Türkiye ’de ikamet eden, özel sigortası olan ya da olmayan yabancılar sizin durumunuzda ne değişecek? SGK il müdürlüklerinden, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Fonlarından, büyükelçiliklerden, konsolosluklarda yanıtını bulamadığınız tüm soruları, Hürriyet.com.tr işin uzmanı Sosyal Güvenlik Kurumu bürokratlarına yöneltti. İşte sorularınız ve yanıtları….. 1- 1 Ocak 2012 tarihinden itibaren ne değişti? Bu tarihten itibaren 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, tüm maddeleriyle birlikte yürürlüğe girmiş oldu. Buna göre Türkiye ’de yaşayanlardan tutuklu ve hükümlü, er , erbaş ve yedek subay okulu öğrencileri, sözleşmeli ülke adına sağlık yardımları karşılananlar, geçici 20. madde kapsamındaki banka ve sigorta şirketlerinin sandıkları kapsamında bulunanlar, milletvekilleri ile Anayasa Mahkemesi Başkan ve üyeleri ile bunların emeklileri ile dul ve yetimleri hariç tüm insanlar zorunlu olarak ‘genel sağlık sigortası’ kapsamına alındı. 2- İşçi, memur, esnafın durumunda ne değişti? Eski sistemde SSK, Emekli Sandığı ve Bağ-Kur’lu olarak çalışanlar veya buradan emekli olanlar için değişen bir şey yok. Yani bugün işçi, memur veya esnaf olarak çalışan zorunlu sigortalılar ve emekliler ile bunların bakmakla yükümlü oldukları kişiler için herhangi bir şey değişmedi. Eskiden olduğu gibi istedikleri hastaneye giderek sağlık hizmeti almaya devam edecekler. KIZ ÇOCUKLARININ DURUMU 3- Peki bunların bakmakla yükümlü olduğu eş ve çocukları ile anne ve babalarının durumları ne olacak? Sosyal Güvenlik Kurumu bünyesinde sigortası olan bu kişilerin eşleri, 18 yaşın altındaki çocukları ile üzerlerine kayıtlı anne ve babaları da hiçbir prim ödemeksizin sağlık sigortasından yararlanmaya devam edecekler. Herhangi bir yere başvuruda bulunmaları da gerekmeyecek. 1.10.2008 öncesi bakmakla yükümlü olunan kişi olarak sağlık yardımlarından faydalanan kız çocukları sağlık yardımlarından eskisi gibi yaş şartı aranmaksızın faydalandırılacak. 01.10.2008 TARİHİNE DİKKAT! 4- 18 yaşın üzerindeki çocukların durumu ne olacak? 18 yaşın üzerindeki erkek çocuklar, lise eğitimini sürmeleri halinde 20 yaşına kadar; üniversite öğrencisi olmaları durumunda 25 yaşına kadar anne veya babasının sağlık güvencesinden yararlanmaya devam edecek. Herhangi bir prim ödemesi gerekmeyecek. Üniversite öğrencilerinin her yıl öğrenci belgelerini Sosyal Güvenlik Merkezine veya Sosyal Güvenlik Kurumu İl Müdürlüğü’ne göndermesi yeterli olacak. 18 yaşın üzerindeki kız çocuklar, 01.10.2008 öncesi bakmakla yükümlü olunan kişi olarak sağlık yardımlarından faydalanmıyorsa; erkek çocukları gibi yaş ve eğitim durumlarına göre anne veya babasının sağlık sigortasından yararlandırılacak. Yani 2008 öncesinde bu kapsamda olmayan kız çocuklar, okumuyorlarsa erkek çocuklar gibi 18 yaşından sonra gelir testi için başvurmak zorunda. Üniversite öğrencisi ise 25 yaşına kadar ailesinin sigortasından yararlanabilecek. Bu yaştan sonra yararlanamayacak. BOŞANDIYSA, İŞTEN AYRILDIYSA 5-Kız çocuk boşanmış veya çalıştığı işten çıkmış ise ne olacak? Burada da 1.10.2008 tarihi önem taşıyor. Bu tarih öncesi bakmakla yükümlü olunan kişi olarak sağlık yardımlarından faydalanan kız çocukları, sağlık yardımlarından eskisi gibi yaş şartı aranmaksızın Sosyal Güvenlik Kurumu’na başvurarak yeniden anne veya babasının sigortasından yararlanma hakkını elde edecek. Ama bu tarihten önce kapsamda değil ise; anne veya babasının sigortasından yararlanamayacak. GENÇ ERKEKLER BU SORU SİZİ İLGİLENDİRİYOR 6- 18 yaşın üzerinde çalışmayan, okumayan veya 25 yaşın üzerinde okuyan/ okumayan/ çalışmayan erkeklerin durumu ne olacak? Adrese Dayalı Nüfus Kaydında yer alan adreslerine en yakın Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı’na başvurarak, gelir testi yaptırmaları gerekiyor. GENÇ ADAMIN GELİRİ Mİ BABASININ GELİRİ Mİ? 7- Gelir testi yapılırken, örneğin anne ve babasıyla yaşayan 26 veya 30 yaşında bir adam için, onların gelirleri mi dikkate alınacak? Yoksa kişisel gelirine mi bakılacak? Resmi ikamet adresi anne ve babasıyla aynı olanların gelir testinde; ana babasının geliri dikkate alınacak. 8- Bu borç kimin borcu olacak? Ailesinin mi 30 yaşındaki bu adamın mı? Genel sağlık sigortalısı olarak tescil edilenin borcu olacak, yani 30 yaşındaki adamın. 9- 25 yaş altı partime çalışan öğrencilerin GSS'den yararlanmaları için eksik olan günlerin primlerini ödemeleri gerekecek mi? Evet, bu kişiler isteğe bağlı sigortalı olarak prim ödemezse 60/g den tescil edilecek gelir testi sonucuna göre, gelir testi istemezse asgari ücretin iki katı üzerinden prim ödeyerek sağlık yardımlarından faydalandırılacaktır. HİÇ GÜVENCESİ OLMAYAN ÇOCUKLAR 10- Anne veya babasının sosyal güvencesi olmayan çocuklar ne yapacak? Ülkemizde yaşayan her kişi, zorunlu olarak, genel sağlık sigortalısı olarak tescil edileceğinden, bunların 18 yaş altı çocukları da ‘bakmakla yükümlü oldukları çocuk’ olarak sağlık yardımlarından faydalandırılacak. 30 gün ve prim borcu aranmaksızın 18 yaşın altındaki tüm çocuklara sağlık hizmeti verilmeye devam edecek. TESTE BAŞVURMAYAN NE OLACAK? 11- Gelir Testine başvurmak ne sağlayacak? Bu sayede genel sağlık sigortası ‘tescil’ işlemi yapılan kişiler gelir durumlarına göre prim ödeyecek ya da ödemeyecek. Başvurmaz ise gelir durumunun üstünde, asgari ücretin iki katı üzerinden yani 213 TL prim ödemek zorunda kalacak. GELİRE DE GİDERE DE BAKILACAK 12- Kimler ne kadar prim ödeyecek? Gelir testi yapılırken, evli çocuklar hariç ADNKS’de (Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi) aynı hanede yaşayan ailenin aylık geliri ve giderleri tespit edilerek, hanede yaşayan aile bireyi sayısına bölünecek. Kişi başına gelir, brüt asgari ücretin üçte birinden az (295 TL) ise sağlık primini Sosyal Güvenlik Kurumu üstlenecek. 13- Kişi başı gelir 295 TL’nin üzerinde ise ne olacak? - Kişi başı gelir, brüt asgari ücretin üçte biri (295 TL) ile asgari ücret (886,5 TL) arasında ise aylık 35,4 TL sağlık primi ödeyecek. - Kişi başına düşen gelir asgari ücret ile asgari ücretin iki katı (1.773 TL) arasında ise aylık 106,4 TL ödeyecek. - Kişi başı geliri asgari ücretin iki katından daha fazla ise aylık 213 TL zorunlu sağlık primi ödeyecek. 14- Hiç sosyal güvencesi olmayanlar, başvurmazlar ise ne olacak? Hiç sosyal güvencesi olmayanlar başvurmaz ise re’sen sisteme tescil edilecek. Dolayısıyla asgari ücretin iki katı üzerinden prim ödeyecek. Bu durumda aylık kişisel gelirlerinin bin 773 TL olduğu varsayılarak, her ay 213 TL prim borcu olarak hanelerine yazılacak. BORCU OLANIN ÇOCUĞU NE OLACAK? 15- Bu kişiler çocuklarını hastaneye götürdüklerinde bir sorunla karşılaşacaklar mı? Prim borcu olanlar sağlıktan yararlanamazlar, yaptırımı çocuklarını kapsayacak mı? Hayır, 30 gün prim ve borçsuz olma şartı aranmaksızın 18 yaşın altındaki tüm çocuklara sağlık hizmeti verilmeye devam edecek. ÖZEL SİGORTASI OLANLAR NE YAPACAK? 16- Vatandaş, “Genel sağlık hizmeti istemiyorum. Ben gerektiğinde hastaneye gider, kendi masraflarımı karşılarım” ya da “Ben kendime özel sağlık sigortası yaptırdım. Sisteme girmeyeceğim” deme hakkına sahip mi? Hayır. Genel Sağlık Sigortası, ‘gönüllü’ değil ‘zorunlu’ bir sistem. Türkiye’de ikamet eden her T.C vatandaşının sistemde olması zorunlu. GELİR TESTİ İSTEMEYENLER… 17- Ben çalışmak istemiyorum, param da var. Gelir testiyle de uğraşmak istemiyorum. Başka bir yol yok mu? Evet var. İsteğe bağlı prim ödemek suretiyle, hem emeklilik hem de sağlık hizmetlerinden yararlanabilirsiniz. Ya da gelir testi istemediğini yazılı olarak Sosyal Güvenlik Kurumu’na beyan edersiniz; aylık asgari ücretin iki katı üzerinden de prim öderseniz, gelir testiyle uğraşmazsınız. 18- İsteğe bağlı sigorta için yaş sınırı var mı? Aylık ne kadar prim ödemek gerekir? Kaç yıl süreyle? Brüt asgari ücretin yüzde 32’si oranında prim ödeyerek hem emeklilik hem de sağlık hizmeti almanız mümkün. Prim ödeme süresi işe giriş tarihine ve yaşına göre değişiklik gösteriyor. STAJYER AVUKATLAR 19- Avukatlık stajı yapanların durumu ne olacak? Stajyer avukatların GSS primlerini staj süresince Türkiye Barolar Birliği karşılıyor. BANKA SANDIĞI MENSUPLARI 20- Banka sandığı vakıflarından emekli olanların durumu ne olacak? Bunların bakmakla yükümlü oldukları eş ve çocukları ne yapacak? Herhangi bir şey yapmayacaklar. Kanunun geçici 20. maddesi kapsamındaki bankalar, sigorta ve reasürans şirketleri, ticaret odaları, sanayi odaları, borsalar veya bunların teşkil ettikleri birliklerin personeli için kurulmuş bulunan sandıkların iştirakçileri, bu sandıklardan aylık veya gelir bağlanmış olanlar ile bunların bakmakla yükümlülerinin sağlık hizmetleri, Kurumca devralınıncaya kadar ilgili kuruluşlarca karşılanacağından bu kişiler, devir işlemlerinden sonra genel sağlık sigortası kapsamına alınacaktır. YURTDIŞINDA YAŞAYAN TÜRKLER 21- Bu kanun yurtdışında yaşayan Türk vatandaşlarını kapsıyor mu? Hayır. Yurt dışında yaşayan Türk vatandaşları kapsam dışıdır. Çünkü Kanun Türkiye’de ikamet edenlerin GSS’li sayılacağını düzenlemiştir. 22- İkamet adresi Türkiye’de olan ancak yurtdışında sigortasız olarak çalışan Türk vatandaşlarının ne yapması gerekiyor? Onlar da gelir testi için başvuracaklar mı? Onlar adına bir yakınları başvuruda bulunabilir mi? Bu kişilerin kendileri ya da Türkiye‘deki yakınları Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sisteminden (ADNSK) Türkiye’deki adresini, yurtdışındaki adresi olarak güncelleyecek. Bu kişilerin Türkiye’de yaşayan eş, çocukları var ise onlar sisteme tescil edilecek. Yani gelir testi için vakıflara başvuracak. 23- Türkiye’de çalışırken; işyerinden ücretsiz izin alarak yurtdışına eğitime gidenlerin durumu ne olacak? 4/a kapsamındaki kişiler turistik ya da geçici olarak eğitim ya da iş nedeniyle yurt dışında ise ücretsiz izinli oldukları sürelerde; işverenin bildirmesi halinde (4857 sayılı Kanun’a göre 1 ay içinde bildirilmesi gerekir) bu süre içinde faydalandırılacaktır. 1 yıl ücretsiz izinli olduğu sürelerde GSS’li sayıldığından faydalandırılacak. 24- Örneğin burs kazanan eşiyle birlikte ABD’ye giden, ancak kendisi ev hanımı olarak ABD’de yaşayan Türk vatandaşları da genel sağlık sigortası kapsamında prim ödemek zorundalar mı? Böyle ise ABD’deki Türk büyükelçiliği ya da konsolosluklara başvurabilirler mi? Bu kişilerin kendileri ya da Türkiye’deki yakınları ADNKS’nden yurtdışındaki adresini güncellemeleri halinde prim ödemeyeceklerdir. 25- Çifte vatandaş olup, Türkiye’de sigortası bulunmayan ancak vatandaşı olduğu yabancı ülkede çalışan ve sigortası olan Türkler ne yapacak? Sözleşmeli ülkede çalışıyor ise Türkiye’ye gelirken sözleşmeye göre sağlık yardımlarından faydalandığına ait “formüler” denilen belgeyi getirecek. Yakınları adına ise ilgili ülkeden yine bunlar için istenilen “formüleri” gönderecek. Sözleşmesiz ülke vatandaşı ve bu ülkede çalışıyor ise İkametleri yurt dışında bulunması nedeniyle GSS kapsamına alınmayacaktır. Ancak istekleri halinde özel sağlık sigortası kapsamında faydalanabilir. YURTDIŞINA EĞİTİME GİDENLER 26- T.C vatandaşı olup yurtdışına lisans, master, doktora eğitimi için giden, çalışmayan ve sigortası olmayanlar ne yapacak? Onlar adına aile yakını başvurabilecek mi? Onlar da diğerleri gibi kendileri ya da Türkiye‘deki yakınları ADNKS’nden yurtdışındaki adresini güncelleyecek. 27- Peki yine eğitim için yurtdışına giden ancak sağlık sigortaları oradaki devlet veya okullar tarafından üstlenilen vatandaşlar ne yapacak? Kendileri ya da Türkiye ‘deki yakınları, ADNKS’nden yurtdışındaki adresini güncelleyecek. 28- Devlet tarafından resmi burslu olarak eğitime gönderilmiş, 25 yaş üstü olup, Türkiye’de sigortası bulunmayanlar ne yapacak? Kendileri ya da Türkiye ‘deki yakınları ADNKS’nden yurtdışındaki adresini güncelleyecek. 29- Yabancı bayraklı gemilerde ve uluslararası sularda 1 takvim yılında 6 aydan fazla süre ile çalışan gemi adamlarının durumu ne olacak? Türkiye'ye döndüğü zaman mı sigorta kapsamına girecek? Gemi adamları 4/a kapsamında sigortalı olduğundan her hangi bir şey yapmayacaklardır. TÜRKİYE’DE YAŞAYAN YABANCILAR 30- Bir Türk ile evlenmiş ancak 3 yılını doldurmadığı için T.C vatandaşı olamamış bir kadın, Türk eşinin sosyal güvencesinden yararlanabilir mi? Evet, ikamet iznine bağlı olarak Türkiye’de ikamet ediyorsa faydalanabilir. CEZA DA VAR! 31- Türkiye’de oturma izni almış, sigortası olmayıp özel sağlık sigortası bulunan yabancıların durumu ne olacak? Kesintisiz bir yıllık ikamet süresini dolduranlar yabancılar, ilgili ülke kapsamında sigortalı değilse bu sürenin dolduğu tarihten itibaren bir ay içinde Sosyal Güvenlik Merkezine veya Sosyal Güvenlik Kurumu İl Müdürlüğü’ne başvurmak zorundadır. Özel sağlık sigortasının bulunması kapsama alınmayı engellemez. Çünkü GSS onlar için de zorunludur. 32- Türkiye’de 1 yıldan uzun süredir yaşayan ancak kendi ülkelerinde sigortası bulunmayan yabancılar ne yapacak? Tescil işlemini yaptırmak için kendilerine en yakın Sosyal Güvenlik il müdürlüğü veya merkezine başvurmaları gerekecek. 33- Bu başvuruyu yapmayan yabancılara nasıl bir yaptırım uygulanacak? Kesintisiz bir yıllık ikamet süresinin dolduğu tarihten itibaren bir ay içinde Sosyal Güvenlik Merkezine veya Sosyal Güvenlik Kurumu İl Müdürlüğü’ne başvurmayıp daha sonra başvurursa brüt asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanacaktır. Öncelikle 886,5 TL idari para cezası kesilecek. Ayrıca gelirlerinin brüt asgari ücretin iki katı olduğu, yani bin 773 TL olduğu varsayılarak, her ay 213 TL prim borcu tahakkuk ettirilecektir. Hürriyet