Konunun Mevzuat Kapsamında Değerlendirilmesi:

Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliği (Yönetmelik)’nin 42. maddesinde nöbet hizmetlerinin; evde nöbet(icap nöbeti)[1], normal, acil, branş nöbeti olarak dört şekilde yürütüleceği düzenlenmiştir. Aynı maddenin devamında; “ Acil ve branş nöbetlerinin hangi hallerde, tutulacağı hastanenin türüne, iş durumuna, personel mevcuduna, hizmetin gereklerine göre baştabib tarafından tesbit edilir. “ hükmü bulunmaktadır. Anılan yönetmelikte yan dal uzmanlarının, anadalda nöbet tutabileceklerine ilişkin herhangi bir hüküm bulunmamaktadır.

Yataklı Sağlık Tesislerinde Acil Servis Hizmetlerinin Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ(Tebliğ)’in “Acil servis nöbet usul ve esasları” başlıklı 10. maddesinin 9. fıkrası şöyledir; “ Ana daldaki uzman tabip sayısı hastanede branş nöbeti tutmak için yeterli değilse yan dal uzmanları ilgili ana daldaki nöbet görevine dahil edilebilirler. Yan dal uzman tabiplere hasta yoğunluğu ve benzeri sebeplerle ihtiyaç duyulması halinde yan dal icap nöbet görevi de verilebilir. Bu hususlar ile ilgili kararı baştabip verir. “

Görüldüğü üzere; Yönetmelik baştabibe sadece “Acil” ve “branş” nöbetlerinin hangi hallerde tutulacağı hususunda düzenleme yetkisi vermiş, icap nöbetleriyle ilgili düzenleme yetkisi vermemiştir.

Tebliğ’e baktığımızda ise yan dal uzmanının ana dalda çalışmasına sınırlı ölçüde izin verilmekte, bu çalışma şarta bağlanmaktadır. Bu şart; tutulacak nöbetin branş nöbeti olmasıdır. Yani yan dal uzmanı, branş nöbeti olmak kaydıyla ana dal nöbetinde görevlendirilebilecektir. Bu halde dahi ana daldaki uzman tabip sayısı hastanede branş nöbeti tutmak için yeterli ise yan dal uzmanı yine ana dal branş nöbetinde görevlendirilemeyecektir.

Tebliğ yan dal uzmanına icap nöbeti olarak sadece ve sadece “yan dal icap nöbet görevi” verilebileceğini düzenlemektedir. Bu halde dahi yan dal uzman tabiplere yan dal uzmanlık alanında hasta yoğunluğu ve benzeri sebeplerle ihtiyaç duyulması şarttır.

Hal böyle iken yan dal uzmanı hekime ana dal da icap nöbeti tutturulması usul ve hukuka aykırı olacaktır.

Konunun “Zorlayıcı Toplumsal İhtiyaç” Kapsamında İncelenmesi:

Yan dal uzmanı hekimi, “zorlayıcı bir toplumsal ihtiyaç” (pandemi, savaş ya da doğal afet gibi) bulunmadığı halde ana dalın icap nöbetlerinde görevlendirmekle yan dal uzmanı hekimlerin çalışma hak ve özgürlüğü sınırlanmaktadır.

Zorlayıcı toplumsal bir ihtiyacın bulunup bulunmadığı her bir olayda, hastane işleyişinde ayrı ayrı değerlendirilmelidir.

Ana dalda yeterli sayıda ana dal uzmanı hekim mevcutken ve bu sayı ana dal icap nöbetleri için yeterliyken yan dal uzmanı hekimin, ana dal icap nöbeti listesine dahil edilmesi usul ve hukuka aykırıdır.

Konunun “Tıp Pratiği” Kapsamında İncelenmesi:

Teşhis ve tedavi aşamasında alanında özel yeterlilikler gerektirdiği ulusal ve uluslararası standartlarla saptanmış olan yan dal uzmanlık alanını, salt ana dal  içerisinde eriyen hatta yan ve seçimlik öğe statüsüne sokmak, yan dal uzmanı hekimlerin uzmanlık eğitiminin niteliği, süresi ve sürekli profesyonellik eğitimleri bakımından eşdeğer statüde olmayan ana dal uzmanlarıyla eşdeğer tutulmaları tıp pratiğine ve hukuka aykırıdır.

Bir “uzmanlık alanını seçmeyi” nesnel koşullar yaratmaksızın engelleyen uygulama ile o uzmanlığın kullanılamayacak hale gelmesine yol açan üstü örtülü uygulama arasında hiçbir fark yoktur. Uzmanlık alanını değersiz, etkisiz ya da önemsiz kılarak, o alanın kullanılamayacak hale gelmesine yol açan üstü örtülü uygulamalar Anayasada teminat altına alınan “öze dokunma yasağı”nı ihlal ederler.      

Kaldı ki yan dal uzmanını, bu uzmanlık alanının özel yeterlilikleri, eğitim süreleri, eğitim yoğunlukları ve sürekli profesyonellik eğitimi uygulamaları gibi unsurlar göz ardı edilerek salt bir idari kararla ana dal hekimleriyle eşdeğer saymak Anayasanın eşitlik ilkesine de aykırıdır.

Diğer taraftan yan dal uzmanının Tıbbi Kötü Uygulamaya İlişkin Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası “yan dal uzmanlığı” üzerinden yapılmaktadır. Dolayısıyla yan dal uzmanının ana dalın icap nöbetlerinde görevlendirildiği esnadaki teşhis ve tedaviye ilişkin uygulamalar kapsamında malpraktis iddiasıyla karşı karşıya kalması halinde  sigorta şirketinin yan dal uzmanı için ödeme yapıp yapmayacağı muğlaktır. Bu, göz ardı edilemez bir durumdur.

Yan dal uzmanları, ana dalda görevlendirilerek bir nevi daha evvel yerine getirmiş oldukları “ana dal devlet hizmeti yükümlülüğünü” salt idarenin görevlendirmesi ile mükerrer olarak yerine getirmek zorunda bırakılmaktadırlar. Bu durum da usul ve hukuka aykırıdır.

Yan dal uzmanları, yan dal asistanlık eğitimine başladıkları günden sonra ana dalın pratiğinden uzak kalmaktadırlar. Buna rağmen yan dal uzmanına ana dalda hasta baktırılması, hastaların nitelikli sağlık hizmetine ulaşma hakları da ellerinden almaktadır.

Konunun “Mobbing” Kapsamında İncelenmesi:

Yan dal uzmanının ana dal icap nöbetinde ısrarla görevlendirilmesi, akla mobbingi getirmektedir.

Yargıtay 22'nci Hukuk Dairesi’nin 22/05/2014 tarih ve E:2013/11788, K:2014/14008 sayılı kararında; “Mobbingin varlığı ve kabulü için mağdurda psikolojik rahatsızlığın meydana gelmesi zorunlu değildir. Mobbing kavramının etimolojik anlamına ve tarihsel gelişimine bakıldığında; aynı ortamda bulunan veya aynı organizasyona bağlı olan bir veya birden fazla kimsenin bir kişiye belli bir amaçla, sistematik bir şekilde, yılgınlık, korku, tedirginlik, endişe, bunalım, bıkkınlık, sıkıntı veya kaygı oluşturacak söz, tutum veya davranışlarla psikolojik ve duygusal baskı kurarak onu belli şekilde davranmaya ya da davranmamaya, ortak alandan uzaklaştırmaya, güçsüzleştirmeye, değersizleştirmeye, aşağılamaya, küçük düşürmeye veya pasifize etmeye yönelik çabalarına mobbing denilir. Mobbingi; stres, tükenmişlik sendromu, işyeri kabalığı, iş tatminsizliği ya da doyumsuzluğu gibi olgulardan ayıran husus, belli kişinin belli bir amaca yönelik olarak hedef alınması, yapılan haksızlığın sürekli, sistematik ve sık oluşudur.” ifadelerine yer verilmiştir.

Bu nedenle yan dal uzmanının, ana dal icap nöbetinde, ısrarla görevlendirilmesi yukarıda yer verilen mobbing tanımına da uymaktadır.

Son olarak; yan dal uzmanının ana dalda çalışmasının yaygınlaştırılması veya genişletilmesi durumunda ilgili yan dallarda ulusal hizmet kapasitesinin de azalacağı unutulmamalıdır.

Av. Selvi AYDIN ÇELİKKOL

------------------

[1] İcapçı nöbeti (Ev nöbeti): Uzman adedi nöbet tutacak miktarlardan az, fakat birden fazla olan kurumlarda uzmanlar sırayla ev nöbetini tutarlar. Bunun için aylık ev nöbet listeleri hazırlanır. Ev nöbetçisi mesai saatleri dışında kurumun idari ve tıbbi her türlü gereklerinden sorumludur. Ev nöbetçisi akşam vizitlerini yapmaya, mesai dışında bulunduğu yeri bildirmeye, kuruma her davette gelmeye mecburdur.