Hakaret suçu, bir kişinin onur, şeref ve saygınlığını zedeleyebilecek somut durum ve olgular neticesinde oluşur. Hakaret suçu 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun Kişilere Karşı İşlenen Suçlar kısmında ve Şerefe karşı suçlar bölümünde 125. Maddesinde düzenlenmiştir. Bu suç bir kişiyi aşağılamak, küçük düşürmek amacıyla yapılan sözlü ya da yazılı eylemlerde gerçekleşebilmektedir. Bu suçun cezalandırılmasının amacı kişilerin şerefinin ve saygınlığının korunmasıdır.[1]
Şeref, bir kimsenin kendine yönelik beslediği iyi duygu ve diğer kişilerin o kişiye verdiği değer ve saygıdır. Hakaret suçunun oluşması için özel kast aranmaz, genel kast yeterli sayılır. Şaka yapma, alay etme amacıyla dahi yapılsa hakaretin objektif unsurlarını içeriyorsa bu durumda yine suç oluşur. Hakaret suçu, kamu görevlisine hakaret hali dışında şikayete tabii bir suçtur. Soruşturma ya da kovuşturma aşamasında şikayetten vazgeçilmesi durumunda dosya kapanır.
Hakaret suçu iki şekilde oluşabilen seçimlik hareketli bir suçtur. Bu hareketler;
- Mağdura somut bir fiil veya olgu isnat etmek (katil, hırsız, tecavüzcü vb )
- Mağdura sövmek (karaktersiz, şerefsiz, adi, serseri, alçak, hayvan, fahişe, manyak vs.,)
TCK Madde 125
(1) Bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat eden veya sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldıran kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. Mağdurun gıyabında hakaretin cezalandırılabilmesi için fiilin en az üç kişiyle ihtilat ederek işlenmesi gerekir.
(2) Fiilin, mağduru muhatap alan sesli, yazılı veya görüntülü bir iletiyle işlenmesi halinde, yukarıdaki fıkrada belirtilen cezaya hükmolunur.
(3) Hakaret suçunun;
a) Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı,
b) Dini, siyasi, sosyal, felsefi inanç, düşünce ve kanaatlerini açıklamasından, değiştirmesinden, yaymaya çalışmasından, mensup olduğu dinin emir ve yasaklarına uygun davranmasından dolayı,
c) Kişinin mensup bulunduğu dine göre kutsal sayılan değerlerden bahisle, İşlenmesi halinde, cezanın alt sınırı bir yıldan az olamaz.
(4) (Değişik: 29/6/2005 – 5377/15 md.) Hakaretin alenen işlenmesi halinde ceza altıda biri oranında artırılır.
(5) (Değişik: 29/6/2005 – 5377/15 md.) Kurul hâlinde çalışan kamu görevlilerine görevlerinden dolayı hakaret edilmesi hâlinde suç, kurulu oluşturan üyelere karşı işlenmiş sayılır. Ancak, bu durumda zincirleme suça ilişkin madde hükümleri uygulanır.
HAKARET DAVASI NASIL AÇILIR?
Hakaret suçu, kamu görevlisine hakaret hariç olmak üzere şikayete tabii bir suçtur. Şikayet süresi ise fiilin ve failin öğrenilmesinden itibaren 6 aydır. Mağdurun 6 ay içinde mutlaka şikayetini gerekli mercilere bildirmesi, hakaret davasının açılmasını sağlaması gerekmektedir. Hakaret suçunun neticesinde hem ceza hukuku hem de özel hukuk alanında bazı sonuçlar ortaya çıkar. Hakaret, ceza hukuku alanında suç teşkil eden bir fiil ilen aynı zamanda özel hukuk alanında da hâksiz fiil sayıldığından maddi ve manevi tazminat talebi gündeme gelebilecektir. Bu sebeple hakaret davasını ceza davası ve hukuk davası olarak iki alt başlıkta incelemek doğru olacaktır.
HAKARET SUÇUNDAN KAYNAKLANAN CEZA DAVASI
Kendisine karşı hakaret suçu işlenen mağdurun direkt olarak ceza mahkemesinde hakaret davası açma olanağı yoktur. İlk olarak savcılık makamı tarafından bir soruşturma yürütülecek olup bu soruşturmanın neticesinde savcılık makamı dava açmaya yeterli şüphe oluştuğu kanaatine varırsa iddianame hazırlayarak davayı açacaktır. Hakaret suçu ile ilgili bu soruşturma sürecinin başlaması için ise mağdurun süresi içinde kolluk kuvvetine doğrudan başvurması ya da kendisi veya avukatı aracılığı ile direkt olarak Cumhuriyet Savcılığı’na dilekçe ile şikayette bulunması gerekmektedir. Hakaret suçunun istisnai sayılan kamu görevlisine karşı hakaret suçu ise şikayete tabii değildir. Bu suç savcılık makamı tarafından şikayet olmasa dahi resen soruşturulur.
Savcılık makamının hazırlamış olduğu iddianame neticesinde yetkili ve görevli ceza mahkemesinde dava açılır ve kovuşturma aşaması başlar. Burada hakaret suçuna ilişkin ceza yargılaması yapılacak, duruşmalar gerçekleştirilecektir. Bu noktada suçun mağduru davanın takibi açısından davaya katılma yolu ile katılabilirler.
HAKARET SEBEBİYLE MADDİ MANEVİ TAZMİNAT TALEPLİ HUKUK DAVASI
Hakaret içeren söz ve davranışlar Türk Hukukuna göre haksız fiil kabul edilir. BU sebeple hâksiz fiilin sebep olduğu zararların tazmin edilmesi gerekmektedir. Hakaret fiili sonucu uğranılan haksız saldırının kişide bıraktığı hasarların giderilmesi için tazminat sorumluluğuna gidilebilecektir.
Hakaret Davasında Manevi Tazminat
Hakaret suçunun mağduru, fail hakkında ceza davası açılmasını talep edebileceği gibi, ayrıca hukuk mahkemesinde manevi tazminat davası da açabilir. Manevi tazminat, mağdurun, hakaret eylemi nedeniyle yaşadığı elem, acı, ızdırap ve manevi çöküntünün bir nebze olsun telafi edilmesini amaçlar.[2]
Manevi Tazminat Talebinin Şartları
- Hukuka Aykırı Bir Fiil: Hakaret eyleminin gerçekleşmiş olması gerekir.
- Manevi Zarar: Mağdurun, hakaret eylemi nedeniyle manevi zarara uğramış olması gerekir. Manevi zarar, elem, acı, ızdırap, ruhsal çöküntü, onur, şeref ve saygınlığın zedelenmesi şeklinde ortaya çıkabilir.
- Kusur: Failin, hakaret eyleminde kusurlu olması gerekir.
- Nedensellik Bağı: Manevi zarar ile hakaret eylemi arasında uygun nedensellik bağı bulunmalıdır.
Manevi Tazminat Miktarının Belirlenmesi
Manevi tazminat miktarı, hakim tarafından, her somut olayın özellikleri dikkate alınarak takdir edilir. Hakim, manevi tazminat miktarını belirlerken, aşağıdaki faktörleri göz önünde bulundurur:
- Olayın Oluş Şekli ve Ağırlığı: Hakaretin nasıl gerçekleştiği, kullanılan ifadelerin ağırlığı, hakaretin aleni olup olmadığı gibi hususlar.
- Tarafların Kusur Durumu: Failin kusurunun ağırlığı ve kastın yoğunluğu.
- Tarafların Sosyal ve Ekonomik Durumu: Tarafların mali durumu, mesleği, toplumdaki konumu.
- Mağdurun Yaşadığı Acı ve Istırabın Derecesi: Hakaretin mağdur üzerindeki psikolojik etkileri, yaşadığı travmanın boyutu.
- Paranın Alım Gücü: Hükmedilen manevi tazminatın, mağdurun acısını bir nebze olsun hafifletebilecek bir miktar olması gerekir.
Manevi Tazminat Davasında Zamanaşımı
Hakaret nedeniyle manevi tazminat davası açma süresi, zararın ve failin öğrenildiği tarihten itibaren 2 yıl ve her halde olayın meydana geldiği tarihten itibaren 10 yıldır. Ancak, hakaret eylemi aynı zamanda bir suç teşkil ediyorsa ve ceza davası için öngörülen zamanaşımı süresi daha uzun ise, ceza davası zamanaşımı süresi uygulanır.
Hakaret Davası Sicile İşler Mi?
Hakaret davası sonucunda verilen mahkumiyet kararı, adli sicil kaydına (sabıka kaydına) işlenir. Ancak, Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) kararı verilmesi durumunda, bu karar adli sicil kaydına işlenmez, ancak özel bir sisteme kaydedilir ve ancak bir soruşturma veya kovuşturmayla bağlantılı olarak savcı, hakim veya mahkeme tarafından istenmesi halinde bu kayıtlara ulaşılabilir.
TELEFONLA HAKARET
Telefonla hakaret kişilerin sıkça karşılaştığı bir durumdur. Fail mağdura yönelttiği hakaret içerikli sözlerini telefon aracılığı ile konuşma esnasında beyan etmiş olabilir. Bu halde hakaret suçu mağdurun yüzüne karşı işlenmiş sayılacağından huzurda hakaret suçu olarak cezalandırılacaktır. Bu noktada kişiler bu hakaret suçunun tespitinde ve ispatında birtakım sıkıntılar yaşamaktadır.
Telefon görüşmelerinin içeriği istisnai haller dışında kaydedilmemektedir. Sıradan iki kişinin telefon görüşmesi herhangi bir mahkeme kararı olmadıkça kayıt altına alınmamaktadır. Bu sebeple mahkemeden telefon konuşma içeriği istenememektedir. Mahkeme ya da savcılık tarafından ilgili telefon operatörlüğüne yazı yazılarak yalnızca ilgili konuşma kaydının tarih ve saati ve konuşma müddetinin dosyaya getirilmesi yani iletişimin tespiti istenebilir. Eğer telefon ile hakaret gerçekleştiği esnada bu görüşmeyi duyan kişiler var ise tanık olarak dinletilebilir.
İNTERNET- SOSYAL MEDYA YOLUYLA HAKARET
Sosyal medya hesaplarından bir kimsenin onurunu, saygınlığını zedeleyecek yorum yapılması, paylaşım yapılması veya mesaj gönderilmesi hakaret suçu olarak kabul edilmektedir. Nitekim, Hakaret suçu söz ile oluşabileceği gibi yazı, görüntü, el işareti ya da mimiklerle de işlenmesi mümkündür. İnternet, sosyal medya üzerinden hakaret suçu ileti yoluyla işlenebilen bir suç olup hem huzurda hakaret hem de gıyapta hakaret olarak iki şekilde oluşabilir.
İnternet üzerinden hakarete uğrayan mağdur ilk olarak hakarete uğranılan sohbetin ya da hakaret içeren kısmın hem tarih hem de suçu işleyenin kimlik bilgilerinin ya da kullanıcı isminin detaylarını gösterir şekilde ekran görüntüsünü almalıdır. Bu ekran görüntüsünün de bir şikayet dilekçesi ile savcılığa başvurulabilir. Savcılık tarafından hakaret içerikli iletinin hangi IP adresinden gönderildiği ve daha sonra da bu IP adresinin kime ait olduğunun tespiti yapılır.
Stj. Av. Kübra Nur GÖGERÇİN
-----------
[1] egehukukofisi.com/hakaret-sucu-ve-cezasi/
[2] legapro.net/hakaret-davasi/#Hakaret_Davasinda_Manevi_Tazminat