Tedbir Nafakası, boşanma davası açılmadan önce veya açıldıktan sonra herhangi bir eşin veya ergin olmayan çocukların geçinmesini sağlamak üzere hükmedilen nafaka türüdür. Yargı pratiğinde mahkemece tedbir nafakasına duruşma esnasında veyahut tensiben ara karar kurulmak suretiyle hükmedilmektedir. Tedbir nafakası genellikle boşanma davalarında dava sürecinde geçici/tedbiren dava sonunda iştirak veyahut yardım nafakasına dönüştürülmek üzere talep edilmektedir. Boşanma davası sırasında talep edilen tedbir nafakasının talep edilmesindeki esas amaç, evlilik birliğinin bozulması nedeniyle geçimi darlığına düşecek eşin ve ergin olmayan çocuğun boşanma davası süresince geçim zorluğu yaşamasının önüne geçmektedir. Ülkemizde çekişmeli boşanma davalarının uzun sürdüğü hatta bazen tarafların evli kaldığı süreyi bile aştığı görülmektedir. Bu nedenle dava sürecinde geçim darlığı yaşayacak eş ve ergin olmayacak çocuk açısından tedbir nafakası hayati derecede önem kazanmaktadır.
İcra İflas Kanunun 38. maddesinde, ilam mahiyetine haiz belgeler “Mahkeme huzurunda yapılan sulhler, kabuller ve para borç ikrarına havi resen tanzim edilen noter senetleri ve temyiz kefaletnameleri ile icra dairesindeki kefaletler” olarak sayılmış olup bu düzenlemede mahkeme ara kararları ve kısa kararlarının ilam niteliğinde olduğu belirtilmemiştir. Tedbir nafakasına ilişkin ara karar ilam olmadığı gibi, İcra İflas Kanunun 38. maddesinde yazılı ilam mahiyetini haiz belgelerden de değildir. Dolayısıyla ilamların icrası hakkındaki hükümlere tabi olmadığından ilamlı takip konusu yapılamaz. (Yargıtay 12. Hukuk Dairesi 2018/5079 esas) İcra İflas Kanunu ve Yargıtay’ın yerleşik içtihatları gereği tedbir nafakası uygulamada Örnek 7 olarak bilinen ilamsız icra takibine konu edilebilmektedir. Tedbir nafakasına ilişkin ilamsız icra takibi yapılırken tedbir nafakasına hükmeden mahkemenin ara kararı takip dayanağı belge olarak eklenir ve bu suretle takip başlatılarak nafaka borçlusuna ödeme emri gönderilir. Ödeme emri tebliğ edildikten sonra borçlu, 7 gün içerisinde borca itiraz etme hakkına sahiptir. Borçlunun 7 gün içerisinde ödeme emrine yani borca itiraz etmesi durumunda takip icra müdürlüğünce durdurulur. Tedbir nafakasına ilişkin ara karar, İ.İ.K 68. maddesinde takibe itirazın kesin kaldırılması için gerekli belgelerden biridir. İcra takibinin itiraz üzerine durdurulması halinde tedbir nafakası alacaklısı, takibinin devamını sağlayabilmek için İcra Hukuk Mahkemesinden İcra İflas Kanunu 68. Maddesi uyarınca itirazın kesin kaldırılmasını isteyebilir. Ayrıca tedbir nafakası alacaklısı itirazın kaldırılması talebiyle beraber İ.İ.K 68/A uyarınca alacağın %20’sinden aşağı olmamak üzere icra tazminatı talep edebilecektir.
Tarafların çoğunlukla birbirine adeta ‘’düşman’’ kesildiği çekişmeli boşanma davalarında, aleyhine tedbir nafakası hükmedilen taraf bu hasmane tutumunun da etkisiyle bu yükümlülükten kaçınmaya çalışabilmektedir. Bu nedenle uygulamada nafaka borçlusunun tedbir nafakasına ilişkin icra takiplerine haksız şekilde itiraz ettiği görülmektedir. Takibin niteliği itibariyle ilamsız takip olması ve itiraz edildiğinde takibin durması da kötü niyetli nafaka borçlusunun tabiri caizse ekmeğine yağ sürmektedir. Nafaka borçlusu takibe haksız şekilde itiraz ederek nafaka alacaklısını boşanma davasından ve nafaka alacağından caydırmaya çalışmaktadır. Nafaka borçlusunun haksız itirazının kaldırılması için itirazın kaldırılması davası açması gereken nafaka alacaklısı, bir dizi hukuki prosedürle daha karşı karşıya kalmaktadır. Hali hazırda yargının mevcut iş yükü dikkate alındığında itirazın kaldırılması davası süreci de uzamaktadır. Tüm bu süreçte nafaka alacaklısı eş ve ergin olmayan müşterek çocuk nafaka alacağına kavuşamadığı gibi geçim darlığına da düşmektedir. Tedbir nafakasının ‘’ivedi bir ihtiyaca karşılık gelmesi’’ fonksiyonu da icra edilememektedir. Yine önemle belirtmek isteriz ki bu süreçte tedbir nafakası alacaklısı olan müşterek çocukların üstün yararına da zarar gelmektedir. Haksız itiraz nedeniyle birikmiş tedbir nafakasına ilişkin takipler tahsil edilemediği gibi her ay tahakkuk eden nafaka alacaklarının tahsili de zorlaşmaktadır. Ezcümle süreç tedbir nafakası alacaklısı açısından içinden çıkılmaz bir hal almaktadır.
Tedbir nafakasına ilişkin ara karar ile yalnızca ilamsız takip yapılabilmesi ; nafaka borçlusunun hukuk eliyle avantajlı pozisyona, nafaka alacaklısının dezavantajlı pozisyona düşmesine neden olmaktadır. Hukuken korunması ve avantajlı pozisyonda olması gereken tedbir nafakasına muhtaç olan nafaka alacaklısıdır. Yapılacak yeni bir düzenlemeyle tedbir nafakası alacaklısının alacağını ivedi şekilde tahsilinin önündeki hukuki engeller kaldırılmalıdır. İ.İ.K 38’e ilam mahiyetine haiz belgelere ‘’tedbir nafakasına ilişkin ara kararlar’’ ibaresi eklenerek ilamlı takiple istenebilmesi sağlanabilir. Bu sayede nafaka alacaklısının yapacağı icra takibi basit bir itiraz ile durdurulmayacak ve hukuki korunma sağlanmış olacağı gibi nafaka yükümlüsü de şikayet yoluyla itirazlarını sunabilecektir. Bunun dışında da başkaca çözüm yolları bulunabilir elbette. Bulunacak diğer çözüm yollarıyla da tedbir nafakası alacaklısının dezavantajlı durumu düzeltmeli ve geçim darlığı yaşamasının önüne geçilmelidir.
Av. Yusuf YILDIRIM
