5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu ile BTK’ya verilmiş olan görev gözetilerek “.tr” uzantılı alan adlarının tahsisi yetkisi 21 Aralık 2018 tarihinde BTK’ya devredilmişti. Yeni alan adı ağ sistemi (.tr Ağ Bilgi Sistemi (“TRABİS”)) kurulana dek geçici süreyle hizmet veren Nic.TR, hizmetlerini 12 Eylül 2022 Pazartesi saat 09.00 itibari ile sonlandırdığını resmi internet sitesinden duyurmuştur. TRABİS, 14 Eylül 2022 tarihinde açılmış ve “com.tr”, “org.tr” ve “net.tr” başvuruları belgesiz olarak tahsis edilmeye başlanmıştır. Bu kapsamda “.tr” uzantılı alan adlarının tüm işlemleri yalnızca BTK tarafından tanınan kayıt kuruluşları (https://www.trabis.gov.tr/page/2) tarafından gerçekleştirilecektir.
Tahsis başvurusu sırasında hak sahipliğine ilişkin herhangi bir marka başvurusu/tescili veya ticari evrak gibi kanıtlayıcı nitelikte belge sunulmasına gerek yoktur. Dolayısıyla, TRABİS hizmetleriyle başlayan yeni dönemde “.tr” uzantılı alan adları tahsisi neticesinde alan adlarıyla ilgili uyuşmazlıklarda yükseliş gözlemlenmesinin muhtemel olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. Bu durumu öngören Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından yürürlüğe konan İnternet Alan Adları Yönetmeliği’nin ilgili maddeleri ve İnternet Alan Adları Uyuşmazlık Çözüm Mekanizması Tebliği (“Tebliğ”) ile alan adları uyuşmazlık çözüm mekanizmasının işletilmesine, uyuşmazlık çözüm hizmet sağlayıcılarının belirlenmesine ve yükümlülüklerine ilişkin usul ve esaslar düzenlenmiştir.
Esasen, söz konusu Tebliğ ile ülke kodu uzantısı olmayan alan adları uyuşmazlıklarında yetkilendirilmiş Birleşmiş Milletlere bağlı bir kuruluş olan Dünya Fikri Mülkiyet Örgütünün (“WIPO”) Alan Adı Uyuşmazlıklarının Yeknesak Çözüm Politikası (“UDRP”) sistemine benzer bir sistem ülkemizde de uygulanmaya başlamıştır. WIPO’nun ülkemiz uygulamasındaki karşılığı sayılabilecek olan Uyuşmazlık Çözüm Hizmet Sağlayıcıları (“UÇHS”) tarafından, internet alan adı uyuşmazlıkları ortalama bir ay içerisinde neticelendirilerek muhtemel hak kayıplarından doğabilecek zararların en aza indirilmesi hedeflenmektedir. Öte yandan tahsisi veya yenileme işlemi TRABİS üzerinden yapılmamış olan “.tr” uzantılı alan adları için bahse konu alternatif çözüm yoluna başvurma seçeneği yoktur.
Mevcut durumda, BTK tarafından UÇHS olarak faaliyet göstermesine izin verilen 2 adet kuruluş (Bilgi Teknolojileri ve İnternet Güvenliği Derneği (BTİDER) ve TOBBUYUM Arabuluculuk ve Uyuşmazlık Çözüm Merkezi) bulunmaktadır. TRABİS tarafından tahsis edilmiş veya yenilenmiş “.tr” uzantılı alan adı hakkında şikâyette bulunmak isteyenler, BTK tarafından faaliyet izni tanınmış UÇHS’lerden birini seçerek çevrimiçi başvuru gerçekleştirebilecektir. Şikâyet eden, UÇHS’lerden birini seçtikten sonra ilgili UÇHS’nin internet sitesinden ulaşılabilecek şikâyet başvuru formu üzerinden çevrimiçi başvuruda bulunabilecektir. Başvuru esnasında alan adı uyuşmazlığına temel olan hak sahipliğine dair bilgilerin ve onları destekleyecek belgelerin eklenmesi önem arz etmektedir. Bununla birlikte karar merci olarak tek bir hakem veya hakem heyeti (3 hakem) tercihinin de ayrıca belirtilmesi başvurunun eksiksiz yapılabilmesini sağlayacaktır. Zira bu tercihe göre merkezin kendi ücretlendirmesinin yanı sıra hakem veya heyet ücretlendirmesi değişkenlik göstermektedir. Ücretler, şeffaf bir şekilde UÇHS’lerin internet sitelerinde yayınlanmaktadır. Başvurudan önce güncel ücretlendirmenin kontrol edilmesinde fayda olacaktır. Başvuruyla birlikte hak ihlaline neden olduğu ileri sürülen alan adı dondurulur. Alan adının dondurulması sonucunda alan adı dondurulduğu günkü haliyle kullanılmaya devam edilir fakat alan adının başkasına devredilmesi veya satılması engellenmektedir. Alan adının dondurulması kesin karara kadar devam etmektedir.
Başvuruda herhangi bir eksiklik tespit edilmesi halinde UÇHS’ler bu durumu şikâyet sahibine bildirir ve eksikliğin giderilmesi için süre verir. Bu süre içinde eksikliklerin giderilmemesi halinde ise başvuru geçersiz sayılır. Ancak bu durum, şikâyet sahibinin yeniden başvuru yapmasına engel teşkil etmemektedir.
Başvurunun kabul edilmesini takip eden 1 iş günü içerisinde, şikâyet ile ilgili bilgilere ve cevap için gereken bilgi ve belgelere ilişkin açıklamalar, UÇHS tarafından şikâyet edilene gönderilir. Şikâyet edilen, 10 gün içerisinde varsa ek süre talebini, gerekli ve destekleyici bilgi ve belgeleri, hakem ya da heyet tercihini ve iletişim bilgilerini UÇHS’ye iletmelidir. Başvuru dili prensipte Türkçedir ancak taraflarca aksi kararlaştırılabilir. Taraflarca mutabık olunması halinde süreci tek hakem yürütür. Taraflardan birinin heyet tercih etmesi durumunda heyet tercih eden taraf UÇHS’nin internet sitesinde yer alan hakem listesinden, biri yedek olmak üzere 2 adet hakem tercihini UÇHS’ye bildirir; aksi halde hakem seçimi UÇHS tarafından yapılır. Şikayet edenin uyuşmazlığın tek hakemle görülmesini istemesi ve şikayet edilenle bu konuda mutabık olması durumunda ücret şikayet edence ödenir. Şikayet edenin uyuşmazlığın 3 hakem ile görülmesini istemesi durumunda ücret şikayet edence ödenir. Şikayet edenin uyuşmazlığın tek hakemle görülmesini, şikayet edilenin uyuşmazlığın 3 hakemle görülmesini istediği durumlarda aradaki ücret farkı şikayet edilence ödenir.
Şikayet başvurusunun şikayet eden açısından olumlu sonuçlanması için yalnızca yukarıda bahsedilen süreçlerin titizlikle takip edilmesi yeterli değildir. Şikayet edenin İnternet Alan Adı Yönetmeliği’nin 25. Maddesi altında açıklanan tüm şartların bir arada var olduğunu belgelerle ispat etmesi gerekmektedir. Söz konusu şartlar şöyledir:
i.İhtilaf konusu alan adının, şikayet edenin sahip olduğu ya da ticarette kullandığı marka, ticaret unvanı, işletme adı ya da diğer tanıtıcı işaretlerle benzer ya da aynı olması
Şikâyet eden, öncelikle hak sahibi olduğu marka, ticaret unvanı, işletme adı veya diğer tanıtıcı unsurları ispatlayabilmeli ve şikâyet konusu alan adının bu unsurlarla aynı veya benzer olduğunu ortaya koyabilmelidir.
ii. Alan adını tahsis ettiren tarafın (yani şikayet edilenin) bu alan adı ile ilgili yasal bir hakkı ya da bağlantısının olmaması
Şikâyet eden, şikâyet edilenin alan adı üzerinde hak veya meşru menfaatlerden yoksun olduğunu ilk bakışta (prima facie) açıkça göstermesi halinde, ispat yükünün şikâyet edilene geçtiği kabul edilmektedir. Bu durumda, şikâyet edilen alan adı ile ilgili bir hak veya meşru menfaati olduğunu ispat etmelidir.
iii. Alan adının, alan adı sahibi (şikayet edilen) tarafından kötü niyetle tahsis ettirilmesi veya kullanılması
Şikâyet edenin haklı bulunması için ayrıca kötü niyet şartı da bulunmaktadır. Tebliğ’de, alan adının şikâyet edilen tarafından kötü niyetle tahsis ettirilmesi veya kullandırılması olarak değerlendirilecek durumlara yer verilmektedir.
Yukarıda kısaca değinilen başlıklar şikâyet başvurularının temelini oluşturur ve UÇHS başvuruları, WIPO başvurusuyla birebir benzerlik göstermektedir. WIPO UNDRP belgelerindeki açıklamalar ve WIPO internet sitesinde yayınlanan kararlar ışığında bu başlıklarla ilgili iddiaların ne şekilde ispat edilmesi gerektiği ortaya konmaktadır. Dolayısıyla şikayet başvurusu gerçekleştirilmeden önce WIPO UNDRP açıklamaları ve örnek kararların incelenmesi başvurunun kabul edilmesine katkı sağlayacaktır.
UÇHS’ler, başvuruların gerçekleşmesi ve şikâyet edilen tarafın süresi içerisinde cevap vermesi veya vermemesi akabinde hakem/hakem heyeti nihai kararlarını en geç bir ay içerisinde taraflara e-posta aracılığıyla ulaştırır. Hakem/hakem heyeti, karar sürecinde ek bilgi/belgeye veya süreye ihtiyaç duyması halinde tarafları önceden bilgilendirmektedir. Karar, alan adının iptali veya devri veya başvurunun reddi şeklinde gerçekleşebilecektir.
Kararın 10 günlük bir askı süresi bulunmaktadır. Bu süre içerisinde şikâyet edilen ya da şikâyet eden UÇHS kararını davaya taşıma imkânına sahiptir. Aleyhinde karar verilen tarafın marka tespit davasına başvurduğu pratikte görülmektedir. Dava açıldığı bilgisinin UÇHS’ye bildirilmesi halinde eğer mahkemece alan adı üzerinde işlem yapılmasının önlenmesine yönelik ihtiyati tedbir kararı verilmişse dava süreci tamamlanana kadar alan adı kilitlenir ve alan adı üzerinde işlem yapılması (devir/satış) önlenir. Hakem veya heyet tarafından alan adının devri kararı verildiği durumda şikâyet edilen askı süresinde dava yoluna başvurmadığı takdirde UÇHS tarafından şikâyetçi tarafa alan adının transferi için bir kod gönderilir. Şikâyet eden, bu kodu kullanarak alan adını kendisine transfer edebilir.
Sonuç olarak TRABİS’in hayata geçmesiyle birlikte “.tr” alan adı uyuşmazlıklarının daha hızlı ve pratik şekilde karara bağlanmasının önü açılmıştır. Burada dikkat edilmesi gereken husus, başvuruların özenle gerçekleştirilmesi, sürelerin titizlikle takip edilmesidir. Diğer yandan, TRABİS’in faaliyete geçmediği dönemde tahsis edilen alan adlarıyla ilgili bir uyuşmazlık olması halinde uzun ve meşakkatli bir yol olan dava süreçlerine dahil olunması gerekliliği hala güncelliğini korumaktadır.
Av. Kübra YAVUZ
