
Resim 2 (Sarı kutucuktaki yazı: “Red nedeni: ön inceleme duruşması”)
Ayrıca belirtmek gerekir ki, uygulamada bazen bu ekran (Resim 1) gözükmemekte, e-duruşma talebi gönderilebilmektedir. Ancak bazen bu talep “duruşmanın ön inceleme duruşması olması sebebiyle” reddedilmekte; (Resim 2) bazen de kabul edilmektedir. E-duruşma talebinin kabul edildiği durumlarda ise ilgili mahkeme, e-duruşma ile duruşmaya katılan vekile, ıslak imzasını atması için süre vermektedir. İmza sağlanamadığında ise mahkemece ön inceleme duruşmasının tekrarlanmasına karar verilebilmektedir. Tüm bu olasılıklara bakıldığında, ön inceleme duruşmalarında e-duruşma talebi konusunda uygulamada tutarsızlık bulunduğu açıktır. Bu tutarsızlığın; ilgili Yönetmelik maddesinin işleve konulması ile, yani ön inceleme duruşma tutanağına atılacak imzanın UYAP üzerinden e-imza seçeneği ile sağlanabilmesiyle ortadan kaldırılabileceği değerlendirilmektedir.
Sonuç
Hukuk Muhakemelerinde Ses ve Görüntü Nakledilmesi Yoluyla Duruşma İcrası Hakkında Yönetmelik’in on üçüncü maddesinin altıncı fıkrasının uygulamada göz ardı edilerek “ıslak imza”nın ön inceleme tutanağının geçerliliğine şart olarak aranması hak kayıplarına yol açmaktadır. Uygulamada, anılan hüküm uyarınca e-imzanın kabul edilmesi gerekmektedir.
Yukarıda izah ettiğimiz bu sorun, T.C Adalet Bakanlığı’nca çıkarılacak bir genelge ile çözülebilecektir. Ön inceleme duruşmalarında vekilin ıslak imzasının, ön inceleme tutanağının geçerlilik şartı sayılması uygulamadaki bir yorumdan kaynaklandığından; vekilin imzasının e-imza ile alınabileceğine dair bir genelge, normlar hiyerarşisine aykırılık teşkil etmeyecektir. Ayrıca vekilin ıslak imzasının eksikliğinin ön inceleme duruşmasının tekrarlanmasına sebep olması durumunun, usul ekonomisi ilkesine aykırılık teşkil ettiğini de belirtmek gerekmektedir.
Bu sorun; Adalet Bakanlığı’na sunduğumuz öneriyle veya başka bir şekilde çözülene kadar sayın meslektaşlarımıza, e-duruşmaların icrasını düzenleyen yönetmeliğin vekilin imzasının e-imza ile alınabileceği hükmüne dayanmalarını tavsiye etmekteyiz. Bu hükme dayanan bir talep dilekçesine, UYAP sisteminde bulunan e-imzalı duruşma tutanağının kendi e-imzanızı barındıran halini ekleyerek mahkemeden e-imzanızın duruşma tutanağına kabulünü talep edebilirsiniz. Uygulamada bazı mahkemelerce kabul edilen bu yöntem, ilgili kılavuzun düzeltilmesiyle ve Bakanlıkça yayınlanacak bir genelge ile sorunun kökten çözümü sağlanana kadar, meslektaşlarımız için geçici çözüm arz edebilecektir.
Av. Bilal ÇOBAN
