İşveren ile toplu iş sözleşmesi yapmak isteyen sendikaların, öncelikle “yetkilendirilmesi” gerektiğini, yetki şartları oluşmadan sözleşme imzalanamayacağını, sözleşme imzalansa bile hükümsüz olacağını “TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ (“TİS”) İÇİN YETKİ KOŞULLARI” makalemizde değinmiştik. İşbu makalede yetkilendirilen sendikanın hangi şartlar altında yetkisinin düşeceğine değinilecektir.
6356 Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu (“Kanun” veya “STİSK”) uyarınca aşağıda yer alan hallerde sendikanın yetkisi düşer. Yetkinin düşmesi ile yeni yetkilendirme için tekrar başvuruda bulunularak sürecin baştan başlaması gerekmektedir.
1. ÇAĞRI YAPILMAMASI (STİSK md. 46)
Yetki belgesinin alınması ile sözleşme müzakerelerinin başlaması için karşı yana çağrı yapılması gerekmektedir. Taraflardan biri, yetki belgesinin alındığı tarihten itibaren 15 gün içinde karşı tarafı toplu görüşmeye çağırmak zorundadır. Aksi taktirde yetki belgesinin hükmü kalmayacaktır. Çağrının yapıldığı tarih ayrıca görevli makama[1] bildirilmelidir.
2. TOPLANTIYA GELİNMEMESİ (STİSK md. 47)
Çağrının karşı tarafa tebliğ edildiği tarihten itibaren 6 iş günü içinde taraflar toplu görüşmenin yer, gün ve saatini aralarında anlaşarak belirler ve bunu görevli makama yazı ile bildirir. Anlaşmaya varılamazsa, taraflardan birinin başvurusu üzerine, yapılacak ilk toplantının yeri, günü ve saati görevli makamca derhâl belirlenir ve taraflara bildirilir.
İşçi sendikası, çağrı tarihinden itibaren 30 gün içinde yapılacak olan ilk toplantıya gelmez veya aynı süre içinde toplu görüşmeye başlamazsa yetkisi düşer.
3. UYUŞMAZLIĞIN GÖREVLİ MAKAMA BİLDİRİLMEMESİ
Aşağıda yer alan durumların oluşması halinde taraflardan birinin bu uyuşmazlığı 6 iş günü içerisinde görevli makama bildirmemesi halinde, işçi sendikasının yetkisi düşer;
- Toplu görüşme için kararlaştırılan ilk toplantıya taraflardan biri gelmez veya geldiği hâlde görüşmeye başlamazsa
- Toplu görüşmeye başladıktan sonra toplantıya devam etmezse veya taraflar toplu görüşme süresi içerisinde anlaşamadıklarını bir tutanakla tespit ederlerse
- Toplu görüşme süresi anlaşma olmaksızın sona ererse
4. GREV OYLAMASI VEYA YASAK HALLERİNDEKİ UYUŞMAZLIKLARDA YÜKSEK HAKEME BAŞVURULMAMASI (STİSK md. 51)
Taraflardan birinin aşağıda yer alan olguların tamamlanmasından itibaren 6 iş günü içinde Yüksek Hakem Kuruluna başvurmak zorundadır;
- İşçi sendikasının grev oylaması sonucunda grev yapılmaması yönündeki kararın kesinleşmesinden itibaren
- Grev ve lokavt[2]ın yasak olduğu[3] uyuşmazlıklarda arabuluculuk sürecinde anlaşma sağlanamamış ve arabulucu tarafından hazırlanan uyuşmazlık tutanağının[4] tebliğinden ya da erteleme süresinin uyuşmazlıkla sonuçlanması hâlinde sürenin bitiminden itibaren
Yüksek Hakem Kuruluna başvurulmaması halinde sendikanın yetkisi sona erer.
5. GREV KARARININ SÜRESİNDE ALINMAMASI/UYGULAMA TARİHİNİN BİLDİRİLMEMESİ (STİSK md. 60/1)
Grev kararı, arabuluculuk sürecinde anlaşma sağlanamamış ve arabulucu tarafından hazırlanan uyuşmazlık tutanağının tebliği tarihinden itibaren 60 gün içinde alınabilir ve bu süre içerisinde 6 iş günü önceden karşı tarafa bildirilecek tarihte uygulamaya konulabilir. Bu süre içerisinde, grev kararının alınmaması veya uygulanacağı tarihin karşı tarafa bildirilmemesi hâlinde toplu iş sözleşmesi yapma yetkisi düşer.
6. GREVİN BİLDİRİLEN TARİHTE YAPILMAMASI (STİSK md. 60/4)
Grev ve lokavt kararları, kararı alan tarafça işyeri veya işyerlerinde derhâl ilan edilir. Bildirilen tarihte başlamayan grev hakkı veya lokavt düşer. Süresi içinde grev kararı uygulamaya konulmamışsa ve alınmış bir lokavt kararı da yoksa veya lokavt da süresi içinde uygulamaya konulmamışsa yetki belgesinin hükmü kalmaz.
Burada dikkat edilmesi gereken hususun grev kararının süresi içerisinde uygulamaya konulmamış olmasına ilave olarak lokavt kararının olmaması veya olan lokavt kararının uygulanmıyor oluşudur. Aksi taktirde yani grev kararı süresi içerisinde uygulamaya konulmamış ancak süresi içerisinde lokavt uygulaması yapılıyor ise yetki belgesinin hükmü devam edecektir.
7. GREV ERTELENMESİNDE YÜKSEK HAKEM KURULUNA SÜRESİNDE BAŞVURULMAMASI (STİSK md. 63)
Karar verilmiş veya başlanmış olan kanuni bir grev veya lokavt; genel sağlığı veya millî güvenliği, bozucu nitelikte ise Cumhurbaşkanı bu uyuşmazlıkta grev ve lokavtı 60 gün süre ile erteleyebilir. Erteleme süresi, kararın yayımı tarihinde başlar.
Erteleme kararının yürürlüğe girmesi üzerine, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı veyahut Bakanlık tarafından atanan arabulucu, uyuşmazlığın çözümü için erteleme süresince her türlü çabayı gösterir. Erteleme süresi içerisinde taraflar aralarında anlaşarak uyuşmazlığı özel hakeme de götürebilir.
Erteleme süresinin sonunda anlaşma sağlanamazsa, 6 iş günü içinde taraflardan birinin başvurusu üzerine uyuşmazlık Yüksek Hakem Kurulunca çözülür. Aksi takdirde işçi sendikasının yetkisi düşer.
8. SENDİKANIN KAPATILMASI, FESHEDİLMESİ, İNFİSAH EDİLMESİ (STİSK md. 75)
Grevi uygulayan işçi sendikasının herhangi bir nedenle kapatılması, feshedilmesi veya infisah etmesi hâllerinde grev ve alınmış bir karar varsa lokavt kendiliğinden sona erer ve yetki belgesi hükümsüz olur.
Av. Enes Alpaslan HUT
---------------
[1] Görevli makam: İşyeri toplu iş sözleşmesi için işyerinin, işletme toplu iş sözleşmesi için işletme merkezinin bağlı bulunduğu Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğünü, aynı Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğünün yetki alanına giren işyerleri için yapılacak grup toplu iş sözleşmelerinde bu işyerlerinin bağlı bulunduğu Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğünü, birden fazla Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğünün yetki alanına giren işyerlerini kapsayacak grup toplu iş sözleşmesi için ise Bakanlığı,
[2] İşyerinde faaliyetin tamamen durmasına neden olacak tarzda, işveren veya işveren vekili tarafından kendi kararıyla veya bir kuruluşun verdiği karara uyarak, işçilerin topluca işten uzaklaştırılmasına lokavt denir.
[3] Can ve mal kurtarma işlerinde; cenaze işlerinde ve mezarlıklarda; şehir şebeke suyu, elektrik, doğal gaz, petrol üretimi, tasfiyesi ve dağıtımı ile nafta veya doğalgazdan başlayan petrokimya işlerinde; Millî Savunma Bakanlığı ile Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığınca doğrudan işletilen işyerlerinde; kamu kuruluşlarınca yürütülen itfaiye ve hastanelerde grev ve lokavt yapılamaz.
[4] STİSK md. 50/5 “(5) Arabuluculuk süresinin sonunda anlaşma sağlanamamışsa, arabulucu üç iş günü içinde uyuşmazlığı belirleyen bir tutanak düzenler ve uyuşmazlığın sona erdirilmesi için gerekli gördüğü önerileri de ekleyerek görevli makama tevdi eder. Görevli makam, tutanağı en geç üç iş günü içinde taraflara tebliğ eder.”
