DEPREME MARUZ KALAN İLLERDE VERGİSEL VE ADLİ YÖNDEN HUKUKİ MÜRACAAT YOLLARI VE SÜRELERİ NE ŞEKİLDE ETKİLENMİŞTİR?

DEPREME MARUZ KALAN İLLERDE VERGİSEL VE ADLİ YÖNDEN HUKUKİ MÜRACAAT YOLLARI VE SÜRELERİ NE ŞEKİLDE ETKİLENMİŞTİR ?

Dr. Mustafa ALPASLAN

SMMM

Bilindiği gibi, depreme maruz kalan illerde Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından mücbir sebep ilan edilmiştir. Buna göre, Kahramanmaraş’ta meydana gelen depremlerden dolayı etkilenen toplam 10 iller (ayrıca 1 il daha yani Elazığ ilinin de eklenmesi muhtemeldir) açısından 8.02.2023 tarihinde mücbir sebep hali ilan edilmiştir. Yapılan ilan ile 06.02.2023 tarihinde Kahramanmaraş ilinde meydana gelen deprem felaketine ilişkin olarak depremden zarar gören Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Osmaniye ve Şanlıurfa illerinde bakanlık tarafından mücbir sebep hali ilan edilmesi uygun görülmüştür. 14.02.2023 tarihli ilan ile Elazığ ili de mücbir sebep kapsamına dahil edilmiştir.

Mücbir sebep hali süresince,

- Verilmesi gereken vergi beyannameleri ve bildirimlerinin verilme süreleri ,

- Bu beyanname ve bildirimler üzerine tahakkuk eden vergilerin ödeme süreleri ,

- Deprem tarihinden önce tahakkuk etmiş, ödeme süresi mücbir sebep hali ilan edilen süreye rastlayan her türlü vergi, ceza ve gecikme faizinin ödeme süresi,

- 2023 yılı motorlu taşıtlar vergisinin ikinci taksit ödeme süresi,

- Deprem tarihinden önce ikmalen, re'sen veya idarece tarh edilen ve vadesi mücbir sebep halinin başladığı tarihten sonrasına rastlayan her türlü vergi, ceza ve gecikme faizinin ödeme süresi uzatılmıştır.

Buna göre, mücbir sebep halinin geçerli olduğu dönemde verilmesi gereken beyanname ve bildirimler 15.08.2023 Salı günü sonuna kadar verilebilecek, bu beyanname ve bildirimler üzerine tahakkuk eden vergiler ile yukarıda ifade edilen diğer vergi, ceza ve gecikme faizleri 31.08.2023 Perşembe günü sonuna kadar ödenebilecektir. Bununla birlikte söz konusu yerlerde bulunan mükellefler tarafından, mücbir sebep hali süresi içerisinde verilmesi gereken 2023 yılı 1 inci geçici vergi dönemine ilişkin geçici vergi beyannameleri verilmeyecektir. Ayrıca bu yerlerde bulunan vergi mükelleflerinin vergi borçları 02.10.2023 Pazartesi günü sonuna kadar başvuru yapmaları ve gerekli şartları da taşımaları kaydıyla faiz alınmaksızın 24 aya kadar taksitlendirilecektir.

Yapılan bu Mücbir Sebep ilanında zayi belgesi taleplerine ilişkin sürelerin uzadığına ilişkin bir hüküm yer almamaktadır. [1]

Vergi mükelleflerinin yaklaşık %11’i mücbir sebep kapsamında görülmektedir. depremin etkilediği 10 ildeki mükellef sayıları kısaca şöyledir.

148.716 adet basit usul mükellefler,

90.137 GMSİ mükellefi, bulunmaktadır.

İllere göre mücbir sebep durumu ve mükellef adedi aşağıda olduğu gibidir.

Adana : 31.01.2023 itibari ile faal gelir vergisi mükellef adedi; 60.128 adet, Kurumlar vergisi mükellefi ise; 20.546’dır.

Adıyaman : 31.01.2023 tarihi itibari ile GV mükellef adedi: 9.862’dir. Kurumlar vergisi mükellefi sayısı; 3.086’dır.

Diyarbakır : Gelir vergisi mükellef adedi; 20.718, Kurumlar vergisi; 11.995 adettir.

Hatay : Gelir vergisi mükellef adedi; 33.469’dur. Kurumlar vergisi; 12.880 adettir.

Antep : Gelir vergisi mükellef adedi; 51.774’dır. Kurumlar vergisi; 22.916 adettir.

Malatya : Gelir vergisi mükellef adedi; 14.952ðir. Kurumlar vergisi; 5.095 adettir.

Kahramanmaraş : Gelir Vergisi mükellef adedi, 21.800’dür. kurumlar vergisi; 6.868 adettir.

Ş. Urfa : Gelir vergisi mükellef adedi, 37.801’dir. Kurumlar vergisi; 11.950 adettir.

Kilis : Gelir vergisi mükellef adedi; 2.605’dir. Kurumlar vergisi; 991 adettir.

Osmaniye : Gelir vergisi mükellef adedi; 11.448’dir. Kurumlar vergisi; 2.687 adettir.

Özetle, depremin etkilediği 10 ilin toplam ülke nüfusu içindeki payı %16 ve toplam mükellef sayısı içindeki payı ise %11,3’tür. Bölgenin bütçe gelirlerine katkısı %5 civarındadır. Bu bölge aynı zamanda GSYİH’ nın %9,3’ünü üreten, ülke ihracatı içindeki ağırlığı %8,5, sigortalı çalışanların payı ise; %11,7’dir ve işlenen tarım alanları açısından zirai üretim %14,5 payına sahip büyük bir ekonomi böylece zarar görmüş durumdadır. [2]

Cumhurbaşkanlığı Anayasada yer alan yetkisine istinaden Kahramanmaraş depremi dolayısıyla 08.02.2023 tarih ve 32098 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan cumhurbaşkanlığı 6785 sayılı kararı ile Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Antep, Hatay, Maraş, Kilis, Malatya, Osmaniye ve Şanlıurfa illerinde 08.02.2023 Çarşamba günü saat 01:00’dan itibaren 3 ay müddet ile olağanüstü hal ilan etmiştir. Böylece deprem sebebi ile 10 ilde 08 Şubat 2023 Çarşamba gününden itibaren 90 gün süre ile OHAL ilan kararı kesinleşmiştir. Söz konusu Cumhurbaşkanlığı kararnamesi 11.02.2023 tarih ve 32101 (mükerrer) sayılı Resmi Gazete’ de yayınlanmıştır.

Bu kararname kapsamında yargı alanında bazı tedbirler alınmıştır. Buna göre,

Adli işlemler açısından, Kararnamenin 2/1 inci maddesi ile olağanüstü hâl ilan edilen illerde , yargı alanında hak kayıplarının önlenmesi amacıyla, yargı süreçlerine ilişkin aşağıdaki süreler 6/2/2023 (bu tarih dâhil) tarihinden itibaren 6/4/2023 (bu tarih dâhil) tarihine kadar durdu :

a) Dava açma, icra takibi başlatma, başvuru, şikâyet, itiraz, ihtar, bildirim, ibraz ve zamanaşımı süreleri, hak düşürücü süreler ve zorunlu idari başvuru süreleri de dâhil olmak üzere bir hakkın doğumu, kullanımı veya sona ermesine ilişkin tüm süreler ; 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile usul hükmü içeren diğer kanunlarda taraflar veya ilgililer bakımından belirlenen süreler ve bu kapsamda hâkim tarafından tayin edilen süreler ile arabuluculuk ve uzlaştırma kurulularındaki süreler ,

b) 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu ile takip hukukuna ilişkin diğer kanunlarda belirlenen süreler ve bu kapsamda hâkim veya icra ve iflas daireleri tarafından tayin edilen süreler ,

c) Nafaka alacaklarına ilişkin icra takipleri hariç olmak üzere tüm icra ve iflas takipleri, taraf ve takip işlemleri, yeni icra ve iflas takip taleplerinin alınması, ihtiyati haciz kararlarının icra ve infazına ilişkin işlemler .

Duran süreler, OHAL süresi uzatılmadığı taktirde 6 Nisan 2023 gününü takip eden günden itibaren işlemeye başlayacak.

Diğer taraftan, yarı alanında işlemeye devam eden süreler ise aşağıda olduğu gibidir.

Kararnamenin 2/2 nci maddesi ile, aşağıdaki süreler kapsam dışında bırakıldı; yani bu süreler durmayacak, işlemeye devam edecek:

a) Suç ve ceza, kabahat ve idari yaptırım ile disiplin hapsi ve tazyik hapsi için kanunlarda düzenlenen zamanaşımı süreleri.

b) 5271 sayılı Kanunda düzenlenen koruma tedbirlerine ilişkin süreler.

c) 6100 sayılı Kanunda düzenlenen ihtiyati tedbiri tamamlayan işlemlere ilişkin süreler.

ç) Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaşkanı seçimleri bakımından ilgili kanunlarda düzenlenen süreler .

Öte yandan, alınan tedbirler kapsamında kararnamenin 2/3’üncü maddesi ile aşağıdaki tedbirler ise DİĞER TEDBİRLER olarak alınmıştır. Buna göre,

a) İcra ve iflas daireleri tarafından mal ve haklara ilişkin olarak ilan edilmiş olan satış gününün durma süresi içinde kalması halinde, bu mal veya haklar için durma süresinden sonra yeni bir talep aranmaksızın icra ve iflas dairelerince satış günü verilir. Bu durumda satış ilanı sadece elektronik ortamda yapılır ve ilan için ücret alınmaz.

b) Durma süresi içinde rızaen yapılan ödemeler kabul edilir ve taraflardan biri, diğer tarafın lehine olan işlemlerin yapılmasını talep edebilir.

c) Konkordato mühletinin alacaklı ve borçlu bakımından sonuçları, durma süresince devam eder.

ç) Durma süresince, icra ve iflas hizmetlerinin aksamaması için gerekli olan diğer tedbirler alınır.

d) Hakimler ve Savcılar Genel Kurulu da 12.02.2023 tarihinde olağanüstü toplanarak, OHAL ilan edilen il sınırlarında yer alan adli ve idari yargı mercileri ile bölge adliye ve bölge idare mahkemeleriyle sınırlı olmak üzere; Ceza Muhakemesi Kanunu ve 120 sıra sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 4/1-ç maddesi doğrultusunda tutukluluğun değerlendirilmesi ile acil işler, otopsi işlemleri, dava zamanaşımı yakın olan soruşturma ve kovuşturma dosyaları, yürütmenin durdurulması istemleri ile ivedi sayılacak diğer iş ve işlemler haricindeki ilk derece adli ve idari yargı mercileri ile bölge adliye ve bölge idare mahkemelerine ait duruşma, müzakere ve keşiflerin 06.04.2023 (bu tarih dahil) tarihine kadar ertelenmesine karar vermiştir.

-------

[1] Kiraz Abdullah, “Depremde zayi olan kanuni defter ve belgeler için “zayi belgesi” müracaatları telaşı, 20.02.2023, Dünya Gazetesi

[2] Türkmen Nedim, 17.02.2023, Mücbir Sebep Öleni Geri Getirmiyor, Sözcü Gazetesi

DEPREME MARUZ KALAN İLLERDE VERGİSEL VE ADLİ YÖNDEN HUKUKİ MÜRACAAT YOLLARI VE SÜRELERİ NE ŞEKİLDE ETKİLENMİŞTİR?

Hakim Kararı veya Yazılı Emir Olmaksızın Yapılan Arama

CMK m.196/2’ye Göre İstinabe Yoluyla Sanığın Sorgusu

1 MAYIS EMEK VE DAYANIŞMA GÜNÜNDE TOPLANTI VE GÖSTERİ YÜRÜYÜŞÜ DÜZENLEME HAKKININ KISITLANMASININ ANAYASA MAHKEMESİ VE AİHM KARARLARI UYARINCA İNCELENMESİ

SOSYAL KONTROL (SOCIAL CONTROL)

ÜÇÜNCÜ HACİZ İHBARNAMESİNDE MENFİ TESPİT DAVASI

Tapu İptal ve Tescil Davası Nedir?

Belirli ve Muayyen Olmayan Artış Hükmünün TBK 344/1-2 ve TBK 345/3 Kapsamında Değerlendirilmesi

Hukukçu (!) Kibri

İMAR BARIŞI 2024 - YAPI KAYIT BELGESİ HAKKINDAKİ TEKLİFİN HUKUKİ DEĞERLENDİRİLMESİ

İŞ SÖZLEŞMESİNİ FESHEDEN TARAFIN BİLDİRİM SÜRELERİNE UYMAKSIZIN İŞ SÖZLEŞMESİNİ SONA ERDİRMESİ AKABİNDE MEYDANA GELEN HUKUKİ NETİCELER